506 sayılı Yasa’da işe giriş bildirgelerinin verilmesi zorunlu olup, işten ayrılış bildirgesi uygulaması bulunmamaktaydı.

1479 sayılı Yasa’da ise işe başlama bildirimleri ve işi bırakma bildirimleri sigortalı tarafından 3 ay içinde yapılmaktaydı. SSK’da sigortalılığın sona ermesi aylık prim hizmet belgesinde sigortalının işten ayrıldığı tarih yazılmak suretiyle belirtilmekteydi. Bağ-Kur’da ise sigortalıların kendilerinin faaliyetlerini sonlandırdıklarını bildirmeleri gerekmekte idi. 1479 sayılı Yasa’da faaliyetini sonlandırdığını bildirmeyen sigortalıya idari para cezası uygulanacağı belirtilmesine rağmen uygulamada bildirim yapmayan Bağ-Kur sigortalılarına idari para cezası uygulanmamıştır.

5510 sayılı Yasa ile işe giriş bildirgesinin zorunluluğu devam ettiği gibi işten ayrılış bildirgelerinin de verilmesi tüm sigortalılar için zorunlu tutulmuş, sigortalılığın sona ermesinden itibaren 10 günlük sürede vermeyenlere idari para cezası uygulanacağı belirtilmiştir.

Yazımızda işe giriş bildirgelerinin ve işten ayrılış bildirgelerinin verilmesi gereken süreler ile verilmemesi halinde uygulanacak idari para cezaları ve süresi dışında verilse dahi idari para cezası uygulanmayacak işe giriş ve işten ayrılış bildirgelerinin hangileri olduğunu inceleyeceğiz.

II- SİGORTALI İŞE GİRİŞ BİLDİRGELERİNİN SGK’YA VERİLME SÜRELERİ VE BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ

4/a (SSK) kapsamında sigortalı olanlar için, istisnalar dışında(1) sigortalı işe giriş bildirgeleri sigortalı çalışmaya başlamadan önce, işverenlerce e-sigorta yoluyla SGK’ya verilmelidir.

4/b (Bağ-Kur) kapsamında sigortalı olanlar için, tarımsal faaliyette bulunanlar hariç olmak üzere diğerleri için sigortalılık başlangıcından itibaren kendi mevzuatına göre kayıt veya tescili yapan ilgili kurum, kuruluş ve birlikler, vergi daireleri ve esnaf sicil memurluğu sigortalı işe giriş bildirgesi düzenleyerek 15 gün içinde SGK’ya vermekle yükümlüdür.

Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyeliğine seçilen ortakları, limited şirket ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortaklarından hisse devralan yeni ortaklarının, işe giriş bildirgeleri şirket yetkililerince düzenlenerek 15 gün içinde SGK’ya verilmelidir.

4/b kapsamında sigortalı olmayı gerektirecek şekilde tarımsal faaliyette bulunanların ise Ziraat Odaları tarafından, ziraat odalarının bulunmadığı yerlerde il/ilçe tarım müdürlükleri tarafından, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç bir ay içinde işe giriş bildirgesi ile SGK’ya bildirilmesi zorunludur.

4/b kapsamında sigortalı olan 6132 sayılı Kanun’a tabi jokey ve antrenörler de Türkiye Jokey Kulübü tarafından bir ay içinde işe giriş bildirgesi ile Kurum’a bildirilmelidir.

4/c (memur) kapsamında sigortalı sayılan kişileri çalıştıracak işverenler, bu kapsamda ilk defa veya tekrar çalıştırmaya başlattıkları kişileri, sigortalılık başlangıcından itibaren, 15 gün içinde sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kurum’a bildirmekle yükümlüdürler.

Sigortalı işe giriş bildirgesinin şekli ve içeriği, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği(2) ile düzenlemiştir.

4/a ve 4/b kapsamında sigortalı olanlar için, sigortalı işe giriş bildirgelerinin süresi içinde SGK’ya verilmemesi halinde, belgeyi vermekle yükümlü olanlara aylık asgari ücret tutarında(3) idari para cezası uygulanır.

III- SİGORTALI İŞTEN AYRILIŞ BİLDİRGELERİNİN SGK’YA VE-RİLME SÜRELERİ VE BİLDİRİM YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Sigortalı işten ayrılış bildirgelerinin 4/a, 4/b, 4/c sigortalıları ve 506/geç. md. 20 kapsamında kurulan sandıkların iştirakçileri için SGK’ya verilme süresi, sigortalılığın sona erdiği tarihten itibaren 10 gündür(4).

İşten ayrılış bildirgeleri, 4/a ve 4/c kapsamında sigortalı olanlar ile yukarıda bahsedilen sandıkların iştirakçileri için işverenleri tarafından verilmelidir.

İşten ayrılış bildirgesinin 4/b kapsamında sigortalı olanlar için ise işe giriş bildirgesini vermekle yükümlü olanlar tarafından verilmesi gerekmektedir.

4/b sigortalılarından, anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortaklarının yönetim kurulu üyelikleri sona erenler, limited şirket ortakları ve sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortaklarından hisselerinin tamamını devredenler, iflasın açılmasına mahkemece karar verilen şirketlerin ortakları için, işten ayrılış bildirgesinin şirket yetkililerince SGK’ya verilmesi gerekmektedir.

