1. Giriş

Bilindiği üzere, 01.01.1987 tarihinde yürürlüğe giren mülga 3320 sayılı “Memurlar ve İşçiler ile Bunların Emeklilerine Konut Edindirme Yardımı Yapılması Hakkında Kanun" uyarınca, çalışanların ve konut sahibi olmayan Emekli Sandığı ve SSK emeklilerinin konut sahibi olmaları amacıyla bir fon oluşturulması kararlaştırılmış, bu fona çalışanların işverenlerinin katkı yapmalarının sağlanması bu yasa ile zorunlu kılınmıştı. Konut Edindirme Yardımları (KEY), mülga 3320 sayılı Kanunla 180 ay (15 yıl) sürmesi hüküm altına alınmasına karşın, 108 ay (9 yıl) sonra 588 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile tasfiye edilmiştir.

22.05.2007 tarihli ve 5664 sayılı Konut Edindirme Yardımı Hak Sahiplerine Ödeme Yapılmasına Dair Kanun ile de, mülga 3320 sayılı Kanun çerçevesinde Konut Edindirme Yardımından yararlanmış olanlar hariç olmak üzere, 01.01.1987-31.12.1995 tarihleri arasında adlarına konut edindirme yardımı yatırılan ve yardım tutarları gerekli bildirimler yapılarak Türkiye Emlak Bankası Anonim Şirketi hesaplarına intikal etmiş olan kişiler veya bunların kanunî mirasçıları ile 01.01.1987-31.12.1995 tarihleri arasında adlarına düzenlenen bildirim formu, konut edindirme yardımı hesaplarını tahakkuk ettirmek ve Türkiye Emlak Bankası Anonim Şirketine devretmekle yükümlü kurum ve kuruluşlara verilmiş ve yardım tutarı tahsil edilmiş, ancak Türkiye Emlak Bankası Anonim Şirketi hesaplarına intikal ettirilmemiş olan kişiler (SSK tarafından yardım tutarları kısmen Bankaya aktarılmış olan işçi emeklileri dâhil) veya bunların kanunî mirasçılarına nakit veya hisse senedi olarak KEY ödemesi yapılmasının usul ve esasları belirlenmiştir.

Bu çalışmada yılan hikâyesine dönen KEY ödemeleri ile ilgili süreç anlatılmaya çalışılmış ve yapılan değişiklikler ile ilgili bilgiler verilmiştir.

2.Hak Sahibi Kimdir?

Mülga 3320 sayılı Memurlar ve İşçiler ile Bunların Emeklilerine Konut Edindirme Yardımı Yapılması Hakkında Kanun''''un "Kapsam" başlıklı 1''''inci maddesinin (a), (b) ve (c) bentlerinde hak sahibi kişiler belirlenmiştir. Buna göre;

a) Aylıklarını 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu ile 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 2914 sayılı Yükseköğretim Personel Kanunu ve 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanununa göre almakta bulunan Devlet memurları ile diğer kamu görevlilerine, kanunla veya kanunların verdiği yetkiye dayanılarak kurulan kuruluşlarda çalışanlara ve T.C. Emekli Sandığından emekli, adi malullük ve vazife malullüğü aylığı almakta olanların kendilerine,

b) 10 ve 10''''dan fazla işçi çalıştıran işyerlerinde çalışan işçilere,

c) 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu ile aynı Kanunun Geçici 20''''nci maddesine tabi ve 991 sayılı Kanun ile Sosyal Sigortalar Kurumuna devredilen sandıklar mevzuatına göre yaşlılık veya malullük aylığı bağlanmış bulunanlara, "Konut Edindirme Yardımı" yapılacağı belirtilmiştir.

Ayrıca 10 işçiden az işçi çalıştıran işverenlerden ise isteyenler, işçilerini Konut Edindirme Yardımından faydalandırabilecekleri düzenlenmiştir.

