Ülkemizde şahıs firmaları gerek kurumsallaşma gerekse de vergi avantajlarından yararlanmak için nevi değişikliği yoluyla sermaye şirketine dönüşmek isteyebilirler.

II- HUKUKİ DAYANAKLAR

A-TÜRK TİCARET YASASI YÖNÜNDEN

Şirketlerin genel olarak nev’i değiştirmesine Türk Ticaret Yasası’nın 152. maddesinde yer verilmiştir. Madde metni şu şekildedir: “Bir ticaret şirketinin nevinin diğer bir ticaret şirketinin nevine çevrilmesi kanunda aksine bir hüküm olmadıkça, yeni nev’e ait kuruluş merasimine tabidir; Böylece yeni nev’e çevrilen şirket eskisinin devamıdır”.

Yine Türk Ticaret Yasası’nın 520. maddesindeki hüküm nev’i değişikliği için de geçerlidir. Maddeye göre; ortağın koymayı taahhüt ettiği sermaye ayın ise, payını şirketin kuruluşunu takip eden üç yıl içinde başkasına devredemez. Bu sebeple aynî sermaye karşılığında sahip olunacak hisseler üç yıl geçmedikçe başkasına devir edilemeyecektir.

B- GELİR VERGİSİ YASASI YÖNÜNDEN

Gelir Vergisi Yasası’nın konumuz ile ilgili olan “Vergilendirilmeyecek Değer Artış Kazançları” başlıklı 81. maddesi şu hükümleri taşımaktadır:

“Aşağıdaki yazılı hallerde değer artışı kazancı hesaplanmaz ve vergilendirilmez:

…

3. Kollektif ve adi komandit şirketlerin bu maddenin (2) numaralı bendinde yazılı şartlar dahilinde nev’i değiştirerek sermaye şirketi haline dönüşmesi (Kollektif ve adi komandit şirketlerin şekil değiştirerek anonim şirket haline dönüşmesi halinde şekil değiştiren kollektif ve adi komandit şirketlerin ortaklarının anonim şirketteki ortaklık paylarını gösteren hisse senetlerinin nama yazılı olması şarttır.)”

Yasa’daki Vergilendirilmeyecek Değer Artışı Kazançları hükmüne göre vergiden istisna olarak nevi değişikliği yapılabilmesi için:

1- Şahıs işletmesinin bilanço esasına göre defter tutması gerekmektedir.

2- Kazancı bilanço esasına göre tespit edilen şahıs işletmesinin bilançosunun bu sermaye şirketine aktif ve pasifiyle birlikte kül halinde devir olması gerekmektedir.

3- Devir alan şirketin bilançosuna, devir olunan şahıs işletmesinin bilançosu aynen geçmelidir.

4- Devir edilen şahıs işletmesini sahip veya sahiplerinin şirketten devir bilançosuna göre hazırlanan öz sermaye tutarında ortaklık payı alması zorunludur.

5- Kollektif ve adi komandit şirketlerin şekil değiştirerek anonim şirket haline dönüşmesi halinde şekil değiştiren kollektif ve adi komandit şirketlerin ortaklarının anonim şirketteki ortaklık paylarını gösteren hisse senetlerinin nama yazılı olması şarttır. Bu şartlara uyulması halinde; nevi değişikliği işleminden doğacak kârın gelir vergisine tabi tutulmayacağı aşikardır.

C- KATMA DEĞER VERGİSİ YASASI YÖNÜNDEN

Kazancı bilanço esasına göre tespit edilen kollektif ve adi komandit şirketlerin GVK.81/2 numaralı bendinde yazılı şartlar dahilinde nev’i değiştirerek sermaye şirketi haline dönüşmesi halinde bu dönüşüm Katma Değer Vergisi Yasası’nın 17/4 maddesi gereğince KDV’den istisna olmaktadır. Bu şartlara aykırı olarak yapılacak devir KDV’ye tabi olacaktır.

