I. Giriş

Hatırlanacağı üzere, 18 Şubat 1996 tarih ve 22558 Sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 249 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile "Katma Değer Vergisi Beyannamelerine İlişkin Yıllık Bildirim" vermek yükümlülüğünde olan ve bilanço veya işletme hesabı esasına göre defter tutan mükellefler için "Bilanço Esasına Göre Defter Tutan Mükellefler İçin Yıllık Faaliyet Bildirimi" ve "İşletme Hesabı Esasına Göre Defter Tutan Mükelleflerin Defter Kayıtlarına Esas Teşkil Eden Belgelerine İlişkin Bildirim" verme zorunluluğu getirilmiştir.

Bildirim verme mecburiyeti, Vergi Usul Kanunu’nun 148, 149 ve Mükerrer 257. maddelerinin vermiş olduğu yetkiye dayanılarak düzenlenmiş olup bildirim formlarına ilişkin 249, 256, 265, 276, 285, 305, 318, 350, 362 ve 381 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliğ’leri yayımlanmış ve söz konusu bildirim formları Form Bs ve Form Ba olarak bugünkü şeklini almıştır.

Maliye Bakanlığı’nın Form Ba ve Bs ile bildirim yapılmasını düzenlemesindeki amaçlardan biri de, ticari, finansal ve ekonomik ilişkilerin geçmişle kıyaslanamayacak şekilde artmış olması ve Türk Vergi Sistemimizin beyan esasına dayalı olması sebebiyle bu ticari ilişkilerin vergi idaresi nezdinde karşılıklı olarak kontrolünün sağlanmasıdır. Ülke olarak, elektronik devlet uygulamaları açısından emin adımlar attığımız son zamanlarda, bu adımların meyvelerinin de somut olarak toplanmaya başladığını görüyoruz. Karşılıklı kontrol sisteminin kurulması, sahte ve muhteviyatı itibarıyla yanıltıcı belge düzenleyenler hakkında mükelleflere yazılar gelmesi bunun en somut göstergesidir. Aynı zamanda, bildirimlerle yapılan takip ile kurumların dürüst kalması sağlanabilecek ve sosyal güven sağlanabilecektir.

II. Form Ba-Bs Bildirimleri

1. Genel Uygulama

Bilanço esasına göre defter tutan mükelleflerin, bir kişi veya kurumdan katma değer vergisi hariç 8.000 TL ve üzerindeki mal ve/veya hizmet alımları, "Mal ve Hizmet Alımlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Ba)" ile; bir kişi veya kuruma katma değer vergisi hariç 8.000 TL ve üzerindeki mal ve/veya hizmet satışları ise "Mal ve Hizmet Satışlarına İlişkin Bildirim Formu (Form Bs)" ile bildirilmektedir. Limitin altında kalan alış ve satış bedelleri toplamı ise "Diğer Mal ve Hizmet Bedeli Toplamı" bölümüne yazılmak suretiyle ayrıca bildirimi yapılmaktadır.

2. Finans Kurumlarında Uygulama

Bankalar, Katılım Bankaları, Aracı Kurumlar, Portföy Yönetim Şirketleri, Menkul Kıymet Yatırım Fon ve Ortaklıkları ile Sigorta Şirketleri yapmış oldukları işlemleri belirli periyotlarla Maliye Bakanlığı’na bildirdiklerinden, bu finans kurumlarının hizmet ve satış işlemlerinde düzenledikleri dekont bilgilerini Form Bs ile bildirmelerine gerek bulunmadığı 381 Sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile açıklanmıştır. Buna ilave olarak, bu kurumların kendi aralarındaki işlemler sebebiyle düzenledikleri dekontların karşı tarafça Form Ba ile bildirilmesine de gerek bulunmadığı, ancak, bu kurumların, faturalı olarak yaptıkları mal ve hizmet alımlarını genel esaslar çerçevesinde Form Ba ile bildirmek zorunda oldukları da bu Tebliğ ile hükme bağlanmıştır.

3. Sigorta Şirketlerinde Uygulama

Yukarıda yer verilen Tebliğ hükümleri çerçevesinde değerlendirme yapıldığında, sigorta şirketleri tarafından yapılan tazminat ödemelerinin fatura ile belgelendirilen bir mal veya hizmet alımına dayanması durumunda, bu alımların genel esaslar çerçevesinde, katma değer vergisi hariç tutarlarıyla, Ba bildirim formuna dahil edilmesi gerekmektedir. Diğer taraftan, sigorta şirketlerinin poliçe bilgilerini Form Bs ile bildirmelerine gerek bulunmamaktadır.

