506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası’nda sigortalıların “işe başlamadan önce” Kurum’a bildirilmeleri kural olarak belirlenmiştir. Ancak Yasa’da bildirim ile ilgili açık bir tarih belirlenmemiştir.

Kurum genelgeleri ile Yasa’nın bu muğlak hükmü yorumlanarak işe girdiği gün bildirilen sigortalılar için idari para cezası uygulanmıştır. 5510 sayılı Yasa’da ise “sigortalılık başlangıç tarihinden önce” Kurum’a bildirilmeleri kural olarak belirlenmiştir.

01.10.2008 öncesi işe girdiği gün Kurum’a bildirilen sigortalıların işe giriş bildirgesinin süresi dışında Kurum’a verildiğinin Kurum’ca ispatlanması gerektiği, 5510 sayılı Yasa uygulamasında ise 4/a sigortalılarının sigortalı işe giriş bildirgelerinin işçinin işe başladığı gün Kurum’a verilmesi halinde bildirimin süresi dışında yapıldığı makalemizin konusudur.

II- 506 SAYILI YASA UYGULAMASI

506 sayılı Yasa’nın 4447 sayılı Yasa[1] ile değişik 9. maddesinde “İşveren çalıştıracağı kimseleri, işe başlatmadan önce örneği Kurum’ca hazırlanacak işe giriş bildirgeleriyle Kurum’a doğrudan bildirmekle veya bu belgeleri iadeli-taahhütlü olarak göndermekle yükümlüdür. İnşaat işyerlerinde işe başlatılacak kimseler için işe başlatıldığı gün Kurum’a veya iadeli-taahhütlü olarak postaya verilen işe giriş bildirgeleri ile Kurum’a ilk defa işyeri bildirgesi verilen işyerlerinde işe alınan işçiler için en geç bir ay içinde Kurum’a verilen veya iadeli-taahhütlü olarak gönderilen işe giriş bildirgeleri de süresi içinde verilmiş sayılır” denilmektedir.

Buna göre genel kural olarak sigortalıların işe başlamadan Kurum’a bildirilmeleri benimsenmiştir. Ancak Yasa yeni tescil edilen işyerlerinde işe alınan sigortalıların bir ay içinde bildirilmesini ve inşaat işyerlerinde ise sigortalının işe başladığı gün bildirilmesini öngörmüştür.

Kurum uygulaması genelgelerle düzenlenmiştir. 12-99 Ek Genelge’de[2] “Söz konusu düzenlemelere göre, sigortalıların Kurum’a bildirilmesine ilişkin işlemler aşağıdaki esaslar doğrultusunda yürütülecektir.” denilerek

“1- 506 sayılı Kanun’a tabi çalıştırıldıkları halde İşe Giriş Bildirgesi Kurum’a hiç verilmeyen sigortalılarla İşe Giriş Bildirgesi işe başlatıldıktan sonra Kurum’a verilen sigortalıların işverenleri hakkında 506 sayılı Kanun’un 140. maddesinde öngörülen idari para cezası uygulanacaktır.

2- Yeni düzenlemeye göre, çalıştırılacak kimselerin işe başlatılmadan önce Kurum’a bildirilmesi esas olmakla birlikte, inşaat işyerlerinde işe başlatılan işçilerle ilk defa işyeri bildirgesi verilen işyerlerinde işe alınan işçilere özgü olmak üzere, iki ayrı istisna getirilmiştir.

Buna göre;

a- İnşaat işyerlerinde işe başlatılacak kimseler için, işe başlatıldığı gün,

b- İlk defa işyeri bildirgesi verilen işyerlerinde (inşaat işyerleri dahil) işe alınan işçiler için, işe başlama tarihinden itibaren en geç bir ay içinde,

verilen işe giriş bildirgeleri de süresi içinde Kurum’a verilmiş sayılacaktır.” denilerek hangi hallerde idari para cezası uygulanacağı düzenlenmiştir.