Söz konusu mülga 3320 sayılı Kanun gereği aşağıda sayılan durumda olan kişilere ödeme yapılmayacağı da belirtilmiştir. Buna göre;

a) Ailenin Reisi Olmayan Eş

Karı-koca olarak çalışanlarda, işverenin sadece aile reisi adına KEY payı ödemesi getirildi. KEY kesintisinin yapıldığı dönemde boşanmış olanlar için, dul olarak geçen süreleri kadar ödeme yapılacak.

b) Lojmanda Oturan Memurlar

KEY paylarının tahsil edildiği dönemde, lojmandan yararlanan kamu görevlileri adına, devlet KEY ödemesinde bulunmadı. Bu nedenle o dönemde lojmanda oturan kişilere de ödeme yapılmayacak.

c) Yurt Dışında Bulunanlar

Yine KEY kesintilerinin yapıldığı 1987-1995 yılları arasında yurt dışında görev yapan kamu personeli adına da KEY ödemesi yapılmayacak.

d) Sözleşmeli Memurlar

Kamuda sözleşmeli olarak çalışan memurlar içinde KEY payı ödemesi yapılmadı. Bu nedenle bu kişiler de ödemeden yararlanmayacak.

e) Konut Yardımı Alanlar

KEY kesintilerinin yapıldığı dönemde ve kesintilerin sona ermesinin ardından yaklaşık 265 bin hak sahibi, başvuruda bulunarak KEY ödemelerini tahsil etti.

3.Yapılan Düzenlemeler

5664 sayılı Konut Edindirme Yardımı Hak Sahiplerine Ödeme Yapılmasına Dair Kanun ile KEY''''lerin ödenmesi için düğmeye basılmıştır. Kanun uyarınca hak sahibi olanlara nakit veya hisse senedi olarak yapılacak ödemelere ilişkin usul ve esaslar ise "Konut Edindirme Yardımı Hak Sahiplerine Ödeme Yapılmasına Dair Yönetmelik" ile düzenlenmiştir.

Kanuna göre, KEY hesaplarını tahakkuk ettirmek ve tasfiye halindeki Emlak Bankasına devretmekle yükümlü olup bankaya bilgi gönderen kurumlar dışındaki tüm kurum ve kuruluşlar, KEY kesintileri Emlak Bankası''''na aktarılmış olan hak sahiplerinin isimleri ve yardım tutarlarının yer aldığı listeler ile KEY tutarı tahsil edilmiş, ancak Emlak Bankasına aktarılmamış olan hak sahiplerinin isimleri ile yardım tutarlarının yer aldığı listeleri, 6 ay içinde Bankaya teslim edecek.

Bakanlar Kurulu, bu süreyi, bir defaya mahsus olmak üzere 3 aya kadar uzatabilecek. Bu süre içinde, hak sahiplerine ilişkin listelerin bildirilmemesi, mükerrer veya yanlış bildirilmesi halinde hak sahiplerine karşı sorumluluk, ilgili kurum veya kuruluşlara ait olacak.

Kurumlar, belirtilen listelerdeki tutarlar ile bu tutarların ilgili bankaya yatırıldığına ilişkin dekontların mutabakatını yapmak ve dekontları gerektiğinde ibraz etmek üzere muhafaza etmekle yükümlü olacak.

Emlak Bankası tarafından başlatılan hak sahiplerinin belirlenmesi işlemleri, Banka tarafından ilgili kuruluşlarca gerekli mutabakatları sağlanarak gönderilen listeler esas alınarak tamamlanacak. Banka, hak sahiplerinin isim, kesinti ve nemalarını içeren listeleri, 3 ay içinde Emlak Konut Gayrı Menkul Yatırım Ortaklığına, (EGYO) bildirecek. Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan, bu süreyi bir defaya mahsus olmak üzere 2 aya kadar uzatmaya yetkili olacak.

Kanunun uygulanmasında SSK tarafından işyerlerinden gecikme zammı ve faiziyle tahsil edilen KEY tutarının ilişkin olduğu ayı takip eden ayın sonunda tahsil edilmiş olduğu kabul edilerek işlem yapılacak.

