Çocuk sahibi olmak insanoğlunun en önemli ihtiyaç ve arzularından birisidir.

Ülkemizde sağlık hizmetlerinin finansmanını karşılayan Sosyal Güvenlik Kurumu yardımcı üreme yönteminin finansmanını da belirli şartlarda ve belirli ölçüde karşılamaktadır.
 
Kurumun bu finansman yöntemi sosyal devlet olmanın da gereğidir.
 
Bu makalede yardımcı üreme yönteminin Sosyal Güvenlik Kurumunca karşılanma usul ve esasları, buna ilişkin katılım payı ve ilave ücret uygulamasından bahsedilecektir.
 
II. Yardımcı Üreme Yönteminden Yararlanma Şartları
 
Yardımcı üreme yöntemi tedavisine ilişkin düzenlemeler 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 63''''üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi, Genel Sağlık Sigortası İşlemleri Yönetmeliğinin 26''''ncı maddesi ve 25/03/2010 tarihinde yayınlanan Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Uygulama Tebliğinin (4.5.4.K) numaralı maddesinde düzenlenmiştir.
 
İnvitro fertilizasyon işlemleri (IVF), "yardımcı üreme yöntemi" olarak kabul edilir. Ovulasyon indüksiyonu (OI) ve intrauterin inseminasyonu (IUI) işlemi bu kapsamda değerlendirilmez.
 
Evli olmakla birlikte eşlerden her ikisinin evlat edinilmiş çocukları hariç soybağı kurulmuş sağ çocuğunun olmaması (birden fazla yapılan evliliklerde de çiftlerden her ikisinin sağ çocuk sahibi olmaması) koşuluyla; genel sağlık sigortalısı kadın ise kendisine, erkek ise bakmakla yükümlü olduğu karısına, en fazla iki deneme (siklus) ile sınırlı olmak üzere uygulanan IVF tedavilerine ilişkin giderler, aşağıda belirtilen şartların birlikte gerçekleşmesi halinde Kurumca (1) karşılanır.
 
a) Yapılan tıbbî tedavileri sonrasında normal tıbbî yöntemlerle çocuk sahibi olamadığının ve ancak yardımcı üreme yöntemi ile çocuk sahibi olabileceğine dair sağlık kurulu raporu düzenlenmiş olması,
 
b) 23 yaşını doldurmuş, 40 yaşından gün almamış olması, 
 
c) Uygulamanın yapıldığı merkezin Kurum ile sözleşmeli olması,
 
d) En az beş yıldır genel sağlık sigortalısı veya bakmakla yükümlü olunan kişi olup, 900 gün genel sağlık sigortası prim gün sayısının olması,
 
e) Son üç yıl içinde diğer tedavi yöntemlerinden sonuç alınamamış olduğunun Kurumla sözleşmeli sağlık hizmeti sunucusu sağlık kurulları tarafından belgelenmesi. (2)
 
IVF tedavisine başlanan kadının deneme öncesi 40 yaşından gün almış olması durumunda, IVF tedavisine ait bedeller, tedaviye daha önce başlanmış olsa dahi Kurumca karşılanmaz.
 
Örnek; 08 Mart 1985 doğumlu kadının, IVF tedavisi giderlerinin karşılanabilmesi için; 08 Mart 2008 tarihinden sonra, 08 Mart 2024 tarihinden önce tedavinin yapılmış olması gerekir.
 
Kuruma devredilen sosyal güvenlik kurumlarınca daha önce ödenen tüp bebek tedavileri, işlem adetlerinin hesaplanmalarında dikkate alınır.
 
IVF bedellerinin ödenebilmesi için IVF uygulanacak kadında gebeliğin sürdürülmesine engel olabilecek sistemik hastalık bulunmadığının sağlık kurulu raporu ile belgelenmesi gerekmektedir. (3)
 
III. Yardımcı Üreme Yöntemi Katılım Payı
 
Sağlık Uygulama Tebliğinin (3.2.4) maddesinde yardımcı üreme yöntemi katılım paylarına ilişkin düzenlemeler yer almaktadır. Buna göre yardımcı üreme yöntemi tedavilerinde birinci denemede % 30, ikinci denemede % 25 oranında olmak üzere bu tedaviler için belirlenen bedeller üzerinden katılım payı alınır. Yardımcı üreme yöntemi katılım payları, tedavinin sağlandığı sağlık hizmeti sunucusunca kişilerden tahsil edilir.
 
Genel Sağlık Sigortası İşlemleri Yönetmeliğinde katılım payına ilişkin düzenlemeler 36''''ncı maddede yer almaktadır. Buna göre yardımcı üreme yöntemi tedavisinde kullanılan ilaçlar için katılım payı, Kurumdan gelir ve aylık alan genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler için yüzde on, kapsamdaki diğer genel sağlık ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler için yüzde yirmi olarak uygulanır.
 