Sigortalıların işe başlamadan bildirilmelerinde hangi tarihin esas alınacağı ise 16-318 Ek Genelge’de[3] belirlenmiştir. Genelge’de;

“b) Sigortalı işe giriş bildirgesinde;

ba) İşyeri daha önce 506 sayılı Kanun’un uygulama alanına alınmış (evvelce tescilli) ise, bu durumdaki işyerlerinde işe alınan sigortalılar ile ilgili işe giriş bildirgelerinin verilmesi gereken tarih, yani sigortalı çalıştırılmaya başlanılan tarihten bir önceki gün,

bb)İnşaat işyerlerinde, sigortalının işe başlatıldığı tarih,

bc)İlk defa işyeri bildirgesi verilen işyerlerinde, ilk defa işe alınan sigortalıların işe başladıkları tarihten başlamak üzere bir ayın son günü,

Ancak, bu işyerlerinde sonradan işe başlatılan sigortalılar için işyeri, yeni işyeri konumundan çıktığından, inşaat işyerlerinde sigortalının çalışmaya başladığı gün, inşaat işyeri değilse, bir önceki gün

olacaktır.” denilerek sigortalı işe giriş bildirgeleri hakkında yapılacak uygulama açıklanmıştır.

III- 5510 SAYILI YASA UYGULAMASI

5510 sayılı Yasa’da “Sigortalı Bildirimi ve Tescili” 8. maddede düzenlenmiştir. Maddede yer alan “İşverenler, 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri, 7. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalılık başlangıcından önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kurum’a bildirmekle yükümlüdür” hükmü Yasa 01.10.2008 tarihinde yürürlüğe girmeden 5754 sayılı Yasa ile “İşverenler, 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri, 7. maddenin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kurum’a bildirmekle yükümlüdür. Ancak işveren tarafından sigortalı işe giriş bildirgesi;

a) İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün,

b) Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar ile Kurum’a ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar,

c) Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde,

Kurum’a verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılır.” şeklinde değiştirilmiştir. 5510 sayılı Yasa’da 4/a sigortalılarının sigortalılık başlangıç tarihleri 7. maddesinde “(a) bendi kapsamında sigortalı sayılanlar için çalışmaya, mesleki eğitime veya zorunlu staja başladıkları tarih” olarak belirlenmiştir.

IV- İŞE GİRDİĞİ GÜN BİLDİRİLEN SİGORTALILAR İLE İLGİLİ İDARİ PARA CEZASI UYGULAMASI

a- 01.10.2008 öncesi; Bu tarihten önce yürürlükte bulunan 506 sayılı Yasa’nın 140. maddesi (b) fıkrasında “Bu Kanun’un 9. maddesinde belirtilen bildirgeyi yasal süresi içinde Kurum’a vermeyenlere, her bir sigortalı için aylık asgari ücret tutarında, bildirilmeyen sigortalıların çalışma izninin olmaması durumunda asgari ücretin iki katı tutarında;” idari para cezası uygulanacağı hüküm altına alınmıştır.

Sürelerin belirlenmesinde ise uygulanan kurallar şu şekildedir.

1. Süre gün olarak belli edilmişse başladığı gün hesaba katılmaz ve son günün tatil saatinde biter;

2. Süre hafta veya ay olarak belli edilmişse başladığı güne son hafta veya ayda tekabül eden günün tatil saatinde biter. Sürenin bittiği ayda, başladığı güne tekabül eden bir gün yoksa süre o ayın son gününün tatil saatinde biter;

3. Sonu belli bir gün ile tayin edilen sürelerde, süre o günün tatil saatinde biter;

4. Resmi tatil günleri süreye dâhildir. Şu kadar ki, sürenin son günü resmi tatile rastlarsa tatili takibenden ilk iş gününün tatil saatinde biter.

Ancak 506 sayılı Yasa’da sigortalıların bildirilmesi ile ilgili olarak herhangi bir tarih belirtilmemiş kural “sigortalıların işe başlatılmalarından önce Kurum’a bildirilmeleri” olarak belirlenmiştir. Sigortalı işe giriş bildirgelerinin işçinin işe başladığı gün Kurum’a verilmesi halinde ise kural olarak bildirgenin işçinin çalışmaya başlamadan Kurum’a verildiğinin kabul edilmesi gerekmektedir. Kurum’ca bildirgenin işçi işe başladıktan sonra Kurum’a verildiğinin iddia edilmesi halinde iddia Kurum’ca ispat edilmelidir.[4]

