İhracatın yatırım aşamasından başlayarak artması için kısa ve uzun dönemli olarak verilen destekler ve sağlanan avantajlar anlamında bir çalışma yapılmaya kalkışıldığında yapılabilecek ilk önemli saptamalardan biri teşviklerin tür ve yetkili kamu otoritesi olarak çokluğu ve dağınıklığıdır.

Teşvik türlerini saymaya kalktığımızda, dahilde işleme rejimi, hariçte işleme rejimi, makine teçhizat kredi faizi desteği, Eximbank tarafından verilen düşük faizli ihracat kredileri, kredi garanti fonu desteği, Ar-Ge yardımı, teknoloji araştırma ve geliştirme desteği, çevre yardımı, tasarım desteği, patent belgesi desteği, kalite yönetim sistem bilgi destekleri, genel test analiz ve kalibrasyon desteği, sınai mülkiyet hakkı desteği, reklam tanıtım katalog broşür desteği, markayı yönlendirme desteği, tarım ve hayvancılık destekleri, pazar araştırması yardımı, yurt dışı ofis mağaza yardımı, yurt dışı fuar yardımı, eğitim yardımı, istihdam yardımı, nitelikli eleman desteği, patent model ve endüstriyel tasarım yardımı, İSO ve CE belge destekleri, e-ticaret desteği, Avrupa Birliği fonlarından yapılan yardım ve destekler,Turquality yardımı, Türk ürünlerinin yurt dışında tanıtılması faaliyetlerinin desteklenmesi yardımı, tarımsal ürünlerde ihracat iadesi yardımları, sigorta primi indirimi desteği, Katma Değer Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi istisna ve iadeleri, gümrük vergisi muafiyeti, dış ticaret sermaye şirketlerine, sektörel dış ticaret şirketlerine ve serbest bölgelere tanınan ayrıcalıklar gibi teşvik, destek ve yardım türlerini görmekteyiz. Bu teşvik, destek ve yardımların uygulanmasında, Dış Ticaret Müsteşarlığı, Hazine Müsteşarlığı, Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, Gümrük Müsteşarlığı, Maliye Bakanlığı, Tarım Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, Türk Eximbank, Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu, Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı, ihracatçı birlikleri gibi kamusal kurum ve kuruluşlar görev üstlenmektedir.

Bu yazımızda, her biri ayrı bir inceleme konusu olabilecek teşvik, destek ve yardımların benzer nitelikte olanlarıyla ilgili bir gruplandırma yapılmaya ve bazı temel ilkeler ortaya konulmaya çalışılmaktadır.

Avrupa Birliği mevzuatına uyum sağlamanın yanında, Türk üretici, ihracatçısı ve taşımacısından çok yabancı ithalatçı ve tüketiciye çıkar sağlayan ve ülkemize karşı damping soruşturmaları açılmasına yol açan uygulamayı değiştirmek için 1995 yılı başından itibaren nakit teşviklerden vazgeçilmiş, dolayısıyla Destekleme Fiyat İstikrar Fonu'ndan ödeme yapılması veya Uzak Yol Navlun Destekleme Primi ödenmesi uygulamaları kaldırıldığı gibi Kurumlar Vergisi istisnasına da son verilmiştir.

Mevcut teşvik, yardım ve destekleri beş ana grupta toplamak mümkündür:

1. Yatırım destek araçları: Ar-Ge yardımı, teknoloji araştırma ve geliştirme desteği, çevre yardımı, tasarım desteği, bedelsiz arazi tahsisi, patent belgesi desteği, kalite yönetim sistem bilgi destekleri, genel test analiz ve kalibrasyon desteği, sınai mülkiyet hakkı desteği, patent model ve endüstriyel tasarım yardımı.

2. İhraç ürünlerine rekabet gücü kazandıracak ucuz girdi sağlanmasına yönelik araçlar:

İthalatta şartlı muafiyet sistemi ve ithalat esnasında alınan vergilerin geri ödenmesi

sistemlerinden oluşan Dahilde İşleme Rejimi ile eski uygulamadaki adıyla "Geçici İhracat

Rejimi"nin yerine geçen Hariçte İşleme Rejimi, enerji teşviği .

3. İhracatın finansmanı için uygun krediler sağlanmasına yönelik araçlar : Makine teçhizat kredi faizi desteği, Eximbank tarafından verilen düşük faizli ihracat kredileri, kredi garanti fonu desteği.

4. Pazarlama, tanıtım ve promosyon faaliyetlerinin desteklemesine ilişkin araçlar: Reklam tanıtım katalog broşür desteği, markayı yönlendirme desteği, pazar araştırması yardımı, yurt dışı ofis mağaza yardımı, yurt dışı fuar yardımı, Türk ürünlerinin yurt dışında tanıtılması faaliyetlerinin desteklenmesi yardımı.

