Doğum borçlanması, 5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girmesinden sonra en çok tartışılan konulardan biri olmayı sürdürüyor. 

Bu tartışma, Yargıtay 10. Hukuk Dairesi'nin 25.02.2010 tarihli ve E:2009/8312, K:2010/2516 sayılı Kararı ile yeni ve olumlu bir boyut kazanmıştır. Bu süreçten sonra uygulama, daha doğru bir yol alabilecektir.

Okuyucumun annesi iki doğumunu da borçlanabilir mi?

İbrahim CÖMERT: Annem soruyor. 20.06.1965 doğumlu bayanım. 10.10.1988'de SSK'lı olarak işe başladım. 16.10.1991'de işten ayrıldım. 18.10.1992'de ilk doğumumu yaptım. 10.09.1995'de 2'nci doğumumu yaptım. Bu geçen sürede hiçbir yerde çalışmadım. 01.01.2002'de isteğe bağlı SSK'lı olarak prim ödemeye başladım. 31.10.2008'de isteğe bağlıdan ayrıldım. 01.11.2008'de SGK'lı olarak tekrar çalışmaya başladım. Halen devam ediyorum. İki doğumu da borçlanabilir miyim?

C: 5510 sayılı SSGSS Kanunu'nun 41. maddesine göre, "(...) kanunları gereği verilen ücretsiz doğum ya da analık izni süreleri ile (...) sigortalı kadının, iki defaya mahsus olmak üzere doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartıyla talepte bulunulan süreleri, (...) kendilerinin veya hak sahiplerinin yazılı talepte bulunmaları ve talep tarihindeki prime esas günlük kazanç alt ve üst sınırları arasında olmak üzere, kendilerince belirlenecek günlük kazancın % 32'si üzerinden hesaplanacak primlerini borcun tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde ödemeleri şartı ile borçlandırılarak, borçlandırılan süreleri sigortalılıklarına sayılır." Madde metnine göre, doğum borçlanması yapmak için, 4/a sigortalısı (bayan işçi) olarak çalışmak, temel şarttır.

SGK'nın Borçlanma Tebliği ve 2008/111 sayılı Genelgesine göre, kadınların doğum borçlanması yapabilmesi için aşağıdaki şartları taşıması gerekmektedir:

•4/a sigortalısı olan bayanın doğum yaptığı dönemde iş sözleşmesiyle çalışması ve doğum sebebiyle işten ayrılmış olması,

•İşten ayrıldıktan sonra 300 gün içerisinde doğum yapmış olması,

•Çocuğun sağ doğmuş ve yaşamış olması,

•Doğumdan sonraki iki yılın tamamı ya da bir kısmında çalışmamış olması; yani doğum borçlanması yapılacak sürede adına prim ödenmemiş olması.

Yargıtay 10. Hukuk Dairesi, 25.02.2010 tarihli, E:2009/8312, K:2010/2516 sayılı Kararı ile ilk çocuğundan sonra çalışmayan kadının ikinci doğumu için de borçlanabileceğine karar vermiştir. Davaya konu olaya ilişkin Yargıtay Kararının hükmüne göre, "(...) İlk kez 506 sayılı Kanun kapsamında 01.6.1982 tarihinde zorunlu sigortalı olduğu anlaşılan davacının, 03.03.1987 ve 21.03.1988 tarihlerinde gerçekleştirdiği doğumları sebebiyle, ancak doğum tarihinden sonra 2 yıllık süreyi geçmemek kaydıyla, hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartlarının dışında, başkaca bir şart aranmaksızın borçlanma hakkına sahip olduğu kabul edilmelidir. Yapılacak değerlendirmede, zorunlu sigortalı olarak tescil edildikten sonra ilk doğumu yapan ve iki yıllık süre dolmadan ve tekrar çalışmaya başlamadan ikinci doğumunu yapan kadın sigortalının, ilk doğumdan ikinci doğuma kadar geçen süre ile ikinci doğum için borçlanabileceği 2 yıllık sürenin toplamı kadar geçen süreyi borçlanabileceği gözetilmelidir (...)"

