İşverenlerin SGK’ya olan borçları için 36 aya kadar taksitlendirme, 6183 sayılı Kanun’un 48. maddesi gereği yapılmaktadır.

İhale konusu işlerden dolayı SGK’ya olan borçlara ise taksitlendirme yapılmamakta idi. Ancak, 22.09.2008 tarih ve 2008/14174 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan “Sosyal Güvenlik Kurumu Prim ve İdari Para Cezası Borçlarının Hakedişlerden Mahsubu, Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması Hakkında Yönetmelik”te yapılan değişiklikle(1), ihale konusu işlerden dolayı SGK’ya olan borçlara da taksitlendirme imkanı getirildi.

Sosyal Güvenlik Kurumu söz konusu yönetmelikte yapılan değişiklik sonrası çıkardığı 2010/42 sayılı Genelge ile uygulamayı başlattı. Bu genelgede, işverenlerin SGK’ya ihale konusu işlerden dolayı olan borçları ile diğer işlerden dolayı olan borçlarına birlikte taksitlendirme yapılması uygun görüldü.

İhale konusu işlerden ve diğer işlerden dolayı SGK’ya olan borçların birlikte taksitlendirilmesi bazı farklı uygulamalara neden olabilir.

Bu makalede ihale konusu işlerden dolayı SGK’ya olan borçların taksitlendirme şartları, ihale konusu işlerden ve diğer işlerden dolayı olan borçların birlikte taksitlendirilme kriterleri açıklanmaya çalışılacaktır.

II- İHALE KONUSU İŞLERDEN DOLAYI SGK’YA OLAN BORÇLARIN TAKSİTLENDİRİLMESİNİN MEVZUATTAKİ YERİ

6183 sayılı Kanun’un 48. maddesinde; Amme borcunun vadesinde ödenmesi veya haczin tatbiki veyahut haczolunmuş malların paraya çevrilmesi amme borçlusunun çok zor duruma düşürecekse, borçlu tarafından yazı ile istenmiş ve teminat gösterilmiş olmak şartıyla, alacaklı amme idaresince veya yetkili kılacağı makamlarca; amme alacağı 36 ayı geçmemek üzere ve faiz alınarak tecil olunabileceği, hükmü yer almaktadır. Yine aynı madde de, amme borçlusunun alacaklı tahsil daireleri itibarıyla tecil edilen borçlarının toplamı ellibin Yeni Türk Lirasını (bu tutar dahil) aşmadığı takdirde teminat şartı aranılmayacağı, bu tutarın üzerindeki amme alacaklarının tecilinde, gösterilmesi zorunlu teminat tutarı ellibin Yeni Türk Lirasını aşan kısmın yarısı kadar olunacağı, Bakanlar Kurulu’nun, bu tutarı on katına kadar artırmaya, yarısına kadar indirmeye, yeniden kanuni tutarına getirmeye ve alacaklı amme idareleri itibarıyla bu hadler arasında farklı tutar belirlemeye yetkili olduğu hükmü ve,

Sosyal Güvenlik Kurumu Prim ve İdari Para Cezası Borçlarının Hakedişlerden Mahsubu, Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması Hakkında Yönetmeliğin 7. maddesinde; Sosyal Güvenlik Kurumu’nun denetim ve kontrolle görevli memuru, işveren ve varsa alt işverenin yasal defter ve belgelerinin ibrazını yazı ile isteyeceği, defter ve belgelerin ibraz süresinin bitiminden itibaren üç ay içinde gerekli incelemenin yaparak konuya ilişkin rapor düzenleneceği, raporun üniteye intikal tarihinden itibaren onbeş gün içinde gerekli işlemlerin yapılacağı ve Buna göre;

● İşverenin ve varsa alt işverenlerin borcunun bulunmadığının anlaşılması halinde, ilişiksizlik belgesinin idareye gönderileceği,

● İşverenin ve varsa alt işverenlerin borcunun bulunduğunun anlaşılması halinde, borcun niteliği ve miktarı ayrı ayrı belirtilerek bir yazı ile idareye bildirileceği, idarenin, bu yazının alındığı tarihten itibaren en geç bir ay içinde kesin teminatı paraya çevirerek Sosyal Güvenlik Kurumu’nun hesabına yatırmak ve yatırılan paranın tutarını, tediye mahallini, ödeme tarihini, banka hesap numarasını, işyerinin sicil numarasını, işverenin adını ve soyadını, işveren tüzel kişilik ise unvanını yazı ile ilgili üniteye bildirmekle yükümlü olduğu, teminatın nakde çevrilmesine kadar, söz konusu teminat idare nezdinde mahfuz kalmak ve bir defadan fazla olmamak üzere borcun, 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’un 48. maddesine göre tecil ve taksitlendirilebileceği, yapılan tecil ve taksitlendirme devam ettiği sürece idare nezdindeki kesin teminatın paraya çevrilmeyeceği ve işverene iade edilmeyeceği, tecil ve taksitlendirmenin bozulması halinde, bu durumun gerçekleştiği tarihten itibaren en geç bir ay içinde durumun ünitece idareye bildirileceği, idarenin, bu bildirimin kayıtlarına intikal tarihinden itibaren en geç bir ay içinde kesin teminatı paraya çevirerek Sosyal Güvenlik Kurumu’nun hesabına yatıracağı,

