Bilindiği üzere 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

I- GİRİŞ

Bahse konu Kanun ile ilk defa genel sağlık sigortalılığı uygulamasına geçilmiştir. Kimlerin genel sağlık sigortalısı olacağı hususu anılan Kanun’un 60. maddesinde belirlenmiştir. Kız çocukları ile ilgili olarak gerek 1479 sayılı Kanun, gerek 5434 sayılı Kanun, gerek 2926 sayılı Kanun ve gerekse 506 sayılı Kanunlarda sağlık hizmetinin alınması noktasında hiçbir sınırlama bulunmamakta idi. Kız çocukları erkek çocuklardan farklı olarak hiçbir sınırlamaya tabi olmaksızın sigortalı annesinin veya babasının üzerinden bakmakla yükümlü olunan kişi veya hak sahibi olarak evlenene kadar faydalanabiliyorlardı. Ancak 5510 sayılı Kanun kız çocuklarının sağlık hizmetleri ile ilgili yeni uygulamalar getirmiştir. Bu hususu makalemizde açıklayacağız.

II- 5510 SAYILI KANUN’DAKİ DÜZENLEMELER

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre; genel sağlık sigortalısının, sigortalı veya isteğe bağlı sigortalı sayılmayan, kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olan;

a- Eşi;

b- 18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında yitirdiği kurum sağlık kurulu tarafından tespit edilen evli olmayan çocukları,

c- Her türlü kazanç ve irattan elde ettiği gelirinin asgari ücretin net tutarından daha az olan ve diğer çocuklarından sağlık yardımı almayan ana ve babası, genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi olarak kabul edilmektedir.

Kanun’un yürürlüğe girdiği 01.10.2008 tarihinde ilgili kanunları gereği bakmakla yükümlü olunan kız çocukları 5510 sayılı Kanun gereğince de bakmakla yükümlü olunan kişi sayılmakta ve bunların sağlık yardımları devam etmektedir.

Genel sağlık sigortalısı olması gerektiği halde tescili yapılmamış olan ana ve babaların çocukları sağlık hizmeti sunucularına başvurduğu tarih itibariyle ana ve babalar genel sağlık sigortalısı sayılmak suretiyle 18 yaşını dolduruncaya kadar bakmakla yükümlü olunan kişi olarak genel sağlık sigortalısı sayılmaktadırlar.

Bakmakla yükümlü olunan kişi olmaları nedeniyle genel sağlık sigortası kapsamındaki ana ve babaların çocukları gelir durumuna bakılmak suretiyle prim ödemeden veya prim ödeyerek genel sağlık sigortalısı sayılırlar.

III- KIZ ÇOCUKLARININ DURUMLARINDA 01.10.2008 TARİHİNDEN SONRA DEĞİŞİKLİK OLMASI

Kız çocukları 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği 01.10.2008 tarihinden sonra durumlarında değişiklik olduğunda (çalışmaya başladıkları veya evlendikleri takdirde) sağlık hizmetlerinden yararlanma koşulları sona erecek ve daha sonra işten veya eşlerinden ayrılmaları durumunda Kanun hükümlerine göre yeniden belirlenecektir.

Yani, aile içinde kişi başı geliri asgari ücretin üçte birinden (243 TL) az olması halinde primleri Devlet tarafından karşılanacak. Aile içindeki kişi başına düşen aylık geliri; brüt asgari ücretin üçte biri (243 TL) ile asgari ücret (729 TL) arasında olanlar, brüt asgari ücretin üçte birinin yüzde 12’si (29.16 TL), brüt asgari ücret (729 TL) ile brüt asgari ücretin iki katı (1.458 TL) arasında olanlar, brüt asgari ücretin yüzde 12’si (87.48 TL), brüt asgari ücretin iki katından (1.458 TL) fazla olanlar, brüt asgari ücretin iki katının yüzde 12’si (174.96 TL) tutarındaki primlerini kendileri ödeyecekler.

Ana ve babası boşanmış çocukların, genel sağlık sigortası kapsamındaki hakları, mahkeme kararı ile velayet hakkı verilmiş olan genel sağlık sigortalısı ana ya da babası üzerinden sağlanacaktır. Velayet hakkı verilmeyen kişinin üzerinden de sağlık hizmeti ile yol gideri, gündelik ve refakatçi hakları sağlanabilecektir. Bu durumun, çocuğun sağlık hizmeti ve yol gideri, gündelik ve refakatçi haklarından yararlandırılacağı ana ya da babası tarafından SGK’ya verilecek bir dilekçe ile belgelenmesi gerekmektedir.