Banka ile SSK, hak sahiplerinin belirlenmesi amacıyla yürütülecek işlemler için, ihtiyacı olan personel, mal ve hizmet alımı yapabilecek.

3.1. Alacakların Nemalandırılması ve Ödeme

Kanuna göre, hak sahiplerinin konut edindirme yardımı anapara tutarlarının nemalandırılmasında; 01.01.1987-29. 12.1999 tarihleri arasındaki dönem için, bankanın 6 aylık vadeli mevduat faizi, bileşik usulde uygulanacak. 29.12.1999 tarihinden sonraki dönem için, EGYO''''nun net aktif değerinin yüzde 60.96''''sı, banka tarafından ayni sermaye olarak EGYO''''ya devredilen taşınmaz karşılığı, 395 milyon 751 bin 717 YTL''''ye oranı esas alınarak nema hesaplanacak.

EGYO''''nun net aktif değeri, Sermaye Piyasası Kurulu''''nun (SPK) gayrimenkul yatırım ortaklıklarına ilişkin düzenlemelerindeki usul ve esaslara göre belirlenecek. Hak sahiplerine, talep etmeleri halinde ödemeler, nemasıyla birlikte nakit veya payları oranında EGYO hisse senedi verilerek yapılacak.

Her bir hak sahibinin, EGYO''''nun sermayesinin yüzde 60,96''''sı içindeki payı; hak sahibinin konut edindirme yardımının 29.12.1999 tarihi itibariyle nemalandırılmış toplam değerinin, tüm hak sahiplerinin KEY''''in nemalandırılmış toplam değeri içindeki payı esas alınarak belirlenecek. Hak sahiplerine yapılacak ödemelerde kullanılmak üzere, gerektiğinde Hazine Müsteşarlığı tarafından EGYO''''ya, ikrazen devlet iç borçlanma senedi ihraç edilebilecek.

Hak sahiplerince talep edilmesi halinde, karşılığının Hazine tarafından EGYO'''' ya aktarılmasını takiben, EGYO tarafından nemasıyla birlikte nakit olarak ödeme yapılabilecek.

KEY hesaplarını tahakkuk ettirmek ve bankaya devretmekle yükümlü kurum ve kuruluşlar nezdinde bulunan ve bankaya aktarılmamış olan KEY tutarlarının tamamı, fer''''ilerinin tahsili beklenilmeksizin, Hazine Müsteşarlığının Merkez Bankası nezdindeki hesabına aktarılacak. Bu kişilere ait KEY tutarları, gecikme zamlarıyla birlikte, ilgili kurumlarca tahsil edilmesinin ardından, tahsilatın yapıldığı tarihi izleyen ayın sonuna kadar, Hazine Müsteşarlığının Merkez Bankası nezdindeki hesabına aktarılacak.

Hak sahiplerine yapılacak nakit ödemeler, EGYO tarafından belirlenecek ödeme planı ve süresine göre yapılacak. Nakit ödemeler için EGYO ile Ziraat Bankası arasında protokol düzenlenecek.

3.2. Hak Sahipleri, Resmi Gazete''''de İlan Edilecek

5664 sayılı Kanuna göre, hak sahiplerine ilişkin olarak Bankaca EGYO'''' ya bildirilen listeler, hak sahipliğinin tespitine esas olmak üzere Resmi Gazete''''de ilan edilecek. İletilen listelerde isimleri yer almadığı halde, kendisinden kesinti yapıldığını ileri sürenlerin, ilanın yapıldığı tarihten itibaren 3 ay içinde KEY hesaplarını tahakkuk ettirmek ve ilgili bankaya devretmekle yükümlü olan kurum ve kuruluşlara başvurmaları halinde, adlarına kesinti yapıldığının anlaşılması halinde, KEY tutarları hesaplanarak, başvuruyu izleyen 2 ay içinde Bankaya bildirilecek.

Belirtilen başvuru süresi geçirildikten sonra yapılan talepler, ilgili kurum ve kuruluşlarca dikkate alınmayacak. İlan tarihinden itibaren 5 yıl içinde talep edilmeyen alacaklar, Hazineye gelir kaydedilecek.

