İşsizlik sorununa çözüm olunması, istihdamın artırılması açısından sigorta primi teşviki uygulamaları bulunmaktadır. Şu an için yürürlükte olan 7 ayrı teşvik kanunu bulunuyor.

Söz konusu teşvik uygulamaları;

1- 5510 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunun 81. maddesinin birinci fıkrasının (ı) bendinde,
2 - 4857 sayılı İş Kanunun 30. maddesinin 10. fıkrasında,
3 - 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunun geçici 9. maddesinde,
4 - 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunun 50. maddesinin 5. fıkrasında,
5 - 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkındaki Kanunun 3. maddesinin 3. fıkrasında,
5 - 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında 5084 Sayılı Kanun Kanunun 4. maddesinde,
6 - 5225 sayılı Kültür Yatırımları ve Girişimlerini Teşvik Kanunun 3. maddesinde, belirtilen teşviklerdir.

Bahsi geçen sigorta prim teşviki uygulamalarında; sigortalıların yaş durumlarına, cinsiyetlerine, işe alınma tarihlerine, işsizlik ödeneğine hak kazanmış olma durumlarına göre veya işyerinin bulunduğu bölgeye yada faaliyet gösterilen sektöre göre farklı şartlar bulunmaktadır. Teşvik uygulamalarındaki ortak hususlar temelinde şöyledir. Buna göre;

* Teşvikler, sigortalı bazlı olduğu için sigortalının sadece bir teşvikten yararlanıyor olması gerekir,
* Teşvikler sadece özel sektör işyerleri kapsamında uygulanmaktadır.
* Teşvikler, bütün sigorta kollarına tabi 4/a (eski SSK’lı) sigortalıları için uygulanmaktadır.
* Teşvikler, sigorta primi işveren hissesi ile ilgilidir.
* Teşviklerin uygulanacağı işyeri muvazaalı işyeri olmaması gerekiyor,
* Teşviklerle ile ilgili kanun türü seçilerek Aylık Prim ve Hizmet Belgesi verilmesi gerekiyor,
* Teşvik miktarları, ‘Gelir ve kurumlar vergisi uygulamalarında gider veya maliyet unsuru’ olarak dikkate alınmaması gerekiyor,
* Teşvik kapsamında; işsizlik sigortası primi bulunmamaktadır.

* * *

Teşviklerden avantajlı olanı hangisidir?

Bu sorunun cevabını bulabilmek için bahsettiğimiz teşvik uygulamalarının birbirleri içinde karşılıklı olarak kıyas edilmesi gerekiyor. Teşvik uygulamaları göz önünde tutulduğunda yapılacak olan kıyasta 3 unsur dikkate alınması gerekiyor.

1 - Teşvikin kapsamı veya teşvik unsurları,
2 - Teşvikten yararlanılacak parasal miktar,
3 - Teşvikten yararlanılacak süre, gibi soruların cevabı teşvikin avantajlı olup olmadığını belirleyecektir.

Teşvikin kapsamına göre; teşvik kapsamı en geniş olan düzenlemeler 5746 sayılı
Kanunla yapılan araştırma ve geliştirme faaliyetinin desteklenmesi için yapılan teşvik unsurları, 5084 sayılı kanunla yapılan yatırımın ve istihdamın desteklenmesi için yapılan teşvik unsurları ve 5225 sayılı kanunla yapılan kültür yatırım ve girişimlerinin desteklenmesi için yapılan teşvik unsurlarıdır.

Teşvikten yararlanılacak parasal miktara göre; söz konusu teşviklerdeki asıl gaye işverenin üzerindeki istihdamdan kaynaklanan maliyetlerin azaltılması olduğu için en avantajlı teşvik kapsamında değerlendirilecek esas kriter teşvikte yararlanılacak parasal miktardır. Bu sebeple teşvik kapsamını göz önünde tutmadan diğer teşviklerden yararlanacak olan işveren teşvik sonrası bir sigortalısı için kendisinin ödeyeceği teşvik kapsamında karşılanmayan miktarı dikkate almalıdır. Burada teşvikin sigortalı adına bildirilen sigorta prime esas kazancın üzerinden mi yoksa sigorta primine esas kazancın alt sınırı üzerinden mi hesaplandığının dikkat edilmesi gerekiyor. Buna göre, işverenler SGK’ya bildirim yaparken; asgari ücret veya asgari ücret civarında ücret ödedikleri çalışanları için genç veya kadın işçi istihdamını teşvik ile özürlü istihdamını teşvik modelini, asgari ücretin çok üzerinde ve özellikle 3.000,00 TL ve üzerinde brüt ücret ödedikleri çalışanları için 5 puanlık indirim teşvik modelini-şartları sağlaması kaydıyla-seçmelidirler.

Teşvikten yararlanılacak süreye göre; en avantajlı teşvik kapsamında değerlendirilecek diğer unsur teşvikin yararlanma süresidir. Buna göre teşvikin geçici süreli olması veya nihai süresinin olmaması teşvikin avantajı açısından önemlidir. Süre avantajını göz önünde tutarak teşvikten yararlanacak olan işverenler öncelikle teşvik kapsamı ve teşvikten yararlanılacak parasal miktar şartlarını göz önünde tutarak teşviklerden yararlanabilirler.

Yaşar Taşdemir

http://www.ito.org.tr/wps/portal/gazete-detay?WCM_GLOBAL_CONTEXT=ito_portal_tr/ito-portal/gazete/gzt-2010/gzt-2010-7/gzt-2010-7-23/e4338d004350ebd98ca0adcc95365815