D- HARÇLAR KANUNU YÖNÜNDEN

Unvan değişikliği için alınacak harç oranı, Harçlar Kanunu’na ekli (4) sayılı Tarife’nin 13.c pozisyonunda gösterildiği üzere emlak vergisi değeri üzeriden, onbinde 5’tir. Ancak 492 sayılı Harçlar Kanunu’nun 123. maddesinde yapılan değişiklikle, “Anonim, eshamlı (paylı) komandit ve limited şirketlerin birleşme, nevi değişikliği, devir ve bölünmeleri nedeniyle yapılacak işlemler harca tabi tutulamaz.” hükmü getirilmiştir. Bu itibarla bu tür şirketlerin nevi değişikliği nedeniyle tapu sicilinde yapılacak unvan değişikliklerinde harç alınmaması gerekir.

III- DEVİR ALINACAK ŞAHIS İŞLETMESİNİN ÖZ SERMAYESİNİN TESPİT ETTİRİLMESİ

Özsermaye tespiti yeminli mali müşavir veya ticaret mahkemelerinde davalar ile tespit edilmektedir. Anonim ve Limited Şirketlerin Kuruluş ve Ana Sözleşme Değişikliği İşlemlerine İlişkin Esaslar Hakkında Tebliğ (İç Ticaret: 2003/3)() göre; şahıs şirketleri nev’i değişikliği yoluyla anonim şirkete dönüşecekse özsermayenin, her türlü hak menkul ve gayrimenkul malların olması halinde bunların değerinin tespit edilebilmesi için şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret mahkemesine şahıs şirketi sahipleri tarafından dava açılır, ticaret mahkemesi, atayacağı bilirkişi vasıtası ile işletmenin özsermayesinin veya malların tespitini yaptırır.

Şayet şahıs şirketi nev’i değişikliği yoluyla limited şirkete dönüşecekse; özsermaye ve sermaye olarak konan her türlü hak, menkul ve gayrimenkul malların olması halinde bunların değerinin tespiti, Yeminli Mali Müşavir Raporu veya Ticaret Mahkemesi kanalıyla yapılabilecektir.

Bilirkişinin mahkeme tarafından tasdik edilen raporunun tarih ve numaraları veya YMM raporunun tarih ve numaraları ana sözleşmeye yazılmalıdır.

IV- NEVİ DEĞİŞİKLİNDE YAPILACAK İŞLER

A- TİCARET SİCİL İŞLEMLERİ

1- Dilekçe (yetkililer tarafından veya vekaleten imzalanmalı, vekaletin aslı veya onaylı sureti eklenmelidir)

2- Kuruluş bildirim formu (ilgili yerler doldurulup yetkili tarafından imzalanmalıdır - 3 adet)

3- Noter onaylı ana sözleşme (3 nüsha)

4- Nevi değiştiren şirketin yetkili organ kararı

5- Nevi değiştiren şirketin öz varlık tespiti ile ilgili bilirkişi raporu ve bilirkişi atanmasına ilişkin mahkeme kararı veya YMM raporu ve müşavirin faaliyet belgesi (şirket anonim şirketine dönüşüyorsa mahkeme kararı ile tespit gerekir)

6- Müdürlerin şirket unvanı altında imza beyannamesi (2 nüsha)

7- Yeni ortak varsa nüfus sureti (Noter veya muhtardan onaylı - 2 nüsha)

8- Sermaye artırımı var ise tahsil edildi kaşeli ve imzalı banka dekontları (artan sermayenin on binde dördünün Rekabet Kurumu’nun Ziraat Bankası Bilkent Plaza Şubesinde bulunan 5383761-5016 no.lu hesaba yatırıldığını gösteren banka dekontu veya EFT makbuzu)

9- Oda kayıt beyannamesi (Yetkililerce İmzalanmalı ortakların resimleri bulunmalıdır)

10- Taahhütname (yetkili tarafından imzalanmış olmalıdır)

Nevi değiştiren şirketin kollektif veya komandit olması halinde şirket ve ortaklarının vadesi gelmiş vergi borçlarının olmadığına dair ilgili vergi dairesinden yazı

B- SOSYAL SİGORTALAR KURUMU’NA MÜRACAAT

İşyeri bildirgesi, 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine tâbi şirketlerin birleşmesi veya nevilerinin değişmesi ya da diğer bir şirkete katılması halinde, en geç bu hususların ticaret siciline tesciline ilişkin ilân tarihini takip eden on gün içinde; adi şirketlerde şirkete yeni ortak alınması durumunda ise en geç yeni ortağın alındığı tarihi takip eden on gün içinde, işyerinin işlem gördüğü Kurumun ilgili ünitesine verilecektir.