Yönetmeliğinin 34''''üncü maddesinin ikinci fıkrasına göre genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin ortez, protez, iyileştirme araç ve gereçleri için ödeyecekleri katılım payının tutarı, sağlık hizmetinin alındığı tarihteki asgari ücretin yüzde yetmişbeşini geçemez. Yüzde yetmişbeşlik üst sınırın hesaplanmasında her bir ortez, protez, iyileştirme araç ve gereci bağımsız olarak değerlendirilir. Yönetmeliğinin 36''''ncı maddesinin üçüncü fıkrasına göre yardımcı üreme yöntemleri işlem ücretleri için ödenecek katılım payında asgari ücretin yüzde yetmişbeşlik üst limit uygulanmamaktadır.
 
Yönetmeliğinin 38''''inci maddesinde katılım payı iadesi düzenlenmiştir. Buna göre harcamaları, taşınır ve taşınmazları ile bunlardan doğan hakları da dikkate alınarak, Kurumca belirlenecek test yöntemleri ve veriler kullanılarak tespit edilecek aile içindeki geliri kişi başına düşen aylık tutarı asgari ücretin üçte birinden az olan vatandaşlar ve bakmakla yükümlü olduğu kişiler, vatansızlar ve sığınmacılar, 2022 sayılı 65 Yaşını Doldurmuş Muhtaç, Güçsüz ve Kimsesiz Türk Vatandaşlarına Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler ve bakmakla yükümlü olduğu kişilerin ödemiş oldukları katılım payları, talepleri hâlinde, 29/5/1986 tarihli ve 3294 sayılı Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışmayı Teşvik Kanunu hükümlerine göre kendilerine geri ödenir. Ödemeyi yapacak idare, kişinin genel sağlık sigortalısı ya da bakmakla yükümlü olunan kişi olduğunun belgelemesini istemekle yükümlüdür.
 
Yönetmeliğinin 39''''uncu ve Sağlık Uygulama Tebliğinin (3.2.5.) maddesinde katılım payı alınmayacak hâller, sağlık hizmetleri ve kişiler düzenlenmiştir. Buna göre 1005 sayılı İstiklal Madalyası Verilmiş Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden Şeref Aylığı Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre şeref aylığı alan kişiler ile bunların eşlerinden, 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişiler, Harp malullüğü aylığı alanlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamında aylık alanlardan ve vazife malullerinden yardımcı üreme yöntemine ilişkin katılım payı alınmaz.
 
IV. Yardımcı Üreme Yönteminde İlave Ücret Uygulaması
 
Sağlık Uygulama Tebliğinin (3.3.) maddesinde ilave ücret düzenlenmiştir. Buna göre Kurumla sözleşmeli; vakıf üniversiteleri ile özel sağlık kurum ve kuruluşları, SUT (4) ve ekinde yer alan sağlık hizmetleri işlem bedellerinin, SUT eki Ek-8 Listesi (5) üzerinden fatura edilen malzeme ve ilaçlar ile SUT eki Ek-9 Listesi (6) dışında fatura edilebilecek malzeme ve ilaçlar hariç olmak üzere tamamı üzerinden, Kurumca belirlenen oranı geçmemek üzere yardımcı üreme tedavilerine ilişkin olarak kişilerden ilave ücret alabilir. (7)
 
Sağlık hizmeti sunucularınca, Kurumca finansmanı sağlanmayan sağlık hizmetleri için talep edilen ücretler, ilave ücret olarak değerlendirilmez.
 
Kurumla sözleşmeli resmi sağlık kurum ve kuruluşları tarafından sevk edilmeleri koşuluyla,
 
a) 24/2/1968 tarihli ve 1005 sayılı İstiklal Madalyası Verilmiş Bulunanlara Vatani Hizmet Tertibinden Şeref Aylığı Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre şeref aylığı alan kişilerden,
 
b) 3/11/1980 tarihli ve 2330 sayılı Nakdi Tazminat ve Aylık Bağlanması Hakkında Kanun hükümlerine göre aylık alan kişilerden,
 
c) Harp malûllüğü aylığı alanlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamında aylık alanlardan ve bunların bakmakla yükümlü olduğu kişilerden,
 
otelcilik hizmetleri hariç olmak üzere yardımcı üreme tedavilerine ilişkin olarak ilave ücret alınamaz.
 
V. Sonuç
 
İnvitro fertilizasyon işlemleri (IVF), "yardımcı üreme yöntemi" olarak kabul edilmektedir. Ovulasyon indüksiyonu (OI) ve intrauterin inseminasyonu (IUI) işlemi bu kapsamda değerlendirilmemektedir.
 
Evli olmakla birlikte eşlerden her ikisinin evlat edinilmiş çocukları hariç soybağı kurulmuş sağ çocuğunun olmaması (birden fazla yapılan evliliklerde de çiftlerden her ikisinin sağ çocuk sahibi olmaması) koşuluyla; genel sağlık sigortalısı kadın ise kendisine, erkek ise bakmakla yükümlü olduğu karısına, en fazla iki deneme (siklus) ile sınırlı olmak üzere uygulanan IVF tedavilerine ilişkin giderler, diğer şartların da gerçekleşmesi şartıyla Kurumca karşılanmaktadır.