Danıştay İçtihatı Birleştirme Kurulu 16.02.1989 tarih ve E.1988/1,K.1989/1 sayılı Kararı’nda ise “Anayasamızın 38. maddesi ise; kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesini getirdiğinden, “cezada kanunilik” ilkesi esas olup, bu da ceza yaptırımının yasama organı tarafından tereddüt yaratmayacak biçimde düzenlenmesini, suçu oluşturan fiili gerçekleştiren kişiye uygulanacak cezanın cinsinin, miktarının, alt ve üst sınırlarının belirlenmesini zorunlu kılar ve yargı yerlerinin genişletici yoruma ve kıyas yoluna başvurmamalarını gerektirir. Aksi halde kıyas yoluyla ceza yaratılmış olur”[5] denilerek idari yorumla ve kıyas yoluyla ceza yaratılamayacağı belirtilmiştir. Kurum, sigortalının işe girdiği gün verilen sigortalı işe giriş bildirgelerinin süresi dışında verildiği şeklindeki genelgeleri ile Yasa’da belirlenmemiş bir süreyi yorumla belirleyerek ceza uygulamış olmaktadır.

b- 01.10.2008 sonrası; 5510 sayılı Yasa’da yer alan benzer hüküm Yasa yürürlüğe girmeden değiştirilerek sigortalı işe giriş bildirgelerinin Kurum’a verilmesinde “işe başlamadan önce” şeklindeki muğlak ifade “sigortalılık başlangıç tarihinden önce” olarak düzeltilmiştir. Bu nedenle -Yasa da belirtilen istisnalar dışında- sigortalının işe girdiği gün sigortalı işe giriş bildirgesinin Kurum’a verilmesi halinde işverence Yasa’da belirlenen yükümlülüğe süresinde uyulmamış olunmaktadır. Bu durumda 5510 sayılı Yasa’nın 102. maddesi (b) fıkrasına göre her bir sigortalı için aylık asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanması Yasa’ya uygun olacaktır.

V- SONUÇ

506 sayılı Yasa’da sigortalıların Kurum’a bildirilmelerinde açık bir tarih belirlenmemiştir. Yasa’da sigortalıların “işe başlamadan önce” Kurum’a bildirilmeleri öngörülmüştür. Sigortalının işe başladığı gün Kurum’a bildirilmesi halinde bu nedenle bildirgenin süresinde Kurum’a verildiğinin kabul edilmesi, aksini iddia eden Kurumun bu hususu tespit etmiş olması gerekmektedir. Bu durumda olan işverenlere uygulanan cezalar yasal dayanaktan yoksun bulunmaktadır.

5510 sayılı Yasa’ya göre ise “sigortalılık başlangıç tarihinden önce” sigortalıların Kurum’a bildirilmeleri gerekmektedir. Sigortalının işe girdiği gün, sigortalı işe giriş bildirgesinin Kurum’a verilmesi halinde işverence Yasa’da belirlenen yükümlülüğe süresinde uyulmamış olunmaktadır. Bu durumda Kurum’ca uygulanan idari para cezaları Yasa’ya uygundur.

Serdar GÜNAY*
Yaklaşım

(*) Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı Başmüfettişi

[1] 08.09.1999 tarih ve 23810 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanmıştır..
[2] 10.09.1999 tarihinde yayımlanmıştır.
[3] 13.05.2004 tarihinde uygulamaya konulmuştur.
[4] “506 sayılı Yasanın 140. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendi uyarınca idari para cezası verilebilmesi için, işe giriş bildirgelerinin, işçilerin işe başlatılmasından sonra Kuruma verildiğinin idarece tespit edilmesi gerekmektedir.

Uyuşmazlıkta ise, davacı şirketin çalışmaya başlattığını beyan ettiği 16 sigortalıya ilişkin işe giriş bildirgelerini, işçilerin işe başladığı gün Kurum’a verildiği, davalı idarece de bu durumun aksine yönelik herhangi bir tespit yapılmadığı anlaşıldığından; anılan işçilere ait işe giriş bildirgelerinin 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun 9. maddesinde öngördüğü şekilde işe başlatılmadan önce Kuruma verildiğinin kabulü gerekmektedir” Dn. 10. D.’nin, 17.09.2009 tarih ve E.2009/4326, K.2009/8067 sayılı Kararı.
[5] Lebib Yalkın yayınları, Mevbank. 2.1 CD, belge no: GV/0193H.025