I- GİRİŞ

Günümüzde bireylerin en önemli ihtiyaçlarından birisi şüphesiz sağlıktır. Sağlığın korunması, kötüleşen sağlığın iyileştirilmesi bireyler için doğal bir zorunluluktur. Devlet, herkesin hayatını, beden ve ruh sağlığı içinde sürdürmesini sağlamak; insan ve madde gücünde tasarruf ve verimi artırarak, işbirliğini gerçekleştirmek amacıyla sağlık kuruluşlarını tek elden planlayıp hizmet vermesini Türkiye Cumhuriyeti Anayasası çerçevesinde düzenlemek zorundadır. Devlet, bu görevini ise kamu ve özel kesimlerdeki sağlık ve sosyal kurumları vasıtasıyla yerine getirmektedir. Çalışan kişiler tabi olduğu sigortalılık kapsamına göre sağlık yardımlarından yararlanabilmektedir. Ancak herhangi bir sigortalılığı, sosyal güvencesi olmayan bireylerin sağlık ihtiyaçlarını karşılamak, yine devletin görevidir. Devlet sosyal güvencesi olmayan bireylerin sağlık yardımlarından yararlanabilmesi için yeşil kart uygulaması düzenlemiştir.

Yeşil kart, hiç bir sosyal güvenlik kurumunun güvencesi altında olmayan ve sağlık hizmetleri giderlerini karşılayacak durumda bulunmayan Türk vatandaşlarının bu giderlerinin Devlet tarafından karşılanmasını sağlayan bir uygulamadır. 1992 yılında başlayan yeşil kart uygulaması halen yürürlülüktedir. Diğer taraftan sosyal güvenlik reformu kapsamında 01.10.2008 tarihinde yürürlülüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu kapsamında ülkedeki tüm bireylerin sosyal güvencesini tek şemsiye altında toplamayı, kanun kapsamındaki herkesin bir genel sağlık sigortalısı olmasını amaçlamaktadır. Söz konusu Kanun ile yeşil kart uygulaması için 2 yıl geçiş süresinden sonra tamamen ortadan kaldırılması öngörülmüştür. Bu doğrultuda yeşil kart uygulaması 01.10.2010 tarihi itibariyle tamamen yürürlülükten kaldırılacaktır. Makalemizde öncelikle hâlihazırda yeşil kart uygulamasının nasıl işlediğinden bahsettikten sonra 01.10.2010 tarihinden sonra yeşil kart sahiplerinin durumlarını tartışmaya çalışacağız.

II- YEŞİL KART ALMAK İÇİN GEREKLİ ŞARTLAR

Yeşil kart uygulamasından yararlanmak isteyenlerin; Yeşil Kart Başvuru ve Bilgi Formunu doldurup imzalayarak, ikametgâhları merkez ilçede ise valiliğe, diğer ilerlerde ise kaymakamlığa başvurmaları gerekmektedir. Başvuru, velayet veya vesayet altında bulunan kimseleri de kapsıyorsa, bu kişiler adına kanuni temsilci olarak başvuruda bulunulduğu belirtilmesi şarttır.

Valilik veya kaymakamlık, başvuru işlemlerinin düzenli yürütülmesi sağlar ve bu amaçla aynı haneden yeni başvurular olduğu takdirde; bu başvurular, ilk başvuru üzerine açı­lan işlem dosyası ile birleştirilir.

Yeşil kart uygulamasından yararlanmak isteyenlerin başvuruları illerde il idare kurulu, ilçelerde ilçe idare kurulu tarafından değerlendirilir. Buna göre, aynı hanede yaşayanların ücret veya yevmiye gibi hizmet karşılı­ğı olan gelirleri, tarım gelirleri, menkul veya gayrimenkul kirası, faiz ve temettü gelirleri ile Devletten, özel teşebbüslerden veya başka kişi ve kuruluşlardan elde edilen transfer ve hibe niteliğindeki nakdi gelirlerinin ve bu türlerden ayni gelirlerinin yıllık net toplamının 1/12’inin hane halkı sayısına bölünmesi suretiyle her bir kişinin hane içindeki aylık net gelir payını belirlenir.