4.KEY''''de İlk Etap Yapılan Ödemeler

Vatandaşlık numaralı hak sahipleri listesinin hazırlanmasından sonra KEY paralarının ödenmesine ilişkin 8,5 milyon kişiyi kapsayan ilk liste, 27.07.2008 tarih ve 26949 sayılı (1.Mükerrer) Resmi Gazete''''de yayımlanmış ve yoğun itiraz ve tartışmalara yol açacak KEY ödemeleri 28.07.2008 tarihinde başlamıştır.

Resmi Gazete''''de toplam 8,5 milyon hak sahibi ilan edilirken, bu kişilere toplam 2,8 milyar TL KEY ödenmesi öngörülüyordu. Verilere göre listede isimleri yayımlanan 8,5 milyon kişiden 5 milyon 349 bin 686 kişiye, 2 milyar 529 milyon 987,3 bin lira nakit ödeme yapıldı. 270 kişi 67 bin 824 liralık hisse senedi aldı. Böylece, 5 milyon 349 bin 956 kişiye toplam 2 milyar 530 milyon 55,2 bin liralık KEY ödemesi yapılırken, bunun 41 milyon 344,1 bin lirasını temettü oluşturdu. Toplam 2,5 milyar liralık KEY ödemelerinin 1 milyar 814 milyon 989,8 bin lirası EGYO kaynaklarından, kalanı hazine kaynaklarından yapıldı. Bundan sonra yapılacak ödemelerin tamamı Hazine kaynaklarından karşılanacak.

EGYO, yapılan KEY ödemeleri nedeniyle, 30 Nisan''''da yaptığı genel kurul toplantısında sermaye azaltımına gitme kararı almıştır. Şirket, sermayesini 395 milyon 751,7 liradan 253 milyon 385 bin liraya indirmiştir. Hak sahipliği listelerinin Resmi Gazetede yayımlandığı tarihten itibaren 5 yıl içinde, hak sahiplerinin, KEY alacaklarını nakit veya hisse senedi olarak EGYO''''dan talep etmemeleri durumunda, bu alacaklar, Hazineye irat kaydedilecektir.

4.1. Listelere İlişkin İtiraz Süresi

27.07.2008 tarih ve 26949 sayılı (1.Mükerrer) Resmi Gazete''''de yayımlanan listelere ilişkin itirazlar, 28.10.2008 tarihine kadar alınmıştır. Bu tarihe kadar başvuruda bulunanlardan, konut edindirme yardımına müstahak olanların yardım tutarlarına ilişkin bilgilerin SGK-SSK veya diğer ilgili kurum ve kuruluşlarca 28.12.2008 tarihine kadar tamamlanması ve KEY Birimi''''ne bildirilmesi gerekiyordu. Ancak itiraz sayısının çok fazla olması nedeniyle kurumlar yeni listeleri yetiştiremedi, bunun üzerine "5828 sayılı 2009 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu" ''''nun 29''''uncu maddesinin (10) nolu bendi ile bu süre 6 ay uzatılmıştır.

4.2. Yeni Listelerin Bildirilmesi

5664 sayılı Kanun uyarınca, ilgili kurumların, ödeme listelerine itirazlara ilişkin değerlendirmeler sonucunda hazırlanan yeni listelerin, 28.06.2009 tarihine kadar Tasfiye Halindeki Emlak Bankası''''nın KEY Birimi''''ne iletilmesi gerekiyordu. Ancak SGK, bu listeyi 30 Temmuz''''da iletmiştir. Bazı kurumlar da 28 Hazirandan sonra bu listeleri göndermeye devam etmiştir. Yasal süre sonunda çok sayıda kişiyi içeren listeler gelmesi üzerine KEY Birimi, bu listelerin kabul edilip edilmemesi yönünde tereddüt yaşamıştır. Bu listelerin kabul edilmemesi halinde, sağlıklı listeler hazırlanması da mümkün olmadığı için, yapılan toplantılar sonucunda, listelerin kabulünü sağlamak için, listelerin teslim süresinin uzatılmasına yönelik yeni yasa çıkarılmasına karar verilmiştir.