Şirketlerin nevilerinin değişmesi, birleşmesi veya bir şirketin diğer bir şirkete katılması ya da adi şirketlerde yeni ortak alınması durumunda, yeni işyeri dosyası tescil edilmeyecektir.

İşyerlerinde işletme adı değişikliklerinde işyeri bildirgesi verilmez. Değişiklik, Ticaret Sicil Gazetesi’nin de ekli olduğu bir yazı ile Kuruma bildirilir.

C- VERGİ DAİRESİNE MÜRACAAT

Vergi Usul Yasası’nın “İşe Başlamayı Bildirme” başlıklı 153. maddesine 4884 sayılı Kanun’un 12. maddesiyle eklenen ve 17.06.2003 tarihinde yürürlüğe giren fıkra “Ticaret sicili memurlukları, kurumlar vergisi mükellefi olup da Türk Ticaret Kanunu’nun 30. maddesi uyarınca tescil için başvuran mükelleflerin başvuru evraklarının bir suretini ilgili vergi dairesine intikal ettirir. Bu mükelleflerin işe başlamayı bildirme yükümlülükleri yerine getirilmiş sayılır. Bildirim yükümlülüğünü süresi içinde yerine getirmeyen ticaret sicili memurları hakkında işe başlamanın zamanında bildirilmemesine ilişkin usulsüzlük cezası hükümleri uygulanır.” hükmünü içermektedir. Ancak burada yeni bir şirketin kuruluşu ile beraber başka bir kuruluşunda kapatılması durumu bulunmaktadır. Bu sebeple tavsiyemiz Vergi Dairesine yapılacak müracaatın mükellefin bizzat kendisi tarafından ve bu işlemler için oluşan evrakların tümü ile açıklamalı bir şekilde Vergi Dairesine müracaatı yönündedir.

173 Sıra No.lu VUK Genel Tebliği’nde şirketlerin işe başlamalarının vergi dairesine bildirilmesi ile ilgili olarak şu ifade yer almaktadır.

“Ticaret Siciline tescili müteakip tüzel kişilik kazanacak sermaye şirketleri, ticaret siciline kaydolmadan önce veya ticaret siciline kaydolmak üzere müracaat edildiği gün işe başlama bildiriminde bulunacaklardır.”

Getirilen bu hükümlere göre, şirketin kuruluşunda tescil için ticaret sicili memurluğuna başvurulduğu gün aynı zamanda bağlı bulunulacak Vergi dairesine de başvuru yapılmalıdır. Vergi dairesine yapılacak bildirimin posta ile taahhütlü olarak gönderilmesi de mümkündür. Bu takdirde bildirmenin postaya verildiği tarih vergi dairesine verilme günü kabul edildiğinden, en geç ticaret siciline müracaat edildiği gün, bildirimin postaya verilmesi gerekir. Yukarıda açıklanan yeni kurulan şirketin vergi dairesine müracaatı ile ilgili işlemler ile beraber kapanacak olan şahıs işletmesinin kapanışı ile ilgili olarak ta aynı müracaat ile vergi dairesine bilgi vermek ve şahıs işletmesini kapatmak yerinde olacaktır.

