I- GİRİŞ

6102 sayılı (Yeni) Türk Ticaret Kanunu (YTTK) ile getirilen düzenlemelerin yürürlüğe girmesiyle birlikte, bu tarihten sonra kurulacak anonim şirketlerin ticaret siciline tescil edilerek tüzel kişilik kazanabilmeleri için Kanunda belirtilen prosedürün yerine getirilmesi gerekecektir([1]).

Anonim şirketlerin kuruluşuna ilişkin YTTK’da yer alan düzenlemeler ETTK’ya göre  bir takım yeni ve farklı uygulamaları içermektedir. Buna göre, anonim şirketlerin en az beş kişi tarafından kurulabilmesine ilişkin hüküm kaldırılmış ve tek kişiyle de kurulabilmelerine olanak tanınmıştır. 50.000 TL olarak belirlenen asgari sermaye tutarı aynen korunurken, nakit olarak taahhüt edilen sermayenin en az %25’inin tescilden önce, kalan %75’lik kısmının ise şirketin tescilini izleyen 24 ay içerisinde ödenmesi kuralı getirilmiştir. Ayrıca, başlangıçta kurucular tarafından Kanunda belirtilen içerikte bir beyan hazırlanması öngörülmüş ve kuruluşa dair yapılan işlemlerin Kanuna uygunluğunun işlem denetçisi adı verilen uzman kişilerce incelenmesi şart koşulmuştur (YTTK m. 332, 338, 344, 349, 351). www.ozdogrular.com

Bu çalışmamızda, yukarıda sıralanan hükümlerden anonim şirketlerin kuruluşunda düzenlenmesi gereken “kurucular beyanı” uygulaması üzerinde ayrıntısıyla durulacaktır.

II- GENEL OLARAK A.Ş. KURULUŞ SÜRECİ

YTTK’ya göre anonim şirketlerin kuruluş aşamaları([2]) aşağıdaki şekilde sıralanabilir;

1- Ayni Sermaye İçin Değerleme Raporu Alınması (YTTK m. 343).

2- Esas Sözleşmenin Hazırlanması, Noter Onayı ve Şerhi (YTTK m. 335, 339, 341).

3- Taahhüt Edilen Nakit Sermayenin %25’inin Ödenmesi (YTTK m. 344, 345).

4- Taahhüt Edilen Ayni Sermayenin İlgili Sicillere Tescil Edilmesi (YTTK m.128).

5- Gümrük ve Ticaret Bakanlığı’ndan İzin Alınması (Kanunda öngörülen durumlarda) (YTTK m. 333).

6- İşlem Denetçisinin Atanması (YTTK m.351).

7- Kurucular Beyanının Hazırlanması (YTTK m.349).

8- İşlem Denetçisi Raporunun Alınması (YTTK m.351).

9- Tescil ve İlan (YTTK m. 335, 354, 355) www.ozdogrular.com

III- KURUCULARIN BEYANA İLİŞKİN YÜKÜMLÜLÜK VE SORUMLULUKLARI

YTTK’ya göre kuruluş ister nakdî ister aynî nitelikte olsun kurucular Kanun'da tanımlanmış olan kuruluş beyanını vermekle yükümlüdür. Beyan ilkesi, Almanya, İsviçre ve Avusturya başta olmak üzere Avrupa ülkelerinde yaygın bir uygulama olarak karşımıza çıkmakta iken ülkemizde yenidir. Bu ilke dürüst bilgi verme ilkesiyle tanımlanmaktadır. Beyan, aynı zamanda denetimin vazgeçilemez bir parçası olup, bir çeşit rapor olarak da nitelendirilebilir. Dolayısıyla, bu beyan (rapor) kurucuları bağlayıcı nitelik taşımaktadır.

