İşverenin 5510 sayılı Kanun uygulaması çerçevesinde sigortalıya ilişkin yükümlülüklerinden birisi de istirahatlı olan sigortalıların bu sürelerde geçici iş göremezlik ödeneklerini alabilmeleri için işyerinde çalışmadıklarına dair bildirimin Kurum’a yapılmasıdır.

Bilindiği üzere 5510 sayılı “Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun” 107.maddesine dayanılarak çıkarılan Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliğinin 121.maddesine göre Sosyal Güvenlik Kurumu, Kanunla yerine getirmekle yükümlü olduğu hizmetlerin uygulanmasına ilişkin hususları duyurmak amacıyla tebliğ çıkarmaya yetkili kılınmıştır.

Yine 5510 sayılı Kanun’un 100. maddesinde Kurum’un 5510 sayılı Kanun çerçevesinde bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, ilgili kişi, kamu kurum ve kuruluşları ile gerçek kişilerden isteyeceği bilgi ve belgeler ile bu bilgi ve belgelerin Kurum’a verilme usullerinin şekil ve şartları belirlenmiştir. 5510 sayılı Kanun’un 100. maddesinin 3. fıkrasında; “Kurum, bu Kanun gereği verilecek her türlü belge veya bilginin internet, elektronik ve benzeri ortamda gönderilmesi hususunda, gerçek ve tüzel kişileri zorunlu tutmaya, Kurum’a verilmesi gereken her türlü belge, bildirge ve taahhütnameyi diğer kamu idarelerine ait formlarla birleştirmeye, söz konusu belgeleri kamu idarelerinin internet ve elektronik bilgi işlem ortamından almaya, bu idarelere yapılacak bildirimleri Kurum’a verilmiş saymaya, bu Kanunun uygulaması ile ilgili işveren, sigortalı ve diğer kurum, kuruluş ve kişilerin talepleri üzerine veya re’sen düzenleyeceği her türlü bilgi ve belgeyi bilgi işlem ortamında oluşturmaya, bu şekilde hazırlanacak olan bilgi ve belgelerin sadece internet ve benzeri iletişim ortamından ilgili kişilere verilmesini kararlaştırmaya yetkilidir. Elektronik ortamda hazırlanacak bilgi ve belgeler adli ve idari makamlar nezdinde resmi belge olarak geçerlidir.”, 4. fıkrasında ise “Belge veya bilgileri internet, elektronik ve benzeri ortamda göndermekle zorunlu tutulan gerçek ve tüzel kişilerin, Kurum’un bilgi işlem sistemlerinin herhangi bir nedenle hizmet dışı kalması sonucu belge ve bilgiyi, bu Kanunda öngörülen sürenin son gününde Kurum’a gönderememesi ve muhteviyatı primleri de yasal süresi içinde ödeyememesi halinde, sorunların ortadan kalktığı tarihi takip eden beşinci işgününün sonuna kadar belge veya bilgiyi gönderir ve muhteviyatı primleri de aynı sürede Kurum’a öder ise bu yükümlülükleri Kanunda öngörülen sürede yerine getirmiş kabul edilir.” hükümleri öngörülmüştür.

İşverenin 5510 sayılı Kanun uygulaması çerçevesinde sigortalıya ilişkin yükümlülüklerinden birisi de istirahatlı olan sigortalıların bu sürelerde geçici iş göremezlik ödeneklerini alabilmeleri için işyerinde çalışmadıklarına dair bildirimin Kurum’a yapılmasıdır. Bu bildirim yükümlülüğünün zorunlu olarak elektronik ortamda yapılmasını sağlamak amacıyla 12.05.2010 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe konulan Tebliğ uygulamaya konulmuştur.

II- UYGULAMA KAPSAMINDA OLAN SİGORTALILAR

Bu uygulama, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendine göre hizmet akdine bağlı olarak bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar ile 5510 sayılı Kanun’un 5. maddesine tabi olan sigortalıları kapsamaktadır.

5510 sayılı Kanun’un 5. maddesinin (a) bendi ile ceza infaz kurumları ile tutukevleri bünyesinde oluşturulan tesis, atölye ve benzeri ünitelerde çalıştırılan hükümlü ve tutuklular hakkında 2008 yılı Ekim ayı başı itibariyle Kanun’un iş kazası ve meslek hastalığı ile analık sigortası hükümleri uygulanacak, bu sigortalılar Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaklardır.

