Bilindiği üzere, sigortalılığın sona ermesi 5510 sayılı Kanun’un 9. maddesinde belirtilmiş olup, kısa ve uzun vadeli sigorta kolları (iş kazası, meslek hastalığı, hastalık, analık, malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları) bakımından sigortalılığın 4/1-a kapsamındaki sigortalıların (eski SSK sigortalıları) hizmet akdinin sona erdiği tarihten; 4/1-b kapsamındaki sigortalıların (eski Bağ-Kur sigortalıları) durumlarına uygun hallerden; 4/1-c kapsamındaki sigortalı (eski Emekli Sandığı iştişrakçileri) sayılanların ise yine durumlarına uygun hallerden itibaren sona ereceği hüküm altına alınmıştır.

I- GİRİŞ

5510 sayılı Kanun’un uygulama yönetmeliklerin başında gelen, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin 26. maddesine göre, sigortalılığın sona erme bildiriminin 4/1-a ve 4/1-b kapsamındaki sigortalılar için Yönetmeliğin ekindeki EK-5, 4/1-c kapsamındaki sigortalıları için ise EK-5A’da yer alan sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile sigortalılığın sona ermesini takip eden 10 gün içinde e-sigorta ile yapılacağı düzenlenmiştir.

Bu çalışmamızda, sigortalı işten ayrılış bildirgesinin verilmemesinden dolayı idari para cezası uygulanıp uygulanmayacağı konu edilecektir.

II- DÖNEMLER ARASI KIYASLAMA

Konuyu 5510 sayılı Kanun’un uygulamaya girdiği 2008 yılı Ekim ayı başı öncesi dönem ile sonrası dönem olmak üzere değerlendirmekte yarar vardır.

A- 5510 SAYILI KANUN’DAN ÖNCEKİ DURUM

5510 sayılı Kanun’un yürürlüğünden önceki dönemde (01.10.2008), her üç sigortalılık hali için (4/1-a, 4/1-b, 4/1-c) SSK, Bağ-Kur sigortalıları ile Emekli Sandığı iştirakçilerinin herhangi bir nedenle sigortalılık veya iştirakçiliğinin son bulması halinde, özel düzenlenmiş matbu bir belge ile ilgili sosyal güvenlik kuruluşlarına bildirilmesi zorunluluğu olmadığı gibi idari para cezası da söz konusu değildi. Örneğin, SSK’da sigortalıların işten ayrılışı uygulamada sadece aylık prim ve hizmet belgesinde gösteriliyordu. Ayrı bir sigortalı işten ayrılış bildirgesinin düzenlenmesi durumu yok idi. Aylık prim ve hizmet belgesinde çıkış tarihinin gösterilmesi yeterli idi. Aylık prim ve hizmet belgesinin henüz SGK’ya gönderilmemesi durumunda ise, sigortalının işten ayrılması veya hak sahiplerinin uzun vadeli sigorta kollarından (malûllük, yaşlılık ve ölüm) tahsis yapılması amacıyla talep edilen ve sigortalıların hizmetlerini gösteren “sigortalı hesap fişi” düzenleniyordu.

B- 5510 SAYILI KANUNLA GETİRİLEN DURUM

5510 sayılı Kanun’dan önceki uygulamada yer alan “sigortalı hesap fişi”ne benzer bir uygulama, 5510 sayılı Kanun’da da işlenmeye çalışılmıştır. Sadece işten ayrılmalarda değil, SGK tarafından henüz yasal süresi dolmadığı nedeniyle SGK’ya verilmeyen aylık prim ve hizmet belgesindeki çalışmaların tespiti için de SGK’ca istenilebilmektedir. Yasal süresi dolmadığı için henüz SGK’ya verilmeyen aylık prim ve hizmet belgesinde yer alacak sigortalı çalışmalarının SGK’ca bilinmesini gerektiren hâllerde de sigortalı işten ayrılış bildirgesi verilir.