Poliçelerin bildirimine gerek bulunmamasının altında yatan sebep ise, 243 Sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde belirtildiği üzere, sigorta şirketlerinin Ocak-Haziran ve Temmuz-Aralık olmak üzere altışar aylık dönemler itibariyle bastırdıkları sigorta poliçelerinin seri ve sıra numaraları ile bunlardan poliçe düzenleme yetkisine sahip acentelere gönderilenlere ilişkin bilgileri müfredatlı olarak, her dönemin bitimini izleyen ayın son günü mesai bitimine kadar kurumlar vergisi yönünden bağlı bulundukları vergi dairelerine tevdi ediyor olmalarıdır. Detaylı olmasa da aynı açıklamaya 381 Sıra Numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde de yer verilmiştir.

3.1. Sigorta Komisyon Gider Belgelerinin Form Bs ile Bildirilmesi

Sigorta acente ve prodüktörleri tarafından sigorta şirketlerine sağlanan hizmetler nedeniyle sigorta şirketleri tarafından ödenen komisyon bedelleri, yine sigorta şirketleri tarafından düzenlenecek "Sigorta Komisyon Gider Belgesi"ne istinaden kayıtlara alınmaktadır.

Acente ve prodüktörler bu bedeller için ayrıca fatura düzenlememekte ve bu bedelleri sigorta şirketleri tarafından kendilerine verilen sigorta komisyon gider belgesine istinaden hasılat kaydetmektedirler.

243 Sıra numaralı Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği’nde sigorta komisyon gider belgesinden yukarıdaki şekilde bahsedilmiş ancak bu belgelerin de sigorta poliçeleri gibi altı ayda bir bildirileceğine ilişkin herhangi bir hükme yer verilmemiştir. Dolayısıyla bu belgelerin Form Bs ile bildiriminin yapılıp yapılmaması konusunda, poliçelerin Form Bs ile bildirilmemesinin altında yatan sebep bağdaştırılamamaktadır.

Yine de sigorta komisyon gider belgesinin aslında poliçenin bir parçası ve aynı zamanda poliçeden doğan komisyon alacağının/borcunun, gelir/gider kaydedilmesi için oluşturulan bir belge olmasından bahisle poliçenin yararlandığı Form Bs bildirimi istisnasından yararlanabileceğini söylemek ilk bakışta mümkündür.

Diğer taraftan, yazımızın başında da belirttiğimiz elektronik devlet uygulaması kapsamında karşılıklı kontrolü sağlayan bir enstrüman olarak da düşünülebilecek Ba ve Bs Formları’nın amaca hizmet etmesi ve Gelir İdaresi nezdinde karşılıklı gelir kontrolünün beyan esasına dayalı şekilde sistematik olarak sağlanması açısından sigorta komisyon gider belgeleri için de, sigorta firmaları tarafından Form Ba ile, acente ve prodüktörler tarafından ise Form Bs ile bildirim yapılması yerinde olacaktır.

III. Sonuç

Yukarıda sigorta komisyon gider belgeleri için Form Ba-Bs düzenlenmesi gerekliliğini çeşitli yönleriyle değerlendirmeye çalıştık. Finans kurumlarındaki Form Ba-Bs bildirimleri ile ilgili hususların yeni yeni düzenleniyor olması nedeniyle uygulamada eksiklikler olduğu, vergi idaresinin konuyla ilgili yapacağı ek bir düzenleme, açıklama ile eksik olduğunu düşündüğümüz hususların ikmal edileceği kanaatindeyiz.

Beyan esasına dayalı olduğunu belirttiğimiz Vergi Mevzuatımızda, kayıt dışılık ile mücadele konusunda mükelleflere yüklenen söz konusu ödevler, karşılıklı kontrollerin daha kolay yapılabilmesi açısından çok önemlidir. Bu nedenle sigorta komisyon gider belgelerine dayalı olarak gelir ve gider yazılan tutarların gelir elde eden acenteler tarafından Form Bs kapsamında, gider kaydeden sigorta şirketleri tarafından ise Form Ba kapsamında bildirilmesinin uygun olacağı kanaatindeyiz. Ancak bu konuya Gelir İdaresi tarafından yapılacak açıklama veya düzenlemeyle yön verilmesi yerinde olacaktır.

T. Tuğser TIRPAN
SMMM