Sigortalı işten ayrılış bildirgelerinin 10 gün içinde SGK’ya verilmemesi halinde, belgeyi vermekle yükümlü olanlara aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır.

Sigortalı işten ayrılış bildirgesinin şekli ve içeriği, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği(5) ile düzenlemiştir.

IV- İDARİ PARA CEZASI UYGULANMAYACAK İŞE GİRİŞ VE İŞTEN AYRILIŞ BİLDİRGELERİ

Öncelikle şunu belirtmeliyiz ki, 4/c kapsamında sigortalı olanlarla ilgili işe giriş bildirgesinin ve işten ayrılış bildirgesinin süresi dışında verilmesi veya hiç verilmemesi durumunda herhangi bir idari para cezası uygulanmamaktadır.

4/b kapsamında sigortalı olanlarla ilgili ise, sigortalıların kendilerini bildirmeleri faaliyete başlamalarında isteğe bağlı, faaliyetlerine son vermeleri durumunda da kanuni bir zorunluluk olmasına rağmen, işe giriş veya işten ayrılış bildirgelerini SGK’ya geç vermeleri veya hiç vermemeleri durumunda, bu sigortalılara idari para cezası uygulanmamaktadır. Burada idari para cezası sadece sigortalıların kendilerine uygulanmamakta, diğer bildirim yükümlülerine uygulanmaktadır.

4/a kapsamında sigortalı olanlarla ilgili olarak da, aynı işverene ait bir işyerinden çıkarak, hizmet akdi sona ermeden yine aynı işverene ait başka bir işyerinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, ikinci işyerinden sigortalı işe giriş bildirgesinin, ilk işyerinden de sigortalı işten çıkış bildirgesinin süresi dışında verilmesi halinde idari para cezası uygulanmamaktadır.

V- SONUÇ

5510 sayılı Yasa ile Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından şekli, içeriği ve verilme usulü belirlenen işe giriş ve işten ayrılış bildirgelerinin yasal süreler içinde adı geçen Kurum’a verilmesi zorunlu olmuş, istisnalar dışında süresi içinde verilmeyen bildirgeler için idari para cezası uygulanacağı öngörülmüştür.

4/b sigortalıları için sigortalı işe giriş bildirgelerinin tescil ve kayıt yapan kurum ve kuruluşlarca verilmesi ile sigortalıların hak ve yükümlülüklerinin zamanında başlaması sağlanmıştır. İşten ayrılış bildirgelerinin verilmesinin zorunlu oluşu ile de hem sigortalıların çeşitli mağduriyetleri önlenmiş hem de, sigortalılığın sonlanmasından Kurum’un zamanında haberdar olmamasından dolayı sağlıktan faydalanma nedeniyle oluşan Kurum zararı önlenmiştir.

Cezai yaptırımı olmayan mükellefiyetlerin yerine getirilmemesi nedeniyle, işe giriş ve işten çıkış bildirgelerinin süresinde verilmemesinin karşılığında yaptırım uygulanması, uygulamaların sağlıklı işlemesi açısından önem taşımaktadır.

Yine, hizmet akdi sonlanmadan, aynı işverene ait bir işyerinden çıkarak, işverenin başka bir işyerinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, yapılması gereken işe giriş ve işten çıkış bildirimlerinin süre ile sınırlanmaması da, işverenlerin mağdur edilmemesi açısından yerinde bir uygulamadır.

S.MehmetKELEŞ*
Yaklaşım

* Sosyal Güvenlik Kurumu, Bozüyük Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür V.

(1) 5510 sayılı Kanun’un 8. maddesinde işe giriş bildirgelerinin verilme zamanı açıklanmıştır. Maddeye göre; inşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün, yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar ile Kurum’a ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar, kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde, Kurum’a verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılır.
(2) İşe Giriş Bildirgesi’nin şekli 12.05.2010 tarih 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği ekinde mevcuttur (4/a ve 4/b ye tabi sigortalılar için EK-4, 4/c’ye tabi sigortalılar için EK-4/A).
(3) 4/a kapsamında sigortalı olanlara ait işe giriş bildirgesinin verilmediğinin, mahkeme kararından veya SGK’nın denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılan tespitlerden ya da diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden veya bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden anlaşılması halinde bildirgeyi vermekle yükümlü olanlar hakkında her bir sigortalı için asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanır. İşyeri esas alınmak suretiyle bildirgenin verilmediğine ilişkin olarak bir yıl içinde ikinci bir tespit yapılması halinde ise her bir sigortalı için asgari ücretin beş katı tutarında idari para cezası uygulanır.
(4) 5510 sayılı Yasa’nın 8. maddesi birinci fıkrasının (c) bendine göre bildirimi yapılan sigortalılar ile 6. maddesinin 1. fıkrasının (l) bendine tabi olanlardan bulunduğu ülkenin sosyal güvenlik sistemi ile irtibatlandırılanlar için, sigortalı işten ayrılış bildirgesinin SGK’ya verilme süresi üç aydır.
(5) Sosyal Sigortalar İşlemleri Yönetmeliği Ek-5, Ek-5A