Vergi Usul Kanunumuzun ilgili maddelerinde konuya ilişkin gerekli açıklamalar sade bir şekilde yapılmış olmasına rağmen, içerik ve detaylarda uygulamanın getirdiği ayrıntılar ve çözüm yollarında bu çoğu zaman yeterli olmamaktadır.

I- GİRİŞ

Bilindiği üzere, Amortisman mevzuu konusunda, sürekli olarak Başucu kitaplarına, Üstad ve Yazar Hocalarımızın Eserlerine her daim müracaat ederiz.

Bu konudaki sıkıntılar Geçici Vergi dönemlerinde ki, özellikle Amortisman ayırıp ayırmama konusunda sıklıkla yaşanmaktadır.

Türk Dil Kurumu Sözlüğüne göre,

amortisman Fr. amortissement

a. 1. Yıpranma payı. 2. ekon. Faizin işlemesine son vermek için bir tahvilin birden ödenmesi.

Güncel Türkçe Sözlük

amortisman Fr.amortissement

1. Taşınmaz malların aşınmalarına karşılık olarak yıllık kârdan ayrılan belirli pay, aşınma payı, yıpranma payı: § “amortisman: Sene-be-sene bir miktar meblağ tediye etmek suretiyle bir deynin mukassatan ve tedricen imhası. Bir müddet-i muayyene ile akdolunan istikrazda re’sü’l-mâlın senevi tediye edilecek faizinden başka itfâ-yı deyn için re’sü’l-mâle mahsuben ita olunan meblağ.” -Ali Seydi, Lugât-i Ecnebiye.

2. Faizin işlemesine son vermek için bir tahvilin birden ödenmesi: “O da, yüzde atmış ahsan olmak üzere senede yüzde altı faizli ve yüzde iki amortismanlı ve öz kaynaklarımızın verimine el koyucu mahiyette…” Necip Fazıl Kısakürek, Sultan Vahidüddin, 21.

Türkçede Batı Kökenli Kelimeler Sözlüğü

amortisman

bk. yıpranma

BSTS / İktisat Terimleri Sözlüğü 2004

Anlamına gelmektedir.

Bununla birlikte, Vergi Usul Kanunu ilgili maddelerinde Amortisman,

(2791 sayılı Kanun’un 6. maddesiyle değişen fıkra) İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269’uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edavat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder.(1)

(4369 sayılı Kanun’un 8 inci maddesiyle eklenen fıkra Yürürlük:29.7.1998) İlgili mevzuat gereğince sözleşme süresinden sonra bedelsiz olarak devlete veya devletçe tensip olunan bir teşekküle veya belediyeye intikali öngörülen amortismana tabi iktisadi kıymetlerden (sözleşme süresinde yenilenmesi gerekenler hariç), sermayenin veya özel maliyet bedellerinin itfası hükümlerine göre amortismana tabi tutulanlar, genel hükümler uyarınca ayrıca amortismana tabi tutulamazlar.(2)

(2365 sayılı Kanun’un 54’üncü maddesiyle eklenen fıkra) (4369 sayılı Kanun’un 19 uncu maddesiyle değişik 414’üncü madde hükmüyle belirlenen tutar, Yürürlük: 29.7.1998) Değeri 50.000.000.- lirayı(*)(393 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2010’dan itibaren 680, -TL) aşmayan peştamallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri 50.000.000.- lirayı (393 Sıra No.lu V.U.K Genel Tebliği ile 1.1.2010’dan itibaren 680, -YTL) aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir. İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu had topluca dikkate alınır.(3)

(*) Madde 313 _ (Değişmeden önceki şekli) (2365 sayılı Kanun’un 54’üncü maddesiyle eklenen fıkra) (3946 sayılı Kanun’un 1. maddesiyle değişen miktar) Değeri 500.000 lirayı (B.K.K. 94/6296 ile 5.000.000 lira) aşmayan peştamallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri 500.000 (5.000.000) lirayı aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir. İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu had topluca dikkate alınır.(4)

II- UYGULAMA SÜRESİ BAKIMINDAN

Amortisman süresi, kıymetlerin aktife girdiği yıldan başlar. Bu sürenin yıl olarak hesaplanması için (1) rakamı mükellefçe uygulanan nispete bölünür.

(4108 sayılı Kanun’un 6. maddesiyle değişen fıkra) Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobilleri hariç olmak üzere, işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir.(*)

Her yılın amortismanı ancak o yıla ait değerlemede nazara alınabilir.

Amortismanın herhangi bir yıl yapılmamasından veya ilk uygulanan nispetten düşük bir hadle yapılmasından dolayı amortisman süresi uzatılamaz.

(*) (Değişmeden önceki şekli) (4008 sayılı Kanun’un 12. maddesiyle eklenen fıkra) Ancak, kıymetlerin aktife girdiği ilk hesap döneminde, dönemin bitimine kaç ay kalmış ise bu hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılmak suretiyle kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye isabet eden bakiye değer, itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir

III- AMORTİSMAN UYGULAMA SÜRESİ VE USULUNU SEÇME

Yine vergi Usul Kanunu’nda belirtildiği üzere,

(205 sayılı Kanun’un 20. maddesiyle eklenen madde) 1. İktisadi ve teknik bakımdan bir bütün teşkil eden değerler için normal veya azalan bakiyeler usulü ile amortisman usullerinden yalnız birisi uygulanabilir.

2. Bir iktisadi değer üzerinden normal amortisman usulüne göre amortisman ayrılmasına başladıktan sonra bu usulden dönülemez.

3. Bir iktisadi değer üzerinden azalan bakiyeler usulüne göre amortisman ayrılmaya başlandıktan sonra normal amortisman usulüne geçilebilir. Bu suretle usul değiştirenler keyfiyeti beyannamelerinde veya eski bilançolarda belirtmeye mecburdurlar. Kabul edilen yeni usul bu bildirimin yapıldığı beyannamenin taalluk ettiği dönemden itibaren nazara alınır. Bu takdirde henüz yok edilmemiş olan değer kısmı, bakiye amortisman süresine bölünmek suretiyle eşit miktarlarla yok edilir.

Bu bölüm gereğince hesaplanan amortismanların, hesaplarda ayrıca gösterilmek şartiyle ilgili bulundukları değerlerden doğrudan doğruya indirilmesi veya pasifte ayrı bir karşılık hesabında toplanması caizdir.(5)

IV- AYIRIP AYIRMAMA DURUMU VE SONUÇ

İşletmeler yada mükellefler Vergi dönemlerinde bir takım nedenler dolayısı ile Amortisman ayırmamaktadırlar Bilakis bazı işletme yada mükellefler ise Kısmen (Eksik) amortisman ayırmaktadırlar. Vergi Usul Kanunu uyarınca, 320.madde de Amortisman ayrılmamasına yada kısmen ayrılmasına imkan olanak vermektedir.

Bununla birlikte Hazine’nin kayba uğratılmaması önemli ise de mükelleflerin Kanunda yer alan ve tek Düzen Hesap planında uygulama yönü ile Amortisman mevzuunda, gerekli hassasiyeti göstererek sistemli ve oranlara uygun olarak amortisman uygulamasına devam etmeleridir. Danıştay ve Mali İdaremiz de amortisman konusunda paralel düşünceleri taşımaktadırlar.

Kadir DODİ*
Yaklaşım

__________________________________________________________________________
(*) Mali Müşavir, Denetçi, İşletme Yönetimi Bilim Uzm., ASMMMO Denet.Std.Kom.Üyesi