5.5664 Sayılı Kanunda Yapılan Değişiklikler

"5939 sayılı Konut Edindirme Yardımı Hak Sahiplerine Ödeme Yapılmasına Dair Kanunda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun" ile hak sahiplerine ilişkin bilgilerin bankaya bildirilmesi için ilgili kurum ve kuruluşlara verilen ve 29 Haziran 2009 tarihinde sona eren 8 aylık süre, 1 ay daha uzatılmıştır.

Kanun değişikliğine paralel olarak, mülga 3320 sayılı Kanuna göre yasal süre içinde çalıştıkları kurumlara itirazlarını yapmış ve bu itirazlar değerlendirilerek ilgili kurum ve kuruluşlarca hazırlanan listeler, 17.01.2010 tarihine kadar Tasfiye Halindeki Emlak Bankası KEY birimine iletilecek.

İlgili kurum ve kuruluşlarca, 17.01.2010 tarihine kadar bankaya gönderilen listelerde belirlenen hatalı bildirimler; banka tarafından azami 3 ay içinde ilgili kurumlara düzeltme işlemleri için iade edilecek. Hatalı bildirimlerin düzeltilmesi ile ilgili süre 31.12.2010 tarihinde sona erecek. Ancak kurum ve kuruluşlar süre sonunu beklemeden düzeltmesi tamamlanan listeleri 3''''er aylık dönemler halinde bankaya gönderecek. Bu düzeltme sırasında, 30.06.2010 tarihinden sonra yeni hak sahibi bildirimi yapılmayacak.

Banka, 17.01.2010 tarihine kadar yapılacak bildirimlerden hatasız olanlara göre hazırlanacak listeleri 31.03.2010 tarihine kadar, kurum ve kuruluşlarca düzeltme işlemleri yapılarak gönderilen listeleri ise üçer aylık dönemler halinde EGYO''''ya gönderecek.

Kanun ile getirilen faiz ödeme imkanı sayesinde, hak sahipleri için nema hesaplaması neticesinde oluşan yardım tutarına ilk ilanın yapılacağı tarihe kadarki dönem için yüzde 10 artış uygulanacak. İlk ilan tarihinden sonraki listelerde isimleri yer alacak hak sahiplerine ise her ilan dönemi için başlangıçtaki yüzde 10 artışa ilave olarak basit usulde yüzde 1,25 artış yapılacak.

Ayrıca Belediyelerin, kanunda belirlenen kriterlere ve nema hesaplama yöntemine göre, nemalandıracakları tutarı kendi kaynaklarından çalışanlarına ödeyebilmesine imkan verilmiştir.

5.1. Uygulama Yönetmeliğinde Yapılan Değişiklikler

5664 sayılı Konut Edindirme Yardımı Hak Sahiplerine Ödeme Yapılmasına Dair Kanun''''da yapılan değişikliğe paralel olarak; "Konut Edindirme Yardımı Hak Sahiplerine Ödeme Yapılmasına Dair Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelik" ile uygulama yönetmeliğinde bazı değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikler yasanın yürürlüğe girdiği tarih olan 17.12.2009 tarihinden geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir.

Yönetmelik değişikliği ile yabancı uyruklu KEY hak sahiplerine, T.C. kimlik numarası yerine, yabancı kimlik numarası veya vergi numarası ile başvurmaları halinde yardımlarını alabilme imkânı getirildi. Yetkililer, bu düzenleme ile çalıştıkları dönemde haklarına KEY tahakkuk eden ancak daha sonra T.C. vatandaşlığından çıkmaları nedeniyle T.C. kimliği olmayan ve kimlik ibraz edemedikleri için adlarına tahakkuk eden yardımları şubelerden alamayan bin civarında vatandaşın sorununun çözüldüğünü belirtti.