Hemen belirtelim, hane halkı gelirinin hesaplanmasında ve hane halkından her bir kişinin gelir payının belirlenmesinde, sosyal güvencesi olanların yıllık net gelirleri de göz önünde tutulur. Ayrıca Sosyal teamüller gereğince belge ve ispatı mümkün veya teamülden olmayan gelirler, talep sahibi tarafından beyan edilmedikçe, hesaplama sırasında nazara alınmamaktadır.

Hesaplanan gelir payları, 4857 sayılı İş Kanunu’na göre sanayide çalışan 16 yaşından büyük işçiler için belirlenen yürürlükteki asgari ücretin([1]), eşi gelir getirici bir işte çalışmayan, evli ve bir çocuklu bir mükellefin ödemesi gereken en düşük gelir vergisi ve sosyal sigorta pri­mi düşüldükten sonra geriye kalan miktarının 1/3’ünden([2]) az olduğu takdirde, o hanede yaşayan ve sağlık güvencesi bulunmayan talep sahiplerine yeşil kart verilmesi kararlaştırılır.

Kurul’un bu kararı üzerine, valilik veya kaymakamlıkça hak sahiplerinin sağlık ku­rum ve kuruluşlarına başvurularında kullanılmak üzere tanzim edilen yeşil kartları ve yeşil kart sağlık cüzdanları imza karşılığında verilir.

III- 01.10.2008 - 01.10.2010 TARİHLERİ ARASINDAKİ YEŞİL KART UYGULAMASI

Sosyal Güvenlik Reformu kapsamında yürürlülüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile yeşil kart uygulamasına son verilmesi amaçlanmıştır. Bu doğrultuda aynı Kanun’un genel sağlık sigortalıları belirtilirken yeşil kartlılarda sayılmıştır. Yeşil kart kapsamındakiler hakkında “Harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak, Kurum’ca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilecek aile içindeki geliri kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin üçte birinden az olan vatandaşlar genel sağlık sigortalısı sayılır.” denilmektedir.

Diğer taraftan yeşil kart uygulamasının hemen sona erdirilmesinin çeşitli sıkıntılara neden olabileceği düşüncesi ile kanun kapsamında yeşil kart uygulamasından genel sağlık sigortasına geçişte iki yıl geçiş süresi öngörülmüş ve geçici bir madde ile yasal dayanağa kavuşturulmuştur. Bu doğrultuda 5510 sayılı Kanun’un yürürlülüğe girdiği 01.10.2008 tarihinden itibaren iki yıl süresince yukarıda bahsettiğimiz yeşil kart uygulaması yerine uygulanacak olan genel sağlık sigortası hükmü uygulanmamaktadır.

3816 sayılı Kanun([3]) kapsamında yeşil kart almak için müracaat etmekle birlikte, 3816 sayılı Kanun hükümlerine göre tespit edilen aile içindeki kişi başına düşen gelir payının aylık tutarı; asgari ücretin üçte birinden asgari ücrete kadar olduğu tespit edilen kişiler için prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarının üçte biri, asgari ücretten asgari ücretin iki katına kadar olduğu tespit edilen kişiler için prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarı; asgari ücretin iki katından fazla olduğu tespit edilen kişiler için prime esas günlük kazanç alt sınırının otuz günlük tutarının iki katı prime esas asgari kazanç tutarı olarak esas alınır. Buna göre, belirtilen bilgiler çerçevesinde aşağıdaki tablo elde edilmiştir.

IV- 01.10.2010 TARİHİNDEN SONRAKİ YEŞİL KART UYGULAMASI

Yeşil kart uygulamasında öngörülen iki yıllık geçiş süresi 01.10.2010 tarihi itibariyle sona erecektir. Peki, yeşil kart uygulamasının sona ermesi ile yeşil kart sahibi olanlar bu tarih itibariyle sağlıktan yararlanamayacak mı?