5510 sayılı Kanun’un 5.maddesinin (b) bendi ile 3308 sayılı Kanunda belirtilen aday çırak, çırak ve işletmelerde mesleki eğitim gören öğrenciler hakkında iş kazası ve meslek hastalığı ile hastalık sigortası, meslek liselerinde okumakta iken veya yüksek öğrenimleri sırasında zorunlu staja tabi tutulan öğrenciler hakkında ise iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanacak ve bu sigortalılar, 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılacaklardır.

5510 sayılı Kanun’un 5. maddesinin (c) bendi ile vazife malûllerinden; harp malûllüğü, 3713 ve 2330 sayılı Kanunlara göre vazife malûllüğü aylığı bağlananlardan, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) ve (b) bentleri kapsamında sigortalı olarak çalışmaya başlayanlar hakkında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri, uzun vadeli sigorta kollarına tabi olmayı istemeleri halinde ise bu isteklerini Kurum’a bildirdikleri tarihi takip eden ay başından itibaren uzun vadeli sigorta kolları uygulanacaktır.

5510 sayılı Kanun’un 5. maddesinin (e) bendi ile Türkiye İş Kurumu tarafından düzenlenen meslek edindirme, geliştirme ve değiştirme eğitimine katılan kursiyerler, 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılırlar ve bunlar hakkında iş kazası ve meslek hastalığı sigortası hükümleri uygulanacaktır.

5510 sayılı Kanun’un 5.maddesinin (g) bendi ile 2008 yılı Ekim ayı başından itibaren Ülkemiz ile uluslararası sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmayan ülkelerde iş üstlenen işverenlerce yurt dışındaki işyerlerinde çalıştırılmak üzere götürülen Türk işçileri hakkında kısa vadeli sigorta kolları ile genel sağlık sigortası hükümleri uygulanacaktır. Bu sigortalılar Kanunun 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılmışlardır.

Yukarıda açıkça belirtildiği üzere 5510 sayılı Kanun’un 4.maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar ile 5.maddesinin (a), (b), (c) , (e) ve (g) bentlerinde belirtilen ve kısa vadeli sigorta kollarına tabi olanların iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hallerinde istirahatlı oldukları süreler için işyerinde çalışmadıklarına ilişkin bildirimlerinin işverenlerince zorunlu olarak elektronik ortamda Kurum’a gönderilmeleri gerekir.

III- SİGORTALILARA VERİLECEK İSTİRAHATLER

Yukarıda belirtilen sigortalılara, iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık halleri sebebiyle Kurum’ca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurullarından istirahat raporu verilir. İstirahat raporlarının Kurumla sözleşmeli sağlık hizmeti sunucuları tarafından düzenlenmesi şarttır. Kurumla sözleşmesiz sağlık hizmeti sunucuları tarafından verilen ve istirahat süresi 10 günü geçmeyen raporlar, Kurumla sözleşmeli resmî sağlık hizmeti sunucusu hekimi tarafından, 10 günü aşan raporlar ise Kurumla sözleşmeli resmî sağlık hizmeti sunucusu sağlık kurulunca onandığı takdirde geçerli olur.

Ayaktan tedavilerde sigortalıya tek hekim raporu ile bir defada en çok 10 gün istirahat verilebilir. İstirahat sonrasında kontrol muayenesi raporda belirtilmiş ise toplam süre yirmi günü geçmemek kaydı ile istirahat uzatılabilir. Yirmi günü aşan istirahat raporları sağlık kurulunca verilir. Sağlık kurulunun ilk vereceği istirahat süresi sigortalının tedavi altına alındığı tarihten başlamak üzere altı ayı geçemez. Tedaviye devam edilmesi hâlinde malûllük hâlinin önlenebileceği veya önemli oranda azaltılabileceği sağlık kurulu raporu ile tespit edilirse bu süre uzatılır. Kurum’ca yetki tanınan işyeri hekimi bir kerede en fazla 2 gün istirahat verebilir.