5. İstihdam, eğitim, organizasyonel yapı geliştirilmesi ve diğer araçlar: Tarım ve hayvancılık destekleri, eğitim yardımı, istihdam yardımı, nitelikli eleman desteği, İSO ve CE belge destekleri, e-ticaret desteği, Avrupa Birliği fonlarından yapılan yardım ve destekler, sigorta primi indirimi desteği, Katma Değer Vergisi ve Özel Tüketim Vergisi istisna ve iadeleri, gümrük vergisi muafiyeti, dış ticaret sermaye şirketlerine, sektörel dış ticaret şirketlerine, serbest bölgelerde faaliyet gösteren şirketlere tanınan ayrıcalıklar.

1980'lerden bu yana ithal ikameci görüşten ayrılıp ihracata dönük sanayileşme stratejisini benimsemiş olan ülkemizde, ülkemizin yatırım ve üretim potansiyelinin de ihracatı artırmaya yönelik biçimde olması akıl ve mantığın kaçınılmaz bir sonucudur. Ancak, gerek teşvik, yardım ve destek türleri, gerekse uygulamanın yürütülmesinde görev alan kamusal kurum ve kuruluşların belirlenmesinde, dış ticaretten sorumlu bakanlık, müsteşarlık, ihracatçı birlikleri, Türkiye İhracatçılar Meclisi ve Türk Eximbank'a daha çok fonksiyonel olma imkanı verilmelidir.

Teşvik, yardım ve desteklerin sağlanmasında net döviz girdilerinin yüksekliğinin yanı sıra istihdamın üçte birini sağlayarak toplumsal barışın güvencesi olan tarım sektörü; ülkenin taşını toprağını değerlendiren madencilik sektörü; demir-çelik, otomotiv ve taşıt araçları gibi ulusal güvenlik açısından stratejik önemi olan sektörler ile elektrik-elektronik, makine sektörleri ve diğer sektörlerin ileri teknoloji geliştiren bölümleri pozitif ayrımcılığa tabi tutulmalıdır.

- Türk Eximbank'ın öz kaynakları daha da güçlendirilmeli, ABD ve AB uygulamalarında olduğu gibi, özellikle Türk yatırım mallarını ithal eden yabancı ülke alıcılarını uygun koşullarla finanse eder bir konuma getirilerek makine, teçhizat ve anahtar teslimi komple tesis ihracatımız desteklenmelidir.

- Çok büyük bir çoğunluğu kayıt içi çalıştığı için bir tür haksız rekabete maruz kalan ihracatçılar, kayıt dışılığın kabul edilebilir düzeylere indirilmesiyle haksız rekabetten kurtarılmalıdır.

- İhracatçılarımızın büyük bir çoğunluğunu, en dinamik ve yenilikçi bölümünü oluşturan küçük ve orta ölçekli işletmelerimiz için tanınan teşvikler artırılmalıdır.

- Serbest bölge uygulaması ve bu bölgeler için öngörülen teşvikler geliştirilmelidir.

- AB hibe fonları kullanımı, bu fonlar çoğunlukla kamusal projelere ve üye ülkeler arası işbirliğini geliştirmeye yönelik olduğu için, kamu kurumları liderliğinde, sivil toplum kuruluşları işbirliğiyle artırılmalıdır. Özellikle tarımsal ürünlerin tohumdan başlayıp tüketiciye intikaline kadar tüm aşamalarını elektronik olarak izlemeye dönük programlar, Türkiye-Yunanistan arasındaki ticareti artırmaya dönük projeler, örneğin Yunan adalarına Ege'den yaş meyve -sebze, balık ve su ürünleri ihracatını teşvik eden projeler; Avrupa Birliği standartlarında akredite laboratuarların yeterli nitelik ve niceliğe kavuşmasını amaçlayan projeler kapsamında AB hibe fonları kullanımı harekete geçirilmelidir.

- Uygulama tüm mevcut ve potansiyel ihracatçıların kolaylıkla anlayabileceği açıklık ve sadelikte olmalıdır.

- İlgili kamu kurum ve kuruluşlarının gerek kendi içlerindeki, gerekse birbirleri arasındaki elektronik iletişim geliştirilerek, koordinasyon eksikliği, yetki geçişmeleri ve bürokratik formaliteler en aza indirilmelidir.

- Cumhuriyetimizin 100 üncü yıl hedefi olan 500 milyar dolarlık ihracat hedefine nasıl bir teşvik sistemiyle ulaşabileceğimizi; liman-denizyolu-demiryolu-karayolu-hava yolu alt yapı yatırımlarının ve lojistik olanaklarımızın nasıl gelişeceğini, gelişmelerin ölçülebilmesi ve denetlenebilmesi gereklerini de göz önünde bulundurarak sektörler itibariyle detaylandıran bir "İhracat Stratejik Planı" en kısa sürede uygulamaya konulmalıdır.

- Her ne kadar bir teşvik aracı olarak belirtilmese de, en önemli teşviğin gerçekçi kur politikası olduğu anımsanarak, ithalatçı yönünden çok ihracatçı yönü ağır basan gerçek ihracatçının, sonuçta da tüm ülkenin zararına olan ve işsizliğin ana nedenini oluşturan sıcak para politikasından vazgeçilmelidir.

Servet ERÖCAL

http://www.dunyagazetesi.com.tr/ihracat-tesvik-yardim-ve-des...