Özetle Yargıtay, doğum borçlanması ilkelerini şöyle belirliyor:

•Doğum borçlanması, sadece yasa metnine bakılarak değil, yasama faaliyetlerinde yapılan konuşmalar ve yasa gerekçesiyle birlikte değerlendirilmelidir. Bu anlamda yasa koyucu, kadınların doğum sebebiyle uğradığı sosyal güvenlik kaybını telafiyi amaçlamıştır.

•Doğum borçlanmasından sadece yasanın yürürlüğe girdiği 01.10.2008 sonrasında doğum yapan kadınlar değil, önceki tarihlerde doğum yapmış kadınlar da faydalanabilir.

•Doğum borçlanması için, talep tarihinde sigortalı olma şartı aranmaz.

•İlgili yasa hükmüne göre sadece sigortalılar değil, tüm hak sahipleri borçlanma yapabilir. Yani vefat eden anneden yetim aylığı almak isteniyorsa, ancak prim günü eksik ise, doğum borçlanması yaparak eksik primleri doğum borçlanmasıyla tamamlanabilir.

•Yargı Kararına konu davacının 03.03.1987 ve 21.03.1988 tarihlerinde gerçekleştirdiği doğumlar sebebiyle, doğum tarihinden sonra iki yıllık süreyi geçmemek kaydıyla, hizmet akdine istinaden işyerinde çalışmaması ve çocuğunun yaşaması şartlarının dışında başkaca bir şart aranmaksızın borçlanma hakkına sahip olduğu kabul edilmelidir.

•İki doğum arasında çalışma bulunmasa dahi, ikinci doğum veya diğer doğumlar için de doğum borçlanması yapılabilir.

Yargıtay, doğum borçlanması için, 5510 Sayılı Kanun'un 41'inci maddesinde belirlenen kriterleri bu şekilde yorumlamaktadır.

Çözüm: İbrahim CÖMERT isimli okuyucumun annesi, hamileyken yani doğum gerekçesiyle işten ayrılmamış; ayrıldıktan takriben 367 gün sonra doğum yapmıştır. Bu durumda mevcut hükümlere ve Yargı Kararına göre, ilk doğumunu borçlanma hakkı bulunmamaktadır. Eğer ilk doğumunu borçlanabilseydi, izleyen 2 yıl içerisinde 2'nci doğumunu yapsaydı, iki doğumunu da borçlanabilecekti. Ancak izleyen 2 yıl içerisinde 2'nci doğumunu da yapmamıştır. Belirtilen nedenlerle okuyucumun annesi, her iki doğumunu da borçlanamayacaktır.

Eşim iki çocuk için borçlanma yaparsa nasıl emekli olur?

Erdal ÇIRAY: Tahsin Bey, eşim 21.10.1963 doğumlu. 15.01.1986 tarihinde sigortalı olarak ilk kez işe başladı. Şu an 3450 günlük ödenmiş primi bulunmaktadır. 23.04.1993 tarihinde ve 26.07.1998 tarihinde olmak üzere iki çocuğumuz doğdu. İlk çocuğumuzun doğumu sebebiyle işten ayrılmıştır. Arada ikibuçuk yıl kadar isteğe bağlı sigorta primlerini kendimiz ödedik ve halen sigortalı olarak çalışıyor. Bu şartlar altında eşim iki çocuk için çocuk borçlanması yaparsa kaç yıl sonra ya da kaç yaşında emekli olur? SGK'dan ret cevabı gelirse İş Mahkemesine başvurup dava açama hakkım var mı? Eğer mahkemeyi kaybedersek bunun masrafı ne olur?

C: Okuyucumun eşinin işe giriş, doğum nedeniyle işten ayrılış, 1'inci doğum, 2'nci doğum tarihleri, isteğe bağlı sigortalılığının başlangıç ve bitim tarihleri vb sigortalılık bilgilerini daha belirgin olarak açıklanması gerekmektedir. Bu açıklamalar olmadan hesaplama yapılamamaktadır.