(1) Sosyal Güvenlik Kurumu.

(2) Kurum yardımcı üreme yöntemi tedavisi ile ilgili olarak 08.04.2010 tarihinde bir duyuru yayınlamıştır.  Buna göre 4.5.4.K.1- İnvitro Fertilizasyon (IVF) maddesinin 1.fıkrasının d) bendinde yer alan, "Son üç yıl içinde diğer tedavi yöntemlerinden sonuç alınamamış olduğunun Kurumla sözleşmeli sağlık hizmeti sunucusu sağlık kurulları tarafından belgelenmesi." hükmü ile ilgili olarak; Son üç yıl içerisinde yapılmış olunması kaydıyla, SUT ta 4.5.4.K.1.1- "Sağlık Kurulu Raporu" başlıklı maddenin 5.fıkrasında bildirilen durumlarda tanımlanmış olan diğer tedavi yöntemlerinden sonuç alınamadığı hususunun, sağlık kurulu raporu ile belgelenmesi ve maddede bildirilen diğer şartların da uygun olması koşuluyla tüp bebek tedavisinin Kurumca karşılanması mümkün bulunmaktadır.

(3) Kurum yardımcı üreme yöntemi tedavisi ile ilgili olarak 22.04.2010 tarihinde bir duyuru yayınlamıştır.  Buna göre 2010 yılı Sağlık Uygulama Tebliği''''nin 4.5.4.K.1 "İnvitro Fertilizasyon (IVF)" başlıklı maddesinin 4. fıkrasında yer alan "IVF bedellerinin ödenebilmesi için IVF uygulanacak kadında gebeliğin sürdürülmesine engel olabilecek sistemik hastalık bulunmadığının sağlık kurulu raporu ile belgelenmesi gerekmektedir" hükmünde bahsedilen "sağlık kurulu raporu", 4.5.4.K.1.1- "Sağlık Kurulu Raporu" başlıklı maddede yer alan, bünyesinde kadın hastalıkları ve doğum kliniği ile üroloji kliniği (bünyesinde üroloji kliniği bulunmayan ancak üroloji uzman hekiminin konsültan olarak görev yaptığı, eğitim verilen kadın-doğum hastaneleri dâhil) bulunan üçüncü basamak sağlık kurumlarında iki kadın hastalıkları ve doğum uzman hekimi ve bir üroloji uzman hekiminin katılımı ile oluşturulan sağlık kurulları tarafından düzenlenen IVF tedavisi için gerekli sağlık kurulu raporudur.
 
Söz konusu sağlık kurulu raporu dışında ayrıca bir raporun düzenlenmesine gerek olmayıp, kadında gebeliğin sürdürülmesine engel olabilecek sistemik hastalık bulunmadığının bu raporda belirtilmesi yeterlidir.

(4) 25.03.2010 tarih ve 27532 (Mükerrer) sayılı Resmi Gazete.

(5) Ek-8''''de sağlık kurumları puan listesi yer almaktadır.

(6) Ek-9''''da tanıya dayalı işlem listesi yer almaktadır.

(7) Bakanlar Kurulu tarafından 16⁄11⁄2009 tarihli ve 2009⁄15627 sayı ile alınan ve 8⁄12⁄2009 tarihli ve 27426 mükerrer sayılı Resmi Gazete''''de yayımlanan kararla Kamu idaresi sağlık hizmeti sunucuları dışındaki vakıf üniversiteleri dahil Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından belirlenen ölçütlere göre (hizmet kalite standardı, hasta hakları, hasta ve çalışan güvenliği, hastane hizmet dilim endeksi, hastane kapasitesi, çalışan hakları ve hukuki sorumluluklar vb.) sınıflandırılan sözleşmeli sağlık hizmeti sunucuları, Sağlık Hizmetleri Fiyatlandırma Komisyonunca belirlenen sağlık hizmetleri bedelinin en fazla % 70''''ine kadar ilave ücret alabilirler.
 
Bakanlar Kurulu tarafından alınan bu karara istinaden, Kurumca "Özel Hastaneler İle Vakıf Üniversite Hastanelerinin Puanlandırılması Hakkında Yönerge" 29⁄1⁄2010 tarihinde yayımlanmıştır. Bu yönerge ile genel sağlık sigortalısı ve bakmakla yükümlü oldukları kişilerden alınabilecek ilave ücret oranlarının tespitinde kullanılmak üzere hastane puanlarının belirlenmesine ilişkin düzenlemeler yapılmıştır.

 Ekrem TAŞBAŞI 
(SGK Müfettişi – İş ve Sos. Güv. Hukuku Uzmanı)
Lebin Yalkın Yayımları