Bu durumda kurucuların, Kanun’un “Belgelerin ve Beyanların Kanuna Aykırı Olması” başlıklı 549. maddesinin;

“Şirketin kuruluşu, sermayesinin artırılması ve azaltılması ile birleşme, bölünme, tür değiştirme ve menkul kıymet çıkarma gibi işlemlerle ilgili belgelerin, izahnamelerin, taahhütlerin, beyanların ve garantilerin yanlış, hileli, sahte, gerçeğe aykırı olmasından, gerçeğin saklanmış bulunmasından ve diğer kanuna aykırılıklardan doğan zararlardan, belgeleri düzenleyenler veya beyanları yapanlar ile kusurlarının varlığı hâlinde bunlara katılanlar sorumludur.”

hükmü uyarınca hukukî, 562. maddesi 5. fıkrası (a) bendi uyarınca da cezai sorumlulukları gündeme gelebilecektir. www.ozdogrular.com

Öte yandan, beyanın (raporun) bütün kurucularla birlikte hazırlanıp, imzalanması gerekli olup, niteliği itibarıyla beyanın imzalanmasında vekâlet verilmesi mümkün olmamaktadır. Ancak, kurucular dilerlerse beyanın yazılmasında yardım alabileceklerdir. Fakat, böyle bir durumda da yardımcıların varlığı kurucuların sorumluluğunu ortadan kaldırmayacaktır. Yardımcıların sorumlu olup olmadığı ise somut olayın özelliklerine göre belirlenecektir.

IV- BEYANIN İÇERİĞİ

Kanuna göre; kurucular tarafından imzalanacak kuruluşa ilişkin beyan, dürüst bir şekilde bilgi verme ilkesine göre, doğru ve eksiksiz olarak hazırlanacaktır. Beyanda;

— Ayni sermaye konuluyor, bir ayın ya da işletme devralınıyorsa, bunlara verilecek karşılığın uygunluğuna; bu tür sermayenin ve devralmanın gerekliliğine, bunların şirkete olan yararlarına ilişkin belgeli, gerekçeli ve kesin ifadeli açıklamalar,

— Şirket tarafından iktisap edilen menkul kıymetlerle, bunların iktisap fiyatları, söz konusu menkul kıymetleri çıkaranların son üç yıllık, gereğinde konsolide finansal tablolarının değerlemelerine ve çözümlenmelerine ilişkin bilgiler,

— Şirketin yüklendiği önemli taahhütler, makine ve benzerleri malların ve herhangi bir aktif değerin alımına ilişkin bağlantılar, fiyatlar, komisyonlar ile her türlü borçlar, ve bunların emsalleriyle karşılaştırılmasına ilişkin açıklamalar,

yer almalıdır (YTTK m.349, f.1). www.ozdogrular.com

Ayrıca, kuruculara tanınan menfaatler gerekçeleriyle beyanda yer almalı, kimlerin halka arz amacıyla ne miktarda pay taahhüt ettiği, pay taahhüdünde bulunanların birbirleri ile ilişkileri; bunlar bir şirketler topluluğuna dâhil bulunuyorlarsa, topluluk ile ilişkileri, kuruluşu inceleyen işlem denetçisine ve diğer hizmet verenlere ödenen ücretler, emsalleriyle karşılaştırma yapılarak, beyanda açıklanmalıdır (YTTK m.349, f.2). www.ozdogrular.com

Bu doğrultuda beyan, kuruluş sırasında konulan sermayenin çeşidini, niteliğini açıklamalı; beyanı veren sermaye taahhütlerini, aynî sermayeyi, devralınan aynî değerleri ve işletmeyi incelemeli ve irdelemelidir. Ayrıca, şirketin taahhütlerinin, bağlantılarının, satın alınan malvarlığı unsurlarının, fiyatının ve maliyetin, ödenecek ve alınacak komisyonların dürüst ve gerçeğe tam sadık, açık ve eksiksiz bir resmini vermelidir.

Diğer taraftan, bazı konuların esas sözleşmede yer alması, beyanda onlar hakkında açıklama yapılması yükümünü ortadan kaldırmayacaktır. Beyanın, gerekçeli olması, emsal göstermesi, karşılaştırmalara yer vermesi ve anlaşılır bir dille yazılması gerekmektedir. Dolayısıyla, yalnızca konu başlıkları ile yetinen, olayları yüzeysel bir biçimde ifade eden bir beyan bu noktada amaca uygun olmayacaktır. Örneğin; eğer kuruluş süreci içinde inşaata başlanmışsa, üretim ve satış yapılmışsa üretim ve satış fiyatları beyanda gösterilmeli, kurulmakta olan şirket adına gerçekleştirilen ödemelerin dökümü verilmelidir.