Eşim, doğum borçlanması yapabilir mi?

Mehmet ARSLAN: Tahsin Bey, eşim, 21.12.1993 yılında SSK'lı olarak işe başladı. Şu anda 4604 prim günü bulunmaktadır. Eşim, SSK'lı olmadan 1989 doğumlu,1991 doğumlu ve 1992 doğumlu üç çocuğumuz var. Çalışmaya başladıktan sonra, 1994 yılında bir çocuğumuz daha doğdu. Eşim, doğum borçlanması yapabilir mi?

C: Okuyucumun eşi, ilk 3 çocuğunun doğumu sigortalılığı öncesinde gerçekleştiğinden, bu doğumları için, doğum borçlanması yapamaz. Ancak 4 çocuğu için ücretsiz izin kullandığı ya da çalışmadığı –primi ödenmeyen- dönemi varsa, 2 yıla kadar süreli doğum borçlanması yapabilecektir.

Doğum borçlanma hakkı kapsamı içinde miyim?

Emine HACIOĞLU: SSK girişim, 01.12.1989. Aralıklarla kesintili olarak SSK'lı çalışıyorum. 1997 Temmuz ayında doğum yaptım. Bir yıl önce 2460 gün yurtdışı borçlanarak ödeme yaptım. 1963 doğumluyum. 5000 günü doldurmam için 350 güne ihtiyacım var. Doğum borçlanma hakkı kapsamı içinde miyim? Bu borçlanma, benim için çok önemli.

C: Okuyucumun verdiği bilgiler, doğum borçlanması hakkının hesaplanmasına yeterli değil.

Tek çocukla doğum borçlanması yapabiliyor muyum?

Serya SEREN: Tahsin Bey, 02.06.1978 doğumluyum. Sigorta başlangıcım, 01.05.1998. Aslında sigorta girişim1995 yılı; fakat meslek liselerinde yapılan staj süresi sayılmıyormuş. Ben aynı numarayla sürekli sigortalı olarak 1998 yılında başladım. 10.11.2007 tarihinde doğum yaptım. Sorum şu: Tek çocukla doğum borçlanması yapabiliyor muyum? Yapılan borçlanma, hizmet süresinden mi yoksa prim gününden mi düşüyor? Erken emekli olabilmem için ne yapmam gerekli veya ben ne zaman emekli olabilirim?

C: Yasal şartların varlığı halinde tek çocukla doğum borçlanması yapabilir. Ancak 10.11.2007 tarihinde doğum yapmazdan önce, ne kadar süre içerisinde işten ayrılmıştır; doğumdan sonra ne kadar sürede prim ödemesi bulunmamaktadır? Sorularının cevaplanması gerekmektedir ki belirtilen emeklilik süresi hesaplanabilsin!

Aybeniz YAVUZ: Merhaba. Annemin ne zaman emekli olabileceğini sormak istiyorum. 26.06.1956 doğumlu. 02.01.1995 sigorta girişli. 4151 ödenmiş günü var. 26.06.2010'da 54 yaşını dolduruyor. 3600 günden ne zaman emekli olabilir? Ayrıca Bulgaristan göçmeniyiz. 1989'da geldik. Oradaki çalışma yıllarını borçlanabilir. Ne tavsiye edersiniz? 20 yıllık sigortalılık için 5 yıl daha mı borçlanması gerekir?

C: Okuyucumun annesi, 02.01.2010 tarihinde kısmî emekliliğin 3 esas şartını yerine getirdiğinden, 56 yaşında kısmî yaşlılık aylığıyla emekli olabilecektir. Bulgaristan'daki çalışmaların borçlanılabilmesi için ayrı çalışma bilgilerine ihtiyaç var.

Tahsin Sınav

http://www.yenisafak.com.tr/Yazarlar/?t=07.06.2010&y=Tah...