Yukarıda belirtilen sigortalılardan iş kazası veya meslek hastalığı nedeniyle geçici iş göremezliğe uğrayan sigortalıya her gün için, 5510 sayılı Kanun’un 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi ile 5 inci madde kapsamındaki sigortalılardan hastalık sigortasına tabi olanların hastalık sebebiyle iş göremezliğe uğraması halinde, iş göremezliğin başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla geçici iş göremezliğin üçüncü gününden başlamak üzere her gün için, sigortalı kadının analığı halinde, doğumdan önceki bir yıl içinde en az doksan gün kısa vadeli sigorta primi bildirilmiş olması şartıyla, doğumdan önceki ve sonraki sekizer haftalık sürede, çoğul gebelik halinde ise doğumdan önceki sekiz haftalık süreye iki haftalık süre ilâve edilerek çalışmadığı her gün için geçici iş göremezlik ödeneği verilir.

Geçici iş göremezlik, sigortalının iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık hâllerinde Kurum’ca yetkilendirilen hekim veya sağlık kurulu raporlarında belirtilen istirahat süresince geçici olarak çalışamama hâlidir. Yukarıda belirtilen nedenlerle geçici iş göremezliğe uğrayan sigortalının istirahatlı olduğu süre içerisinde işyerinde çalışmaması gerekir. 12.05.2010 tarihinde uygulamaya konulan tebliğ ile geçici iş göremezliğe uğrayan sigortalının istirahatlı olduğu süre içerisinde işyerinde çalışmadıklarına dair bildirimin sigortalılarca hak edilen istirahat süresini takip eden 5 iş günü içinde elektronik ortamda Kurum’a gönderilmesi zorunluluğu getirilmiştir. Elektronik ortam sigortalıların istirahat süresinde işyerinde çalışmadığına dair bilgilerin işverenlerce internet ve benzeri ortamda Kurum’un veri tabanına aktarılmasını sağlayan elektronik portalı ifade eder.

IV- BİLDİRİMİN YAPILMAMASININ MÜEYYİDESİ

Uygulamaya konulan yeni tebliğ ile sigortalıların istirahatlı oldukları süreler için geçici iş göremezlik ödeneği alabilmeleri amacıyla işyerinde çalışmadıklarına ilişkin bildirimin, istirahat süresi on günü geçmeyen raporlarda istirahatın bittiği günü takip eden 5 iş günü içerisinde elektronik ortamda Kurum’a gönderilmesi zorunludur. İstirahat süresinin on gün ve üzeri olması durumunda sigortalının işyerinde çalışmadığına ilişkin bildirimin, 10’ar günlük sürelerin bittiği günü takip eden 5 iş günü içerisinde elektronik ortamda Kurum’a gönderilmesi zorunludur. Bununla birlikte istirahat süresinin son 10 günlük süreden arta kalan istirahat süresine tekabül etmesi halinde arta kalan istirahat süresinin bittiği günü takip eden 5 iş günü içerisinde Kurum’a elektronik ortamda bildirim zorunluluğunun yerine getirilmesi gerekecektir.

Örneğin rahatsızlığı nedeniyle 12.05.2010 tarihinde viziteye çıkan ve 16.05.2010 tarihine kadar istirahat alan sigortalının işyerinde çalışmadığına ilişkin işverence yapılacak bildirimin, 21.05.2010 tarihine kadar elektronik ortamda Kurum’a gönderilmesi zorunlu olacaktır. Bu kişinin istirahatının 23.05.2010 tarihinde bittiğini kabul edersek bu durumda istirahat süresi 10 günün üzerinde olması nedeniyle ilk on günlük istirahat süresinin bitim tarihi olan 21.05.2010 gününü takip eden 5 iş günü içinde 10 günlük süreden arta kalan istirahat süresi içinde istirahat süresinin bittiği 23.05.2010 gününü takip eden 5 iş günü içinde bildirimin elektronik ortamda gönderilmesi zorunlu olacaktır.