Kanun ve yönetmelik, belgeleri deprem, sel ve yangın gibi afetler nedeniyle kaybolan vatandaşlar dışındaki vatandaşları KEY hak sahipliği için yeni başvuru imkanı getirmiyor. Deprem, sel, yangın gibi sebeplerle konut edindirme yardımı hak sahiplerinin bildirimlerini yapamayan kurum ve kuruluşların, bu bilgilerin yukarıda belirlenen sebeplerle zayi olduğuna ilişkin mahkeme kararını ekleyerek hak sahiplerinin kurum ve kuruluşlarında çalıştıkları tarihleri 30.06. 2010 tarihine kadar elektronik ortamda bankaya bildirecek. Bu kişilere de çalıştıkları tarihlere isabet eden yasal yardım dilimleri dikkate alınmak suretiyle KEY ödenecek.

Daha önce ilan edilen listelerde ismi yer aldığı halde, yardım tutarını eksik alan hak sahiplerinin alacakları ile Resmi Gazete''''de ilan edilen listelerde yer almayıp hak sahibi oldukları ilgili kurum ve kuruluşlarca bildirilen kişilerin alacakları ile ilgili olarak, düzeltme, nemalandırma ve ilan işlemleri bu yönetmeliğe uygun olarak yapılacak ve bunlara yapılacak ödemeler için de faiz uygulaması yapılacak.

6.KEY''''de İkinci Etap Ödemeler Ne Zaman Yapılacak?

Kanun ve yönetmelikte; düzeltmeler neticesinde hazırlanacak listenin 31.03. 2010 tarihine kadar EGYO''''ya gönderileceği belirtilmiştir. EGYO''''ya bildirilen listeler, hak sahipliğinin tespitine esas olmak üzere EGYO tarafından Resmi Gazete''''de ilan edileceği ve ödemelerin yine Ziraat Bankası tarafından yapılacağı belirtilmiştir.

Kanun ve yönetmelikte listenin yayımlanması için 31.03.2010 tarihine kadar süre verilmesine karşın, Tasfiye Halindeki Emlak Bankası''''nın Yönetim Kurulu Başkanı tarafından, KEY biriminin yoğun çalışmaları sayesinde, ilk ödemenin 01-28.02.2010 tarihleri arasında yani Şubat ayı içinde yapılabileceği belirtilmiştir.

İlgili kurum ve kuruluşlar ve SGK, geçen yıl listeleri zamanında bildiremedikleri için yasa çıkarılarak süre uzatımına gidilmişti. Bu kurumların büyük bölümü daha önce hazırladıkları ve ellerinde hazır tuttukları listeleri gönderdiği için, KEY birimi şu anda bu listelerin doğruluk kontrollerini yaptığı tahmin edilmektedir. Bu nedenle yeni listenin belirtilen dönemde yayımlanması mümkün görünmektedir.

7. Sonuç
1987 Ocak ayında mülga 3320 sayılı Memurlar ve İşçiler ile Bunların Emeklilerine Konut Edindirme Yardımı Yapılması Hakkında Kanun uygulamaya konulmuştur. Bu uygulama 31.12.1995 tarihine kadar sürmüş olup, başka bir ifade ile 9 yıl boyunca işçi ve memurlar adına işverenlerinden ve devletten bunları konut sahibi yapma adına kesinti yapılmıştır.

588 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile tasfiye edilen KEY''''de yaşanan gelişmeler ve yılan hikâyesine dönen ödemeler ile ilgili süreç, yukarıda adım adım anlatılmıştır.

KEY ödemeleri, EGYO tarafından hazırlanan www.keyodemeleri.com sitesinden öğrenilmektedir. KEY ödemelerinin öğrenilebilmesi için sadece vatandaşlık numarasının bilinmesi yeterlidir.

Yaklaşık 5.8 milyon vatandaşı ilgilendiren ikinci etap KEY ödemeleri ile ilgili açıklamaların, yetkili kişilerce 2010 Şubat ayı içerisinde yapılması beklenmektedir.

Ramazan ŞENER
(Mali Hizmetler Uzmanı)

Lebib Yalkın yayımları