5510 sayılı Kanun’da sigorta kolları kısa vadeli sigorta kolları ve uzun vadeli olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Adı geçen Kanun’da tanımlandığı şekliyle; kısa vadeli sigorta kolları iş kazası ve meslek hastalığı, hastalık ve analık sigorta kollarını, uzun vadeli sigorta kollarının ise malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortası kollarını kapsamaktadır.

Bu çalışmada hükümlü ve tutukluların, 5510 sayılı Kanun çerçevesinde sigorta kolları açısından hakları ele alınacaktır.

II- HÜKÜMLÜ VE TUTUKLULARIN SİGORTALILIĞI

5510 sayılı Kanun’un “Bazı Sigorta Kollarının Uygulanacağı Sigortalılar” başlıklı 5. maddesinin (a) fıkrasında, “hizmet akdi ile çalışmamakla birlikte, ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular hakkında, iş kazası ve meslek hastalığı ile analık sigortası uygulanır ve bunlar 4. maddenin (a) fıkrası kapsamında sigortalı sayılırlar.” hükmü yer almaktadır. Bu madde ile iş ocaklarında çalışan tutuklu ve hükümlüler kısa vadeli sigorta kolları açısından korunurken uzun vadeli sigorta kolları ile alakalı bir kazanımları yoktu.

Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin(1) “İsteğe Bağlı Sigortalığın Başlangıcı ve Zorunlu Sigortalılıkla Çakışma” başlıklı 99. maddesinin (2). fıkrasında, Kanun’un 5. maddesinin (a), (b) ve (e) bentlerine göre sigortalılık hali isteğe bağlı sigortalılığa engel teşkil etmeyeceği belirtilmiştir. Bu hüküm ile ceza ve infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan ve haklarında iş kazası ve meslek hastalığı ile analık sigortası uygulanan hükümlüler ve tutuklulara vasileri aracılığı ile talepte bulunmaları durumunda uzun vadeli sigortalılık kollarına tabi olarak isteğe bağlı sigortalı olma hakkı tanınmıştır.

Ancak, gerek 5510 sayılı Kanun’da ve gerekse Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde, çalışmayan hükümlü ve tutukluların isteğe bağlı sigortalı olup olamayacakları hakkında bir hükme yer verilmediğinden, çalışmayan hükümlü ve tutukluların talepleri halinde isteğe bağlı sigortalıklarının başlatılıp başlatılmayacağı tereddüdü vardır.

5510 sayılı Kanun’da ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalışmayan hükümlü ve tutukluların isteğe bağlı sigortalı olamayacaklarına ilişkin bir hükmün bulunmaması nedeniyle bu durumda olanlarında vasileri aracılığı ile isteğe bağlı sigortalılık taleplerini Sosyal Güvenlik İl Müdürlüklerine/Merkez-lerine yapabileceği Sigortalı Tescil Daire Başkanlığı’nca talimatlandırıl-mıştır.

III- SONUÇ

Bu düzenleme ile hüküm giyen vatandaşlarımızın gerek cezalarını infazında geçen sürelerde gerekse cezaları bittikten sonra sosyal güvenlik sistemi içerisinde yer alabileceği gözükmektedir. Örnek verecek olursak 20 yaşlarında bir vatandaşımız bir sebeple hüküm giymiş ve bu süre içinde isteğe bağlı olarak prim ödemiş olsun. Cezasını tamamladıktan sonra 40 yaşında cezaevinden çıktığını varsayalım. Bu vatandaşımız az ya da çok ödediği sigorta sebebiyle emeklilik hakkı elde etmek için çalışmaya uğraşacak ve topluma kazandırılmış olacaktır. Eğer bu şahıs böyle bir haktan yararlanmaz ise cezasından sonra emeklilik beklentisi gelecek beklentisi olmayacak ve daha çok kayıtdışı çalışmaya yönelecektir.

Bu hak ile tutuklu ve hükümlüler daha önce örnekleri görüldüğü gibi kendilerini bir işyerinde sigortalıymış gibi göstermek suretiyle sahte sigortalılık yoluna tevessül etmeyecek ve daha sonrada bu sahte sigortalılıkların iptali neticesinde yaşamış oldukları “mağduriyeti” yaşamayacaklardır. Gelecek için topluma kazandırılmaları için bir sigorta başlangıcı ve hizmet süresi olması faydalı olacaktır.

4857 sayılı Kanun’da yapılan değişiklikle 50 ve üzeri işçi çalıştıran özel işyerlerinde eski hükümlü ve tutuklu çalıştırma zorunluluğu kaldırılmış ve bu istihdam % 2 oranında kamu işyerlerince sağlanacağı düzenlenmiştir. İstihdamı zorlaşan eski hükümlü ve tutuklular için isteğe bağlı sigortalılık daha da önem kazanmıştır.

Hüseyin YILMAZ*
Yaklaşım

* İstanbul, Silivri Sosyal Güvenlik Merkezi Müdürü