Dış satım ülke içinde mevcut bir malın yurt dışına gönderilmesi olayıdır.

Her mal alım satımında olduğu gibi, dış satımda da mutlaka bir teslim işlemi yaşanmaktadır. Teslim işleminin şu ya da bu şekilde yapılmış olması, onun dış satım sayılıp sayılmamasını etkilemez.

Yurt dışına gönderilecek mal eğer kargo taşımayı uğraş seçmiş ulusal ya da uluslararası taşımacılık ortaklıkları tarafından yerine getiriliyorsa, o zaman yurt dışına mal çıkışlarında gümrük ve vergi yasalarına uyma zorundadırlar. Bilindiği gibi ülkemizde dış satımı teşvik etmek amacıyla dış mal satımları katma değer vergisinden istisna edilmiştir. Ancak istisnadan yararlanmak bir kısım yasal kural ve normlara bağlanmıştır. Dış satım teslimlerinde hangi belge karşılığı yapılan teslimlerin istisnadan yararlandırılacağı, hangi belge karşılığı teslimlerin istisnadan yararlandırılmayacağı da yine kurala bağlanmıştır. Yurt dışına kargo yoluyla mal gönderen dış satımcıların istisnadan yararlanabilmesi için mutlaka “gümrük beyannamesi” düzenleyip gümrük yönetimine vermiş olmaları gerekmektedir. Gümrük beyannamesi vermeden sadece fatura karşılığında ya da konşimento düzenleyerek de gümrükten yurt dışına kargo aracılığı ile mal geçirmek olasıdır. Ancak dış satım katma değer vergisi istisnasından yararlanma hakkının mutlaka gümrük beyannamesi verilmesi ve belirli kişi ya da kurumlara verilmiş olması gerekmektedir. Kanımızca, gümrük beyannamesi yerine diğer belgelerin verilmiş olması Maliye Bakanlığı’nın bir özelgesiyle istisnadan yararlanma hakkını ortadan kaldırmaktadır. Biz bu işlemin bu çalışmada ne oranda doğru olup olmadığını irdeledik.

II- YURT DIŞINA KARGO İLE MAL GÖNDERME

Ulusal ya da uluslararası taşımacılık ortaklıkları yurt içi satıcıların ya da hediye gönderenlerin istemleri üzerine, acil ve küçük nicelikte ve küçük tutarlı mal gönderilmesi günümüzde yaygınlaşarak önem kazanmaktadır. Gönderilen malların yurt dışına çıkışlarında gümrük yönetimine gönderici işletme ya da kişiler sadece bir fatura düzenleyip vermekte ya da fatura düzenlemeye ek olarak taşımacı kargo ortaklığı gümrük yönetimine bir gümrük beyannamesi vermektedir ya da taşıyıcı ortaklık sadece bir konşimento düzenleyerek vermektedir. Günümüz uygulamasında bu üç belgenin sadece birisi ya da ikisi ile mal çıkışı yapıldığına sık sık tanık olmaktayız. Hal böyle olunca bunlardan hangisinin ya da tamamının “dış satım teslimi” kapsamı sayılacağında tereddütler doğmaktadır. Pek tabii tereddütler vergileme açışından vuku bulmaktadır.

Yasalarımıza göre bir teslimin dış satım sayılabilmesi için (KDV md.11/1-a).

a- Teslimin yurt dışındaki bir alıcıya ya da serbest bölgeye ya da yetkili gümrük deposu işletmesine yapılmış olması gerekmektedir.

b- Teslim konusu mal Türkiye Cumhuriyeti gümrük bölgesinden çıkarak bir dış ülkeye ya da serbest bölgeye ulaşmış olmalı ya da yurt dışındaki alıcıya ulaştırılmak üzere yetkili gümrük antreposuna ulaşmış olması gerekmektedir.

c- Dış satımın kanıtlanması yasalarımıza göre “gümrük beyannamesi” ile olur (KDV 84 sayılı Genel Tebliğ).

d- Posta idaresi ile gönderilecek ticari olan ya da olmayan eşya için gümrük beyannamesi posta idaresine verilir. Zira posta idaresi gümrük yönetiminin gözetim ve denetimi altındadır ve beyanname almaya yetkilidir (Gümrük Yönetmeliği md. 588).