Genel sağlık sigortalısının tescili aşamasında veya sonrasında bakmakla yükümlü olduğu kişilerin elektronik ortamda Kurum’ca tespit edilememesi halinde, genel sağlık sigortalısı tarafından bildirim yapılması gerekmektedir.

Kurum, genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu; eşinin, 18 yaşını doldurmuş çocuklarının, ana ve babasının sağlık hizmetlerinden ve yol gideri, gündelik ve refakatçi haklarından yararlanma hakkının devam edip etmediğini öncelikle elektronik ortamda periyodik olarak kontrol edecektir.

IV- YETİM KIZ ÇOCUKLARININ SAĞLIK YARDIMLARI

Önceki Sosyal Güvenlik Kanunlarına göre gelir veya aylık alan kişiler genel sağlık sigortalısı sayıldıklarından, bu durumdaki yetim aylığı alan kız çocukları yetim aylıklarını aldıkları sürece sağlık hakkından yararlanma hakkına sahiptir. Ayrıca çalışmaya başlaması veya evlenmesi nedeniyle aylıkları kesilen yetim kız çocukları boşanır veya işten ayrılırlarsa yeniden aylıkları bağlanmaktadır. Evlenme yardımı almış yetim kız çocukları 2 yıl bitmeden boşanırsa 2 yıl tamamlandıktan sonra yetim aylığı bağlanmakta ama aylık alamadığı bu dönemde dahi sağlık yardımı verilmektedir. 5510 sayılı Kanun’da yetim kız çocuklarına verilen sağlık yardımları ile ilgili olarak sınırlayıcı bir düzenlemeye gidilmemiştir. Önceki Kanunlarda yer verilen düzenlemelere paralel bir düzenleme yapılmıştır.

V- DEĞERLENDİRME

Yukarıda da açıkladığımız üzere kız çocuklarına sağlık yardımlarının verilmesinde iki husus önemlidir. Kız çocukları babalarının sigortalı olmasına bağlı olarak veya emekli olmasına bağlı olarak bakmakla yükümlü olunan kişi şeklinde sağlık hizmetlerini almaktadırlar. Bu durumda olan kız çocukları ile ilgili olarak gerek 1479 sayılı Kanun, gerek 5434 sayılı Kanun, gerek 2926 sayılı Kanun ve gerekse 506 sayılı Kanun’da sağlık hizmetinin alınması noktasında hiçbir sınırlama bulunmamaktaydı. Yani kız çocukları evlenene ve/veya sigortalı olarak bir işte çalışmaya başlayana kadar anne veya babaları üzerinden sağlık hizmetini almakta ve bunun için ayrıca herhangi bir prim ödememekteydiler.

5510 sayılı Kanun ile bu durumda olan kız çocuklarına “18 yaşını, lise ve dengi öğrenim görmesi halinde 20 yaşını, yüksek öğrenim görmesi halinde 25 yaşını doldurmamış ve evli olmayan çocukları ile yaşına bakılmaksızın çalışma gücünü en az yüzde 60 oranında yitirdiği kurum sağlık kurulu tarafından tespit edilen evli olmayan çocukları,” hükümleri dışına çıkıldığı andan itibaren, “Aile içinde kişi başı geliri asgari ücretin üçte birinden (243 TL) az olması halinde primleri Devlet tarafından karşılanacak. Aile içindeki kişi başına düşen aylık geliri; brüt asgari ücretin üçte biri (243 TL) ile asgari ücret (729 TL) arasında olanlar, brüt asgari ücretin üçte birinin yüzde 12’si (29.16 TL), brüt asgari ücret (729 TL) ile brüt asgari ücretin iki katı (1.458 TL) arasında olanlar, brüt asgari ücretin yüzde 12’si (87.48 TL), brüt asgari ücretin iki katından (1.458 TL) fazla olanlar, brüt asgari ücretin iki katının yüzde 12’si (174.96 TL) tutarındaki primlerini kendileri ödeyecekler.” çerçevesinde tıpkı erkek çocukları gibi genel sağlık sigortası primi ödeme zorunluluğu getirilmiştir.

Bunun yanında yetim kız çocukları, yetim aylığı almaya bağlı olarak, hak sahibi şeklinde sağlık hizmetlerini almaktadırlar. Bunlarla ilgili olarak önceki uygulamalara devam edilecektir.

Ahmet ARAS*

Yaklaşım


* SGK Müfettişi, GSS Danışmanı