Özetle söz konusu tebliğ ile hak edilen istirahat süresi on günden kısa süreli istirahatlarda istirahat süresinin bittiği günü, on günden fazla süren istirahatlarda onar günlük sürelerin bittiği günü ve son on günlük süreden arta kalan süreler için ise bu sürenin bittiği günü takip eden beş iş günü içinde bildirim yükümlülüğü getirilmiş olmakla birlikte sigortalıların istirahat raporlarını zamanında işverenlerine ibraz etmemeleri halinde ortaya çıkabilecek mağduriyetlerin önüne geçilebilmesi amacıyla 25.05.2010 tarihinde çıkarılan genelge ile sigortalıların istirahat raporlarını işverenlerine ibraz etmelerini takip eden beş iş günü içinde bildirimin yapılması halinde bildirim yükümlülüğünün süresinde yerine getirilmiş sayılması gerektiği kabul edilmiştir. Sağlık Uygulama Tebliğ gereğince Kurumla sözleşmeleri sağlık hizmeti sunucularının istirahat raporlarının birer suretlerini düzenlendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde işyerinin kurulu bulunduğu Kurum ünitesine göndermeleri gerekmektedir. Bu şekilde Kurum ünitesine intikal ettiği halde işverenlerce Kurum’a bildirimi yapılmayan istirahat raporları ile ilgili olarak bildirim süreleri de göz önüne alınarak işyerlerine tebliğ yazıları gönderilerek yazının tebellüğ tarihinden itibaren 5 iş günü içerisinde bildirimin yapılması istenilecek ve bu süre içerisinde bildirim yapılmaması halinde idari para cezası uygulanacaktır.

Bunun yanında sigortalıları verilecek istirahat raporlarının on günün üzerinde olması halinde geçici iş göremezlik ödeneklerini onar günlük dilimler halinde almak istedikleri konusunda işverenlerine talepte bulunmayan sigortalılar için işverenler tarafından çalıştırılmadığına dair bildirim girişleri rapor bitim tarihinden itibaren 5 iş günü içinde elektronik ortamda yapılması gerekmektedir. Bildirim yükümlülüğünün yerine getirmeyen işverenler hakkında idari para cezası uygulanır.

Bu bildirimin, yukarıda belirtilen süreler içerisinde Kurum’un http://www.sgk.gov.tr internet adresinde “İŞVEREN” menüsü “Çalışılmadığına Dair Bildirim Girişi”, “Kullanıcı Şifre Ekranı”, “Çalışılmadığına Dair Bildirim İşlemleri”, “Giriş” bölümünde yer alan bilgiler kaydedilmek suretiyle elektronik ortamda Kurum’a gönderilmesi zorunludur.

Bu bildirimi göndermeyen işverenlere 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin (i) fıkrası gereğince aylık asgari ücretin beş katı tutarında, yukarıda belirtilen süreleri takip eden 5 iş günü dışında verilmesi halinde ise aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

V- SONUÇ OLARAK

5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında hizmet akdi bağı ile bir veya birden fazla işverene tabi olarak çalışanlar ile aynı Kanun’un 5. maddesine göre kısa vadeli sigorta kollarına zorunlu tabi tutulan sigortalıların istirahatlı kaldıkları sürelerde geçici iş göremezlik ödeneğine hak kazanabilmeleri için işyerinde çalışmamaları gerekir. Sigortalıların istirahatlı kaldıkları sürelerde işyerinde çalışmadıklarına ilişkin bildirimlerin Kurum’a yapılması yükümlülüğü işverene aittir.

12.05.2010 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Tebliğ ile sigortalıların istirahat süresi içinde işyerinde çalışmadıklarına ilişkin bildirim yükümlülüğünün istirahat süresini takip eden 5 iş günü içerisinde elektronik ortamda Kurum’a gönderilmesi zorunlu getirilmiş, bu bildirimi yerine getirmeyen veya belirtilen süre dışında geç olarak yerine getiren işverenler için 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasının (i) bendi gereği idari para cezası uygulanmasına ilişkin düzenlemeler getirilmiştir. Ancak istirahat raporlarının sigortalılar tarafından işverene intikal ettirilmemesi veyahut da geç intikal ettirilmesi durumlarında işverenin bu bildirim yükümlülüğünü elinde olmayan nedenlerden dolayı süresi içerisinde yerine getirememesi gibi durumlarda işverenin mağdur olmaması için 25.05.2010 tarihinde çıkarılan genelge ile bu hususlara açıklık getirilmeye çalışılmıştır.

Süleyman TUNÇAY*
Yaklaşım

(*) Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi