Sermaye Piyasası Kurulu’nun 01.09.2009 tarih ve 27/748 sayılı İlke Kararı ile bu konuda getirdiği yeni düzenlemeler aşağıda özetlenmeye çalışılmıştır. Konunun ayrıntıları için söz konusu İlke Kararı’na bakılmalıdır.

I- GİRİŞ

6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun “Şirketlerin Kendi Hisse Senetlerini Satın Alması” başlığını taşıyan 329 maddesinde; “Şirket kendi hisselerini temellük edemeyeceği gibi rehin olarak da kabul edemez. Bu senetlerin temellükü veya rehin alınması neticesini doğuran akitler hükümsüzdür.” şeklindeki düzenleme uyarınca genel kural olarak şirketler, kendi hisselerini satın alamamaktadır. Genel hüküm bu olmakla birlikte maddenin devamında belli koşullarda, alımla ilgili istisna hükümlerine yer verilmişse de şirketin kendi hisselerini ticarete konu olacak şekilde alım satımını yapamaz.

Şirketin halka açık olması, borsada işlem görmesi durumunda, kriz ortamlarında veya hisselerin “manupule” edildiği durumlarda hisse senedinin değerleri aşağıya düşmektedir. Bu ise yatırımcılar, kredi verenler, alıcılar satıcılar hatta çalışanlar üzerinde olumsuz etkiler yapmaktadır. Sermaye artırımını güçleştirmekte, kredi bulmayı zorlaştırmakta, itibar dedikoduları satışları düşürmekte, firmaya mal satanları düşündürmektedir. Hatta kalifiye elemanlar şirketi terk etmektedir.

Oysa şirketin kasa-bankasındaki mevcutlarla, aktif büyüklükleri ile ilgilenilmemektedir. Böyle durumda şirket kendi mevcutları ile kendi hisselerini alabilse hem itibarını kurtaracak, hem de iyi bir yatırım yapmış olacaktır.

Birçok ülkede şirketlerin kendi hisselerini satın almaları mümkün olduğu halde mevcut Ticaret Yasası belirli koşullar dışında buna izin vermemektedir. Yeni TTK Tasarısı’nın 378-389. maddelerinde belirli koşullarda şirketlerin kendi hisselerini satın alabilecekleri düzenlenmiştir. Meclis Genel Kurulu’nda yeni Ticaret Yasası’na ilişkin maddelerin görüşülmesine başlanmışsa da sürecin uzaması karşısında Sermaye Piyasası Kurulu aldığı ilke kararı ile payları İMKB işlem gören aracı kurumlar ve yatırım ortaklıklarının kendi paylarını almaları durumunda uymaları gereken ilke esaslarını düzenlemiştir.

Sermaye Piyasası Kurulu’nun 01.09.2009 tarih ve 27/748 sayılı İlke Kararı ile bu konuda getirdiği yeni düzenlemeler aşağıda özetlenmeye çalışılmıştır. Konunun ayrıntıları için söz konusu İlke Kararı’na bakılmalıdır.

II- PAYLARI İMKB’DE İŞLEM GÖREN ARACI KURUMLAR VE YATIRIM ORTAKLIKLARININ KENDİ PAYLARINI ALMALARI DURUMUNDA UYMALARI GEREKEN İLKE ESASLARI

Yapılan düzenleme ile kendi hisse senetlerini alabilecek şirketler; payları İMKB işlem gören aracı kurumlar ve yatırım ortaklıkları ile sınırlıdır. Aracı kurumlar; sermaye piyasası araçlarının halka arzı sırasında ve ikinci el piyasalarda kendi nam ve hesabına, başkası nam ve hesabına, kendi namına ve başkası hesabına ticari alım satımını yapan kuruluşlardır. Yatırım ortaklıkları; sermaye piyasası araçları ile ulusal ve uluslararası borsalarda veya borsa dışı organize piyasalarda işlem gören altın ve diğer kıymetli madenler portföylerini işletmek üzere anonim ortaklık şeklinde ve kayıtlı sermaye esasına göre kurulan sermaye piyasası kurumlarıdır. Menkul kıymet yatırım ortaklıkları, gayrimenkul yatırım ortaklıkları ve risk sermayeyi yatırım ortaklıkları bu düzenlemeden yararlanacak şirketlerdir. Bunların dışındaki şirketler ise bu düzenlemeden yararlanamayacaktır.

Bu şirketler öncelikle kendi genel kurullarından 18 ayı aşmayan bir süre için yetki alacaklar, geri alınacak payların toplam nominal değeri, ödenmiş/çıkarılmış sermayenin % 20’sini geçemeyecektir. Eğer %20 oranı aşılır ise aşan paylar alım tarihini izleyen altı ay içinde elden çıkartılacaktır.

Kamuya açıklanan son finansal tablolardaki net aktif sermayesine zarar vermeden; öz kaynak toplamı, ödenmiş/çıkarılmış sermaye ile kar dağıtımına konu edilemeyecek özkaynak kalemlerinin toplamının altına düşmeyecek şekilde geri alımlar yapılabilecektir.

Kendi hisselerini alacak şirketlerin İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda uyulacak genel kurullara ek olarak uyması gereken kurallar şöyledir:

a) Açılış seansı ve 1. seansın son 15 dakikası ile 2. seansın ilk ve son 15 dakikası içinde geri alım emri verilemez.

b) Geri alım için verilen fiyat emri, mevcut fiyat tekliflerinden veya en son gerçekleşen satış fiyatından daha yüksek olamaz.

c) Ortaklık tarafından bir günde geri alımı yapılacak toplam pay miktarı, payların son üç aydaki günlük işlem miktarı ortalamasının %25’ini geçemez.

d) Geri alım için ortaklıklarca her bir işlem günü için sadece bir aracı kurum kullanılır.

Geri alınan paylara ait oy hakları kullanılamayacaktır. Bu suretle edinilen hisse senetleri ile bunlara ilişkin edinilen bedelsiz hisse senetleri en fazla üç yıl elde tutulabilecektir. Üç yıldan fazla elden tutulan bu senetler sermaye azatlımı yapılmak suretiyle iptal edilecektir.

Geri alınan hisse senedi tutarları 32 no.lu Türkiye Muhasebe Standartları uyarınca özkaynaklar altında indirim kalemi olarak belirtilecek ve dipnotlarda bu konuda açıklamalar yapılacaktır.

Geri satın alma suretiyle edinilen hisse senetlerinin elden çıkartılmasından sağlanacak menkul kıymet satış kar veya zararı gelir tablosu ile ilişkilendirilmeyecektir.

Kendi hisse senetlerini geri satın alacak ortaklıkların yönetim kurulu; geri alımın amacını, geri alım için ayrılan fonun toplam tutarı ile kaynağını, geri alınacak azami hisse sayısını, payların geri alınmasında belirlenen alt ve üst fiyat limitlerini, alımlar için yetkilendirilen kişileri, yetki süresini içeren bir program hazırlayacaktır. Hazırlanacak bu geri alım programında ayrıca hazırlanan programın onaya sunulacağı genel kurul tarihi, daha önce tamamlanmış en son geri alım programının özetini de belirtecektir. Bu program onaya sunulacak genel kurul tarihinden en az 15 gün önce şirket web sitesinde kamuya duyurulacaktır.

Genel kurul onayına sunulan geri alım programında genel kurul tarafından yapılacak değişiklikler izleyen gün içerisinde özel durum açıklaması ile kamuya duyurulur ve aynı zamanda şirketin web sitesinde yayımlanır.

Ayrıca şirket geri alım programını uygulamaya başlamadan en iki gün önce, geri alım programının başlayacağını, alımların hangi aracı kurum aracılığıyla yapılacağını ve işlemler nedeniyle ödenecek komisyonlara ilişkin bilgileri de içeren bir özel durum açıklaması yapılacaktır.

Geri alım programı çerçevesinde gerçekleşen işlemler, işlem tarihini izleyen iş günü içerisinde; işleme konu payların nominal tutarını, işlem fiyatını, sermayeye oranını, varsa bu paylara bağlı imtiyazları ve işlem tarihini içeren bir özel durum açıklaması yapılır.

Geri alım programının sona ermesini izleyen beş gün içerisinde, geri alınan paylardan iptal edilenler ve elde tutulanlar için ayrı ayrı belirtilmek suretiyle, bir pay için ödenmiş olan maksimum ve ortalama geri alım bedelini, geri alımın maliyetini, geri alınan toplam pay sayısını, bu payların sermayeye oranı, varsa bu paylara bağlı imtiyazlar ve işlem tarihlerini içeren özel durum açıklaması yapılır. Geri alım programının özeti mahiyetindeki bu bilgiler ayrıca ilk genel kurulda ortakların bilgisine sunulur.