● İşveren tarafından borçlarını karşılayacak miktarda, bankalar ve özel finans kurumları tarafından verilen teminat mektupları ile Hazine Müsteşarlığı’nca ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetleri veya bu senetler yerine düzenlenen belgeler teminat olarak verildiği takdirde, ünitece ilişiksizlik belgesinin verileceği, ancak, Hazine Müsteşarlığı’nca ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetleri veya bu senetler yerine düzenlenen belgeler nominal bedele faiz dahil edilerek ihraç edilmiş ise bu belgelerin anaparaya tekabül eden satış değerleri üzerinden teminat olarak kabul olunacağı, ünitece alınan teminatın, en geç verildiği tarihi takip eden ayın sonuna kadar nakde çevrilerek tahsil edileceği, teminatın, nakde çevrilmesine kadar talepte bulunulması ve teminatın borcu karşılayacak miktarda olması kaydıyla bir defaya mahsus olmak üzere borcun, 6183 sayılı Kanun’un 48. maddesine göre tecil ve taksitlendirilebileceği hükmü ile,

İhale konusu işlerden dolayı SGK’ ya olan borçların da taksitlendirilebileceği mevzuattaki yerini almıştır.

III- İHALE KONUSU İŞLERDEN VE DİĞER İŞLERDEN DOLAYI SGK’YA OLAN BORÇLARIN BİRLİKTE TAKSİTLENDİRİLME KRİTERLERİ

İşverenlerin ihale konusu işlerden ve varsa diğer işyerlerinden dolayı SGK’ya olan borçlarının birlikte taksitlendirileceği ve birlikte taksitlendirmenin kriterleri SGK’nın 2010/42 sayılı genelgesinde açıklanmıştır. Buna göre birlikte taksitlendirme kriterleri;

1- İşverenlerin ihale konusu işten kaynaklanan yasal ödeme süresi geçmiş borçları ile varsa diğer işyerlerinden dolayı tahakkuk etmiş yasal ödeme süresi geçmiş borçlarının toplamının 50.000,00 TL’nin altında olması halinde, 6183 sayılı Kanun’un 48. maddesine istinaden ayrıca teminat alınmamaktadır.

2- İşverenlerin ihale konusu işten kaynaklanan yasal ödeme süresi geçmiş borçları ile varsa diğer işyerlerinden dolayı tahakkuk etmiş yasal ödeme süresi geçmiş borçlarının toplamının 50.000,00 TL’nin üzerinde olması halinde;

a- Sadece ihale konusu işten kaynaklanan borcunun olması halinde; ilave teminat alınıp alınmayacağı hususu, borç tutarından, 6183 sayılı Kanun’a göre teminat alınması gerekmeyen 50.000,00 TL düşüldükten sonra, kalan tutarın yarısı kadar idare nezdinde teminatının bulunup bulunmadığına bakılacak ve bu tutarda veya üzerinde teminatın bulunduğunun anlaşılması halinde, 6183 sayılı Kanun’un 48. maddesine göre ayrıca teminat alınmamaktadır.

Örnek-1: İşverenin SGK’ya sadece ihale konusu işten dolayı borcunun bulunduğu ve borç tutarının 120.000,00 TL ve idare nezdindeki teminatının 35.000,00 TL olduğu varsayıldığında, teminat alınması gerekmeyen 50.000,00 TL düşüldüğünde alınması gereken teminat tutarı (120.000,00 TL) – (50.000,00 TL) = 70.000,00 TL / 2 = 35.000,00 TL olacağından ve işverenin İdare nezdinde 35.000,00 TL teminatı bulunduğundan, işverenden, ilave teminat gösterilmesi istenilmemektedir.

b- İşverenlerin ihale konusu işten kaynaklanan borcun yanında ihale konusu iş haricinde başkaca bir işyerinden kaynaklanan borcun da bulunması ve bu haliyle toplam borcun 50.000,00 TL’nin üzerinde olması halinde, SGK’ya gösterilmesi gereken teminat aşağıda belirtildiği şekilde hesaplanmaktadır.

