I. Giriş

Ülkemizin gelişen ekonomisinin en büyük ihtiyacı olarak ortaya çıkan elektrik enerjisinin karşılanabilmesi amacıyla makro yatırım ve üretim planları yapılmakta ve sürekli olarak bu planların gerçekleşmeleri kontrol edilmektedir.

Söz konusu planların gerçekleşenden çok farklı olmasının önüne geçilebilmesi adına ise bir takım teşvikler verilmekte üretim yatırımlarının zamanında tamamlanması amaçlanmaktadır. Bu yazımızda bu amaca uygun olarak düzenlenmiş ancak bizce uygulanmasında büyük güçlükler barındıran, elektrik üretim tesislerinin yatırım döneminde düzenlenecek kâğıtlara verilen damga vergisi istisnasından bahsedeceğiz.

II. Yasal düzenleme

2001 yılında yürürlüğe giren 4628 Sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun amacı elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanması olarak tanımlanmıştır.

Bu amaca ulaşılması ve güncelliğinin sürekli olarak koruması amacıyla sözü geçen kanunda birçok defa değişiklikler yapılmıştır. Bunlardan biri de 5784 Sayılı “Elektrik Piyasası Kanunu ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun” ile yapıan değişikliklerdir.

Bu yazımızın konusunu oluşturan ve elektrik üretim tesislerine damga vergisi istisnası getiren düzenleme Kanunun 9’uncu maddesi ile 4628 Sayılı Kanun’a eklenen geçici 14’üncü maddede yer almaktadır.

Söz konusu Kanun maddesinde;

“……

c. 31/12/2012 tarihine kadar işletmeye girecek üretim ve otoprodüktör lisansı sahibi tüzel kişilere aşağıdaki teşvikler sağlanır.

1. Üretim tesislerinin, işletmeye giriş tarihlerinden itibaren beş yıl süreyle iletim sistemi sistem kullanım bedellerinden yüzde elli indirim yapılır.

2. Üretim tesislerinin yatırım döneminde, üretim tesisleriyle ilgili yapılan işlemler ve düzenlenen kağıtlar damga vergisi ve harçtan müstesnadır”

hükmü yer almaktadır.

Madde hükmünden de anlaşılacağı üzere, söz konusu istisnanın uygulanabilirliği bir takım şartlara bağlanmış olup, temel şart üretim ve otoprodüktör sahibi tüzel kişilerce gerçekleştirilen yatırımların 31 Aralık 2012 tarihine kadar işletmeye girmiş olması olarak belirlenmiştir.

Kâğıtların, üretim tesislerinin yatırım döneminde düzenlenmiş olması ve üretim tesisleriyle ilgili olması damga vergisi istisnası uygulanabilmesi için aranan diğer şartlardır.

III. İstisnanın getiriliş amacı

Gerek 5784 Sayılı Kanun’un genel gerekçesi, gerekse ilgili Kanun maddesi gerekçesi incelendiğinde söz konusu istisnanın getiriliş amacı açıkça ortaya çıkmaktadır.

5784 Sayılı Kanun’un genel gerekçesinde birçok amaç açıklanıyor olmakla birlikte bizce damga vergisi istisnasının getiriliş amacına ve istisnanın uygulama şekline uygun iki gerekçeden bahsedilmektedir.

· Mevcut kapasitenin tam olarak kullanılması ve başlayan yatırımların hızlandırılmasına yönelik düzenlemelere ihtiyaç duyulması

· Ülkemizdeki yüksek talep artışının karşılanabilmesi ve arz-talep dengesinin sağlanabilmesini teminen özel sektör yatırımlarının öngörülen sürelerde yapılması.

Düzenlemenin yapıldığı Kanun maddesinin gerekçesi incelendiğinde ise damga vergisi istisnasının getiriliş amacı, geçici bir dönem için üretim tesislerine teşvik verilerek yatırımın kolaylaştırılması olarak açıklanmıştır.

Yazımızın ilerleyen bölümlerinde söz konusu düzenlemenin yukarıda yer verilen amaçlara ulaşmadaki fonksiyonu tartışılacaktır.

IV. İstisna amaca hizmet ediyor mu?

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun resmi internet sitesinde yer alan bir takım bilgi ve veriler yukarıda yer verilen amaçlara ne kadar ulaşıldığının en önemli ve objektif göstergesi olarak karşımıza çıkmaktadır.

Özellikle elektrik üretim lisansı sahibi tüzel kişilerce Kuruma sunulan Ocak 2010 dönemi ilerleme raporlarında yer alan bilgiler uyarınca hazırlanmış ve gerçekleştirilen yatırımların inşaatlarının tamamlanması hakkında bilgi veren tablolar teşvikin amacına ulaşıp ulaşmadığının tespitinde yol gösterici olmaktadır.