Yeşil kart geçiş süresinin bittiği 01.10.2010 tarihi itibariyle yeşil kart diye bir kavram olmayacak. Söz konusu tarih itibariyle yeşil kart adında sağlık haklarından yararlanma yöntemi kaldırılacak, 4/a, 4/b veya 4/c kapsamında herhangi bir sosyal güvencesi olmayanlar genel sağlık sigortalısı olacaklardır. Diğer taraftan 01.10.2010 tarihi itibariyle yararlanma süresi devam eden yeşil kartlılar, yukarıdaki tabloda birinci kazanç aralığındaki kişilerden sayılacak ve genel sağlık sigortalısı kapsamında değerlendirilecektir. Böylece bu kişilerin sağlık provizyonu yeşil kartlı olarak değil genel sağlık sigortalısı olarak açılacak, en önemlisi yeşil kart sahiplerinin hâlihazırda Sosyal Güvenlik Kurumu ile sözleşme imzalayan özel hastaneler ile vakıf üniversite hastanelerinde tedavi olanaklarından yararlanamamakta olup, 01.10.2010 tarihi itibariyle bu durum ortadan kalkacaktır. Şayet kişinin yukarıdaki tabloda belirtilen diğer kazanç aralıklarına girmesi halinde kazanç aralıklarına karşılık gelen primleri ödemek zorunda olacaklardır.

01.10.2010 tarihine kadar yeşil kart başvuruları ikametgâhları merkez ilçede ise valiliğe, diğer ilerlerde ise kaymakamlığa yapılmaktadır. Dolayısıyla kişilerin gelir tespitini de başvuru yapılan merciler tarafından yapılmaktadır. 01.10.2010 tarihinden sonra kişilerin gelir tespiti ilgili Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğü’nde görev yapan Sosyal Güvenlik Kontrol Memurları vasıtasıyla Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından yapılması öngörülmektedir.

V- SONUÇ

1992 yılında başlayan ve hiç bir Sosyal Güvenlik Kurumu’nun güvencesi altında olmayan ve sağlık hizmetleri giderlerini karşılayacak durumda bulunmayan Türk vatandaşlarının bu giderlerinin Devlet tarafından karşılanmasını sağlayan bir uygulama olan yeşil kart uygulaması 01.10.2010 tarih itibariyle tamamıyla sona erecektir. Bu tarihten sonra hiçbir sosyal güvencesi olmayan ve ücretsiz sağlık hizmeti almak isteyen Türk vatandaşlarının başvurularını kaymakamlık veya valiliklere değil Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapması gerekmektedir. Başvuru üzerine yapılacak gelir tespiti sonrasında kişilerin gelir kazanç aralığına göre 29,16 TL, 87,48 TL veya 174,96 TL prim ödemesi gerekecektir. Ancak hâlihazırda uygulanan yeşil kart uygulamasında olduğu gibi harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak tespit edilecek aile içindeki geliri kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin üçte birinden az olan vatandaşlar herhangi bir prim ödemeksizin sağlık yardımlarından genel sağlık sigortası kapsamında yararlanabilecektir.

Sonuç olarak, gelir düzeyi nedeniyle yeşil kart alması gerekenler 01.10.2010 tarihi itibariyle genel sağlık sigortalısı sayılacak ve Sosyal Güvenlik Kurumu ile sözleşme imzalayan özel hastaneler ile vakıf üniversite hastanelerinde tedavi olma hakkına kavuşacaktır. Bu doğrultuda yeşil kart uygulamasının sona ermesine yaklaştığımız bu günlerde ilgili ve yetkili mercilerin vatandaşları bilgilendirmesinin geçiş sürecinin kolay, uygulamanın sona ermesiyle de genel sağlık sigortasının başarılı bir şekilde uygulanmasını sağlayacağı düşüncesindeyiz.

Mehmet KARA*
Yaklaşım

(*) Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi

[1] 01.01.2010 - 30.06.2010 dönemi için brüt asgari ücret 729,00 TL’dir.
[2] Bu oran Bakanlar Kurulu’nca arttırılabilmektedir.
[3] 3816 sayılı Ödeme Gücü Olmayan Vatandaşların Tedavi Giderlerinin Yeşil Kart Verilerek Devlet Tarafından Karşılanması Hakkında Kanun