* İdare nezdindeki teminat, ihale konusu işten kaynaklanan borcun yarısı veya üzerinde bir tutarda ise; ihale konusu işten kaynaklanan borç için ayrıca teminat gösterilmesi gerekmeyeceğinden, ihale konusu iş haricindeki diğer işyerleri için, borcun tutarına göre icap ediyor ise, SGK’nın 2009/20 sayılı Genelge hükümlerine göre ayrıca teminat gösterilmesi istenilmektedir.

Örnek-2- İşverenin ihale konusu işten kaynaklanan borcunun 150.000,00 TL, idare nezdindeki teminatının 350.000,00 TL ve ihale konusu iş haricindeki işyerlerinden kaynaklanan borcunun 140.000,00 TL olduğu varsayıldığında, işverenin ihale konusu işten kaynaklanan borcunun yarısından fazla tutarda idare nezdinde teminatı bulunduğundan, ihale konusu işten dolayı ayrıca teminat gösterilmesi istenilmeyecektir. İdare nezdindeki teminatın ihale konusu iş haricindeki işyerlerinden kaynaklanan borçlar için teminat olarak kabulü mümkün bulunmadığından, ihale konusu iş haricindeki işyerlerinden kaynaklanan borçlar için teminat gösterilmesi gerekecek ve buna göre 140.000,00 TL tutarındaki borç için (140.000,00 – 50.000,00) / 2 = 45.000,00 TL tutarında ilave teminat gösterilmesi istenilmektedir.

* İdare nezdindeki teminat, ihale konusu işten kaynaklanan borcun yarısından daha az bir tutarda ise; ihale konusu işten kaynaklanan borç ile ihale konusu işyeri haricindeki işyerlerinden kaynaklanan borç tutarları toplanıp, teminat gösterilmesi gerekmeyen 50.000,00 TL düşüldükten sonra kalan tutarın yarısı kadar teminat gösterilmesi gerektiğinden, bu tutardan, idare nezdindeki teminat tutarının tamamı düşüldükten sonra bakiye tutar kadar ilave teminat alınmaktadır.

Örnek-3: İşverenin ihale konusu işten kaynaklanan borcunun 100.000,00 TL, İdare nezdindeki teminatının 30.000,00 TL ve ihale konusu iş haricindeki işyerlerinden kaynaklanan borcunun 70.000,00 TL olduğu varsayıldığında, işverenin idare nezdindeki teminatı, ihale konusu işten kaynaklanan borcun yarısından daha az bir tutarda olduğu için SGK’ya gösterilmesi gereken ilave teminat;

(100.000,00) + (70.000,00) – (50.000,00) = 120.000,00 TL, 120.000,00 / 2 = 60.000,00 TL ve idare nezdindeki 30.000,00 TL tutarındaki teminatı dikkate alındığında, (60.000,00 – 30.000,00) = 30.000,00 TL ilave teminat alınacaktır.

IV- İHALE KONUSU İŞLERDEN DOLAYI OLAN BORÇLAR İLE DİĞER İŞYERLERİNDEN DOLAYI OLAN BORÇLARIN BİRLİKTE TAKSİTLENDİRİLMESİNİN UYGULAMADAKİ DURUMU

İhale konusu işler, diğer işlerden farklılık arz etmektedir. Onun içindir ki, ihale konusu işler için idareye verilen teminat, sadece bu işlerden dolayı olan borçlara karşılık nakte çevrilip borçlar ödenmekte, diğer borçlar için nakte çevrilmemektedir. İhale konusu işler yapılırken alınan her hak edişte, 5510 sayılı Kanun’un 90. maddesi gereği SGK’dan borcu yoktur belgesi getirilmesi zorunlu hale getirildi. Söz konusu borcu yoktur belgesi ihale konusu işlerin çeşidine göre farklılık arz etmektedir.

Bu bakımdan, idarelerce, ihale yoluyla yaptırılan işlerden dolayı yapılacak her hak ediş ödemesinden önce;

● Hizmet alımı ve yapım işleri için, ilgili ihale konusu işyerinden dolayı,

● İhale suretiyle piyasadan hazır halde alınıp satılan mal teslim işleri için, işverenin merkez adresinin bağlı bulunduğu Ünitede işlem gören tüm işyerlerinden dolayı,

SGK’ya muaccel sigorta primi, işsizlik sigortası primi ve idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer fer’ilerinden oluşan borçlarının bulunup bulunmadığı, SGK’ya sorulmaktadır.

● Hizmet alımları ve yapım işlerine ilişkin ihale konusu işin devamlı nitelikteki işyeri sigortalıları ile yapılmış olması halinde; hak edişlerden kesinti yapılmasına esas olmak üzere ihale konusu işin yapıldığı dönemlere bakılmaksızın devamlı nitelikteki işyerinin, sigorta primi, işsizlik sigortası primi ve idari para cezası ile bunlara ilişkin gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer fer’ilerinden oluşan tüm borçları sorgulanmaktadır.