Aşağıda söz konusu tablolarda yer alan bir takım verilerin başka bir şekilde ifade edildiklerini görebilirsiniz

· EPDK tarafından elektrik üretim lisansı verilmiş olan ve halen inşası devam etmekte olan proje sayısı 633’tür. Ancak 633 projeden 67’sine ilişkin olarak Ocak 2010 Dönemi İlerleme Raporu sunulmamış ya da sunulan raporda yatırımın ilerleme oranı hakkında bilgi verilmemiştir.

· Ocak 2010 tarihi itibari ile projelerin tamamlanma oranı % 50’den az olanların sayısı 466 olup bunlardan 389’unun tamamlanma yüzdesi % 25’den dahi azdır.

· Tamamlama oranı % 25’den az olan projelerin 353 tanesinin tamamlanma oranı % 10’un dahi altındadır.

· Tamamlanma oranı % 1’in altında olan toplam 85 adet proje bulunmakta olup, hatta bu projelerin içinde üretim lisansını 2006 yılında almış olan projeler dahi bulunmaktadır.

· Teşvikin yürürlüğe girdiği Temmuz 2008’den sonra elektrik üretim lisansı almış 254 projeden, yatırımın % 50’sinden fazlasının tamamlanmış olanlarının sayısı sadece 9’dur.

Enerji yatırımlarının uzun süreler aldığı göz önünde bulundurulduğunda bugünden itibaren yatırıma başlayacak lisans sahiplerinin söz konusu damga vergisi teşvikinden yararlanma ihtimalinin düşük olduğu açıktır.

Yukarıda yer alan veriler, teşvikin, getiriliş amacında yer alan özel sektör yatırımlarının zamanında tamamlanmasının sağlanması amacına hizmet etmediğinin açık bir göstergesi olarak ortaya çıkmaktadır.

Diğer taraftan her ne kadar Kanunda ayrıca bir belirleme yapılmamış olsa da şartların yerine getirilememesi durumunda başlangıçta hesaplanmayan damga vergileri ziya uğratılmış sayılacak ve söz konusu vergilerin en azından pişmanlık zammı ile ödenmesi gündeme gelebilecektir. Bu durumda teşvik bir yana teşvik edilmeye çalışılan unsurların maliyetlerinin artması ihtimali ortaya çıkacaktır.

V. Maliye Bakanlığı’nın görüşü

Söz konusu istisnanın uygulamasına ilişkin olarak Maliye Bakanlığınca verilen görüşler teşvikin uygulanabilmesi için gerekli olan şartların altını çizer niteliktedir.

Buna göre Maliye Bakanlığı vermiş olduğu görüşlerinde, teşvikin uygulanması için yatırımın 31 Aralık 2012 tarihine kadar mutlak suretle tamamlanmış ve faaliyete geçmiş olmasının gerekliliğini vurgulamıştır.

Öte yandan, sadece yatırım döneminde üretim tesislerinin yatırımı ile ilgili düzenlenen kâğıtların istisnadan yararlanabileceği belirtilmiş, yatırım döneminde imzalanmış olsalar dahi işletme dönemine ilişkin olarak düzenlenen kâğıtların söz konusu istisnadan yararlanabilmesinin mümkün olmadığı açıkça ifade edilmiştir.

Buna göre örneğin yatırım döneminde imzalanmış olsa dahi işletme döneminde geçerlilik kazanacak bakım sözleşmelerinin damga vergisi istisnasından faydalandırılmaları mümkün bulunmamaktadır.

VI. Sonuç

Yazımızın önceki bölümlerinde yer verilen bilgiler doğrultusunda söz konusu damga vergisi istisnasının uygulanabilirliği büyük bir soru işareti olarak karşımıza çıkmaktadır.

Özellikle son yıllarda yaşanan global ekonomik krizler nedeniyle yatırımlar tüm dünya çapında yavaşlamış ve yatırımların başlangıcında yapılan projeksiyonların tamamen yenilenmesi sonucu ortaya çıkmıştır.

Bu sebeple teşvikin elektrik sektörüne yatırım yapan tüm tüzel kişilere uygulanmasının sağlanabilmesi amacı ile yatırımların 31 Aralık 2012 tarihine kadar tamamlanmış olması şartının uzatılması ya da bu şartın tamamen kaldırılması gerektiği kanaatindeyiz.

Aksi takdirde mevcut düzenlemenin yatırımcılara ilave maliyetler getirmesi ihtimali oldukça yüksektir.

Barış Eken
E&Y Türkiye