Onaylanmış geri alım programında sonradan genel kurul kararı ile değişiklik yapılması durumunda, yapılan değişiklikler, sebeplerini de içeren özel durum açıklaması ile kamuya duyurulur.

Geri alımı yapılan paylar sadece borsada satış yoluyla ve ancak açıklanan geri alım programı sona erdikten sonra satılabilir. Bunlarla ilgili bedelsiz edinilmiş paylar içinde aynı esaslar geçerlidir.

Geri alımda olduğu gibi bunların satışında da, işlem tarihini izleyen iş günü içerisinde; işleme konu payların nominal tutarını, işlem fiyatını, sermayeye oranını, varsa bu paylara bağlı imtiyazları ve işlem tarihini içeren bir özel durum açıklaması yapılır.

Geri alım işlemini müteakip dönemlerde, ilgili paylar elden çıkarılıncaya kadar, yatırım ortaklıkları için hesaplanan birim pay değeri, toplam pay sayısından geri alınan payların çıkarılması sonucunda bulunacak tedavüldeki pay sayısı esas alınarak hesaplanır.

Şirketler tarafında açıklanması ertelenmiş içsel bilgiler olması durumunda veya pay fiyatını etkilemesi muhtemel özel durumların varlığı halinde herhangi bir alım satım işlemi yapılmaz.

Makul gerekçelerin varlığı halinde yönetim kurulu tarafından genel kurulun yetkilendirmeye ilişkin kararı olmadan da geri alım yapılabilir. Bu kapsamda yapılacak geri alımlarla ilişkin olarak; en az iki işi günü önceden yapılacak özel durum açıklaması ile geri alım yapılacağı hususu, geri alımın sebep ve amacı, alınması planlanan pay miktarı ve ödenecek maksimum tutar kamuya duyurulur. Bu durumda yine işlem tarihini izleyen iş günü içerisinde; işleme konu payların nominal tutarını, işlem fiyatını, sermayeye oranını, varsa bu paylara bağlı imtiyazları ve işlem tarihini içeren bir özel durum açıklaması yapılır.

Yönetim kurulu ayrıca yapılacak ilk genel kurula bu konuda bilgi verir.

Esas sermaye sisteminde olan şirketler tarafından sermaye artırımına ilişkin genel kurul kararının alındığı tarihten, kayıtlı sermaye sisteminde olan şirketler tarafından ise sermaye artırımına ilişkin yönetim kurulu kararının alındığı tarihten sermaye artırım işlemlerinin sona erdiği tarihe kadar geri alım işlemi yapılamayacaktır.

III- SONUÇ

Mevcut Türk Ticaret Kanunu şirketlerin kendi hisse senetlerini sermaye azaltılması, alacakların tahsili, devir birleşme gibi istisnalar dışında almalarına imkan vermediği gibi, alıp satıma konu etmeleri ise mümkün bulunmamaktadır.

TBMM Genel Kurulu’nda maddeleri görüşülmeye başlanan yeni TTK Tasarısı’nda ise, bu konuda karşılaşılan sıkıntılar da dikkate alınarak, şirketlerin kendi hisselerini hangi koşullarda alıp, satabilecekleri konusunda düzenlemeler yapılmıştır. Ancak söz konusu tasarıdaki düzenlemelerin ne zaman ve ne şekilde uygulamaya geçeceği belirsizdir.

Hisse senetleri borsada işlem gören şirketler, “manupule” edilmiş veya gelip geçici olmakla beraber şirkete zarar veren hisse senedi artış ve azalışlarına, şirket seyirci kalmakta, diğer borsa oyuncularıyla birlikte oyuna katılarak müdahalede bulunamamaktadır.

Sermaye Piyasası Kurulu’nun 01.09.2009 tarih ve 27/748 sayılı İlke Kararı ile bu konuda önemli bir adım atılmıştır. Yapılan düzenleme ile kendi hisse senetlerini alabilecek şirketler; payları İMKB işlem gören aracı kurumlar ve yatırım ortaklıkları ile sınırlıdır. Bu şirketler, çerçevesi önceden çizilen ve genel kurulda kabul edilen bir program dahilinde, şeffaf bir şekilde, 18 ayı aşmayan bir süre içinde ve geri alınacak payların toplam nominal değeri, ödenmiş/çıka-rılmış sermayenin % 20’sini geçemeyen tutarda hisse senedi alım satımında bulunabileceklerdir.


Şevket UĞURBAŞ*
Yaklaşım

* YMM