İlişiksizlik belgesi; kesin teminatın iadesi için SGK tarafından düzenlenen soğuk damgalı belgedir. İlişiksizlik belgesinin düzenlenebilmesi için işverenlerin, ihale konusu işle ilgili sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası, fark işçilik üzerinden hesaplanan prim, damga vergisi, eğitime katkı payı ve özel işlem vergisi ile bunlara ilişkin gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer fer’ilerinden oluşan borçların bulunmaması gerekmektedir. İhale konusu işin, devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yaptırılmış olması halinde ise, işyerinin ihale konusu işin başlayıp bitirildiği sürelerdeki sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası, fark işçilik üzerinden hesaplanan prim, damga vergisi, eğitime katkı payı ve özel işlem vergisi ile bunlara ilişkin gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer fer’ilerinden oluşan borçlarının bulunmaması icap etmektedir.

İhale konusu işlerden dolayı SGK’ya olan borçlar gerek her hak ediş ödemesinden önce alınan borcu yoktur belgesi ile gerekse kesin teminatın iadesinden önce düzenlenen ilişiksizlik belgesi ile bir nevi oto kontrol altına alınmıştır. Buna rağmen işverenlerin ihale konusu işten dolayı yine de SGK’ya borçları olabilmektedir. Bu nedenle bu borçlara taksitlendirme imkanı getirilmiştir. Ancak, bu taksitlendirme imkanı işverenlerin ihale konusu iş haricindeki işyerlerinden dolayı olan borçları ile birlikte taksitlendirlmesi, uygulamada hem zorluklara hemde farklılıklara sebebiyet verebilmektedir. Şöyle ki; yukarıda belirtilen örnek (c) ile bu hususu açıklamaya çalışalım. İşverenin ihale konusu işten kaynaklanan borcunun 100.000,00 TL, idare nezdindeki teminatının 30.000,00 TL ve ihale konusu iş haricindeki işyerlerinden kaynaklanan borcunun 70.000,00 TL olduğu, işverenin idare nezdindeki teminatı, ihale konusu işten kaynaklanan borcun yarısından daha az bir tutarda olduğu için SGK’ya gösterilmesi gereken ilave teminat 30.000,00 TL olmaktadır. Şayet işveren önce ihale konusu iş haricindeki işyerlerinden dolayı olan borçlarını taksitlendirmiş olsa bu durumda; (70.000,00) – (50.000,00) = 20.000,00 TL, 20.000,00 / 2 = 10.000,00 TL teminat gösterecektir. İhale konusu iş için ise mevcut 30.000,00 TL teminatı yeterli olduğundan ek bir teminata gerek kalmayacaktır.

V- SONUÇ

İşverenlere ihale konusu işlerinden dolayı taksitlendirme imkanı getirilmesi, zor durumda olan işverenler açısından ve dolaylı olarak istihdama katkı sağlayacağından, olumlu karşılanması gereken bir düzenlemedir. Bu düzenleme uygulamada diğer işlerden ayrı olarak ele alınmış olsa idi, hem uygulamada kolaylık sağlanacak hem de aynı durumda olanlar için farklı teminat gösterilme ihtimalinin önüne geçilmiş olunacaktı.

SGK tarafından ihale konusu işler ile varsa diğer işyerleri borçlarının birlikte taksitlendirilmesi, 6183 sayılı Kanun’a göre 50.000,00 TL ve altındaki borçlar için teminat alınmadığından, ihale konusu işlerden dolayı olan borçlarla diğer işyerlerinden dolayı olan borçlar farklı zamanlarda taksitlendirildiğinde (uygulamada mümkün olabileceğinden), gösterilen teminatlar farklı rakamlara tekabül edebilmektedir. Onun için her iki borçların ayrı ayrı taksitlendirilmesinin daha uygun olacağı kanaatindeyiz.

Ayrıca, ihale konusu işlerle diğer işyerlerinden dolayı SGK’ya olan borçların birlikte taksitlendirilmesi nedeniyle, ihale konusu işlerden dolayı idare nezdindeki teminatların miktarı çok yüksek olduğunda, taksitlendirme bitene kadar teminatlar çözülemeyeceğinden, işverenler, teminat mektupları için uzun süre komisyon ödemek durumunda kalabileceklerdir. Halbuki ihale konusu işlerle diğer işyerleri borçları ayrı taksitlendirilmiş olsa, 6183 sayılı Kanun’un 48. maddesine göre diğer işyerlerinden dolayı olan borçlar nasıl taksitlendiriliyorsa, ihale konusu işlerden dolayı olan borçlar da öyle taksitlendirilecek ve işverenler 6183 sayılı Kanun’a göre ne kadar teminat göstermesi gerekiyorsa o kadar teminat göstereceklerdi.

Mehmet UZUN*
Yaklaşım

* Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi

(1) 13.03.2010 tarih ve 27520 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.