Vergi Usul Yasası’nın 168. maddesi işi bırakma bildiriminin, bildirilecek olayın vukuu tarihinden başlayarak bir ay içinde başvurulmasını öngörmektedir. Ancak burada istisnai bir durum bulunmaktadır. Vergi dairesine verilecek belgeler içinde kapanacak olan şahıs işletmesi ile ilgili belgelerin yanı sıra katılınan şirket ile ilgili belgeler de bulunacaktır. Vergi dairesi bu sayede kapanacak olan şahıs işletmesinin hangi şirkete katıldığını takip edebilecektir

D- ŞİRKET NEV’İ DEĞİŞİKLİĞİNDE ÖDEME KAYDEDİCİ CİHAZLARIN DURUMU

1996/1 sayılı 3100 sayılı Kanun İç Genelgesi’nin 2/a maddesine göre Gelir Vergisi Kanunu’nun 81. maddesine uygun olarak ferdi işletmelerinin, kollektif şirketlerin ve adi komandit şirketlerin sermaye şirketlerine dönüşümlerinde, devre konu varlıklar arasında yer alacak ödeme kaydedici cihazın mali hafızasının değiştirilmesi zorunlu bulunmamaktadır.

Ancak, yukarıda sayılan, dönüşüm, değişiklik ve devir hallerinde, mükellefiyet şeklinde (gelir vergisinden, kurumlar vergisi mükellefiyetine geçiş vb.) veya mükelleflerde değişiklik olmaktadır. Bu nedenle, dönüşüm, değişiklik ve devir işlemlerinin tamamlanmasından önce ödeme kaydedici cihazın hafızasında kayıtlı bulunan mali bilgilerin, 50 Seri No.lu Genel Tebliğ’in A/2-a bölümünde açıklandığı şekilde vergi dairesince tespit edilmesi ve ödeme kaydedici cihazlara ait önceki levhanın iptal edilerek yeni bir levhanın çıkarılması gerekmektedir.

E- ŞİRKET NEV’İ DEĞİŞİKLİĞİNDE VERGİ NUMARASI

Şahıs şirketlerin sermaye şirketine dönüşmesi halinde yeni vergi kimlik numarası verilmesi ve yeni verilen numara ile eski numaranın irtibatlandırılması gerekmektedir.

F- ŞİRKET NEV’İ DEĞİŞİKLİĞİNDE ARAÇLARIN TRAFİK TESCİL İŞLEMLERİ

Unvan değiştirme yapılacak işlemler aşağıdaki gibidir :

1- Tescil belgesi (Trf.Tsc.Şb.Md.lüğü ve Br.A.liğinden)

2- İki adet Araç Tescil müracaat formu (Şoförler cemiyetinden)

3- Dilekçe

4- Mahkeme kararı veya Yemini Mali Müşavir Raporu

5- Şirketler için Ticaret Sicili Gazete ilanı,

6- Ticaret sicil tasdiknamesi, İmza Sirküleri (Yeni unvana göre)

7- Plakalar TR.rumuzlu değil ise değişecek.

F- ŞİRKET NEV’İ DEĞİŞİKLİĞİNDE MARKA-PATENT DURUMU

Marka sahibi, marka üzerindeki değişiklikleri Enstitüye bildirmek zorundadır. Marka sahibinin tescil sonrası adresinin, unvanının ve şirket nevinin değişmesi halinde bu değişikliklerin markalar siciline işlenmesi için sahibinin talebi üzerine veya yukarıda bahsedilen değişikliklerin, marka sahibinin yeni bir marka müracaatı sırasında tespit edildiğinde markalar sicilinde adına kayıtlı bulunan markaların ve başvurularının tamamı üzerinde bu değişikliklerin yapılması istenir. Nevi değişiklikleri için aşağıdaki belgelerin Türk Patent Enstitüsü’ne verilmesi zorunludur:

1- Talep dilekçesi,

2- Nevi değişikliğini gösterir belge,

3- Marka tescil belgesi,

4- Ücret Ödenti belgesi aslı,

5 Vekil var ise vekaletname, aslı, tüzel kişilik ise imza sirküleri aslı.

G- DEFTERLERİN DURUMU

Ferdi işletmenin defterleri vergi yasalarındaki ve SSK mevzuatındaki saklama hükümlerine göre 5 yıl muhafaza edilir. Yeni şirketin kullanacağı yasal defter şirketin tescil edildiği tarih itibariyle yeni olarak tasdik ettirilerek kullanmayı başlanılır

Mesut Erhan CİHAN*

Yaklaşım

(*)         25.07.2003 tarih ve 25179 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.