Yukarıdan beri açıklamaya çalıştığımız gibi bu düzenleme nedeniyle “gümrük beyannamesi” dışındaki belgelerle çıkış yapan malların “dış satım teslimi” sayılması yasal olarak olanaksızdır ve KDV’si ödenmesi kaçınılmazdır.

III- YURT DIŞINA KARGO İLE MAL GÖNDERME VE VERGİ İLİŞKİSİ

Birçok ülke dış satımda vergileme açısından “serbesti” ilkesini bir teşvik önlemi olarak uygulamayı benimsemiştir. Dış satımda söz konusu olan “vergi türü” katma değer vergisidir.

Zira katma değer vergisini doğuran en önemli öğelerden birisi de “mal teslimi”dir. Ancak, kanun gerekçesinde de açıklandığı üzere “dış satım”ın ülke ekonomisi için taşıdığı önem göz önüne alınarak dış satımda katma değer vergisi “dış satım istisnası”ndan yararlandırılmaktadır (KDV md. 11/1-a).

Yurt dışına kargo yoluyla yapılacak dış satımlar yukarıda sayılan koşullara uygun yapılmamış ise, o takdirde katma değer vergisi istisnasından yararlandırılmaz ve vergiye tabi tutulur. Teslim dış alıcıya ya da serbest bölgeye ya da antreposuna yapılmış olacaktır.

Dış satım faturasında ve gümrük beyannamesinde, dış satım bedeli olarak gösterilen dövizlerin ilgili gümrük beyannamesinin kapanış tarihindeki T.C. Merkez Bankası döviz alış kuru üzerinden TL’ye çevrilmesi ve bir şekilde bulunan bedelin aynı vergilendirme dönemi KDV beyannamesinin Tablo 8 istisna kısmına giren işlemler bölümünde beyan edilmesi, daha sonra 59-69 satışlar arasında, daha sonra ise, iade istenip istenemeyeceği durumuna göre 82. satır ve tablo 5 ve 6’ya aktarılması gerekmektedir.

Posta yoluyla yurt dışına gönderilecek “gazete”, “dergi”, “kitap” ve “risale” gibi mecmuaların dış satım istisnası açısından gümrük beyannamesi yerine tahakkuk kağıtlarının esas alınması olanaklıdır(1).

IV- SONUÇ VE ÖNERİLER

Gönderilen şeyin nicelik ve parasal olarak küçük olması, yasalar karşısında ona vergisel açıdan ayrıcalıklar getirmemektedir. Dış satımlar KDV’si istisnasından yararlandırılmaktadır. Büyüklüğüne ve küçüklüğüne bakılmaksızın kargo ile yurt dışına mal gönderenler, istisnadan yararlanabilmek için mutlaka gümrük yönetimine gümrük beyannamesi vermek zorundadır ve gönderilen malı da yurt dışında belli yerlere ya da kişilere teslim etmeleri gerekmektedir. Bu koşullara uymayanların istisna hakkından yararlandırmaları da olanaksızdır. Ancak bu görüş doğru mudur? Sorusunun yanıtını vermek gerekirse, bu görüş doğru değildir.

Bize göre dış satımda KDV istisnasından yararlandırılması için gazete, dergi ve kitaplarda olduğu gibi, Maliye Bakanlığı’nın bir özelgesi ile kargo ile mal göndermede de gümrük beyannamesi yerine fatura, konşimento gibi belgelerinde istisnadan yararlandırılmaları bu konudaki yaşanan karmaşıklığı giderecektir.

Salih ÖZEL*
Yaklaşım

* Prof. Dr.

(1) MB’nin, 03.07.1995 tarih ve 35968 sayılı Özelgesi.