Bu itibarla, beyan kuruluş yönünden bütün olayları, işlemleri ve gelişmeleri kapsamalıdır. Bu sebeple, 349’uncu maddenin içeriği sınırlı sayı (numerus clausus) olarak anlaşılmamalıdır([3]). www.ozdogrular.com

V- BEYANIN AMACI

Bahse konu beyanın amacı; kamuyu aydınlatarak sermayenin korunmasını sağlamak, şirketin kurucuların menfaatine, bir anlamda kötüye kullanılmasına engel olmak; genel olarak yolsuzlukları önlemek; kuruluşun denetlenmesini kolaylaştırmak ve sorumluluk davalarına akışkanlık kazandırmaktır. Bu sebeple beyan, bilgiyi ve hesabı dürüst bir şekilde verme ilkesine göre, doğru ve eksiksiz olarak hazırlanmalıdır. Buradaki “bilgiyi ve hesabı dürüst bir şekilde verme ilkesi” ile kastedilen, şirketin hesapları ile ilgili dürüst resim ilkesindeki([4])  dürüstlüktür. Yetersiz, peçelenmiş, söz kalabalığına boğulmuş, gereken bilgi yerine başka konuları aktaran, “şeklen” verilen, eksik, yanıltıcı ve kötü niyetli bilgi, anılan ilkeye aykırıdır. Dolayısıyla, böyle bir beyanın işlem denetçileri ve sicil memuru tarafından reddedilmesi gerekir. Bu ve benzeri durumlarda denetçi çelişkilerin yazılı olarak kendisine açıklanmasını kuruculardan isteyebilir([5]).

VI- BEYAN KİME VERİLECEK?

Beyan (kural olarak) denetçiye verilir, onun incelemesinden sonra sicil müdürünün incelemesine sunulur ve sicil dosyasında saklanır. Beyanın verilmesinden sonra, denetimin başladığı tarihe kadarki olaylarda değişiklik olmuş, yeni olaylar cereyan etmişse, denetimden önce ya ek beyan verilmeli ya da mevcut beyan güncelleştirilmelidir([6]). www.ozdogrular.com

VII- SONUÇ

YTTK ile birlikte anonim şirketlerin kuruluş sürecinde, kurucular tarafından dürüst resim ilkesi çerçevesinde kuruluşa ilişkin Kanunda belirtilen içeriğe sahip bir beyanın hazırlanması zorunlu tutulmaktadır. Kanaatimizce, bu uygulama şirketlerin daha başlangıçta sağlıklı ve sağlam temeller üzerine kurulması için çok önemli bir yapı taşıdır.

Erdal NACAR*

E-Yaklaşım

(*)   Gümrük ve Ticaret Müfettişi

([1]) Ancak,

Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihte henüz daha kuruluş hâlinde bulunan şirketlerde esas sözleşme düzenlenmiş ve kurucuların imzaları noter tarafından onaylanmışsa, bu onay tarihinden itibaren bir ay içinde şirketin tescili için ticaret siciline başvurulduğu takdirde, kuruluşta 6762 sayılı (Eski) Türk Ticaret Kanunu (ETTK) hükümleri uygulanacaktır (6103 sayılı Uygulama Kanunu m. 21).

([2]) Bu konuda geniş bilgi için bkz: Hasan TEPELİ, “Yeni Türk Ticaret Kanunu’na Göre Anonim Şirket Kuruluşu”, Lebib Yalkın Mevzuat Dergisi, Nisan 2012, Sayı:100, s.165-168.

([3]) Bkz. ilgili madde gerekçesi, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu Esas No:1/324, S. Sayısı:96

([4]) Dürüst resim ilkesi: Anonim şirketlerin finansal tabloları, Türkiye Muhasebe Standartlarına göre şirketin malvarlığını, borç ve yükümlülüklerini, öz kaynaklarını ve faaliyet sonuçlarını tam, anlaşılabilir, karşılaştırılabilir, ihtiyaçlara ve işletmenin niteliğine uygun bir şekilde; şeffaf ve güvenilir olarak; gerçeği dürüst, aynen ve aslına sadık surette yansıtacak şekilde çıkarılır. (YTTK, m. 515)

([5]) Bkz. ilgili madde gerekçesi, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu Esas No:1/324, S. Sayısı:96

([6]) Bkz. ilgili madde gerekçesi, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu Esas No:1/324, S. Sayısı:96

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.