5510 sayılı Kanunla getirilen yeni sistemde ise sigortalıların işten ayrılışı bir matbu belgeye bağlanmıştır. Bu da, sigortalı işten ayrılış bildirgesidir. Sigortalılığın sona ermesine ilişkin bildirimler, sigortalı işten ayrılış bildirgesiyle sigortalılığın sona ermesini takip eden 10 gün içinde e-sigorta ile yapılır.

SGK’ ye e-sigorta yolu ile gönderilen sigortalı işten ayrılış bildirgesi, aynı zamanda 2821 sayılı Kanun’un 62. ile 4447 sayılı Kanun’un 48. maddelerinde sırasıyla düzenlenen Ek-2 İşten Çıkış Bildirim Listesi, İşten Ayrılma Bildirgesi yerine geçtiği kabul edilerek 5838 sayılı Kanunla 01.08.2009 tarihi itibariyle tek bir belgede birleştirilmiştir.

Sigortalı işten ayrılış bildirgesi için yasal süre olan 10 günlük süre dolmadan aylık prim ve hizmet belgesi verilmiş ise 20.08.2009 tarihinden önce ayrıca sigortalı işten ayrılış bildirgesinin verilmesine gerek yok iken, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin(1) değişik halinin 10. maddesi ile 20.08.2009 tarihinden itibaren ayrıca sigortalı işten ayrılış bildirgesi verilmesi zorunlu hale getirilmiştir.

III- İDARİ PARA CEZASI

Sigortalı işten ayrılış bildirgesine bağlı idari para cezası, 4/1-c kapsamındaki sigortalılar dışındaki diğer sigortalılık halleri için bulunmaktadır.

18.02.2009 tarih ve 5838 sayılı Kanun’un 4. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’un 102-j maddesinde yapılan ek düzenleme ile, 01.08.2009 tarihinden geçerli olmak üzere, 5510 sayılı Kanun’un 9. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre sigortalılığı sona erenlere ilişkin bildirim (hizmet akdine istinaden çalıştırılan sigortalılar kastedilmektedir.) ile 506 sayılı Kanun’un geçici 20. maddesinde yer alan sandıklara, sandık iştirakçiliğinin başlama veya sona ermesine ilişkin bildirimi, süresi içinde ya da SGK’ca belirlenen şekle ve usule uygun olarak yapmayanlar veya SGK’ca internet, elektronik veya benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulduğu halde anılan ortamda göndermeyenler hakkında, her bir sigortalı veya sandık iştirakçisi için asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır.

4/1-b kapsamındaki sigortalıların, sigortalılıklarının sona erdiği tarihten 10 gün içinde sigortalı işten ayrılış bildirgesi ile SGK’ya bildirim yükümlülüklerini yerine getirmeyen 5510 sayılı Kanun’un 9. maddesinde belirtilen kurum ve kuruluşlar ile tüzel kişiler hakkında aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır.

IV- SONUÇ

Sigortalı işten ayrılış bildirgesine bağlı idari para cezasında önemli olan ayrıntı, 4/1-c kapsamındaki sigortalıların işverenlerine hiçbir şekilde idari para cezası yok iken, 4/1-a kapsamındaki sigortalıların işverenlerinden ise, sadece hizmet akdine istinaden çalıştırılan sigortalıların işverenleri açısından 01.08.2009 tarihinden itibaren idari para cezası uygulaması söz konusudur. Hizmet akdi teşekkül etmeden 4/1-a kapsamındaki sigortalıların işverenleri açısından, sigortalı işten ayrılış bildirgesi verilmesine gerek olmadığı gibi bu söz konusu fiile bağlı herhangi bir idari para cezası uygulaması da söz konusu olamaz (Hizmet akdine istinaden çalıştırılan sigortalılar ile olmayan sigortalılar, 5510 sayılı Kanun’un 4 ila 5. maddelerinde belirtilmiştir.) Bundan başka önemli bir ayrıntı da, 10 günlük süre dolmadan aylık prim ve hizmet belgesi SGK’ya gönderilse dahi 20.08.2009 tarihinden itibaren sigortalı işten ayrılış bildirgesinin verilmesi zorunludur.


Mahmut ÇOLAK*
Yaklaşım

* Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi

(1) 20.08.2009 tarih ve 27325 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.