İşverenlerin hakedişleri, Sosyal Güvenlik Kurumu’ na idari para cezası, prim ve prime ilişkin borçlarının olmaması kaydıyla ödenebileceği, kesin teminatları ise ihale konusu işle ilgili olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’ na borçlarının bulunmadığının tespit edilmesinden sonra iade edileceği, işverenlerin, kamu idareleri ile döner sermayeli kuruluşlar, bankalar ve kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar nezdindeki her çeşit alacak, teminat ve hakedişleri üzerinde işçi ücreti alacakları hariç olmak üzere yapılacak her türlü devir, temlik ve el değiştirme, Sosyal Güvenlik Kurumu alacaklarını karşılayacak kısım ayrıldıktan sonra, kalan kısım üzerinde hüküm ifade edeceği, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanun’ un 90. maddesine ve Sosyal Güvenlik Kurumu Prim ve İdari Para Cezası Borçlarının Hakedişlerden Mahsubu, Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması Hakkında Yönetmelikle düzenlenmiştir(1).

II- İHALELERİN BİLDİRİLMESİ

10.12.2003 tarih ve 5018 sayılı Kamu Malî Yönetimi ve Kontrol Kanunu’ nun 3. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen kamu idareleri ve kamu iktisadi teşebbüsleri ile bunların bağlı idare, ortaklık, müessese ve işletmeleri ve yukarıda belirtilenlerin ödenmiş sermayesinin % 50’ sinden fazlasına sahip oldukları ortaklık ve işletmeler, 29.06.1956 tarih ve 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu’ na tabi olmayanlarla özel kanunlarına göre personel çalıştıran diğer kamu kurumları ile döner sermayeli kuruluşlar ile 19.10.2005 tarih ve 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’ nda tanımları yapılan mevduat bankaları, katılım bankaları, kalkınma ve yatırım bankaları, fon bankaları ve kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar, ihale yolu ile yaptırdıkları her türlü işleri üstlenenleri ve bunların tebligat adreslerini sözleşmenin imzalandığı tarihi takip eden on beş gün içinde ilgili Sosyal Güvenlik Kurumu’ na bildirmek zorundadır. İhale konusu iş, piyasadan hazır halde alınıp satılan malın temini ise, bu işler idare tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu’ na bildirilmesine gerek yoktur.

Sosyal Güvenlik Kurumu bildirimin kayıtlarına intikal tarihini takip eden on beş gün içinde işyeri sicil numarasını ve işyerine ilişkin gerekli diğer bilgileri ihaleyi yapan idareye bildirir. İdare bu bilgiler ile kendi kayıtlarındaki bilgilerin örtüşmemesi halinde durumu, bilginin kendisine ulaştığı tarihten itibaren on beş gün içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’ na bildirmekle yükümlüdür.

III- HAKEDİŞ ÖDEMESİ YAPILMASI

İhaleyi yapan idare işverenin hak edişini, işverenin Sosyal Güvenlik Kurumu’ na idari para cezası, prim ve prime ilişkin borçlarının olmaması kaydıyla ödemek zorundadır.

İhale makamı, işverene yapacağı her hak ediş ödemesinden önce, işverenin ve varsa alt işverenlerinin Sosyal Güvenlik Kurumu’ na idari para cezası, prim ve prime ilişkin gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer ferilerinden oluşan borçlarının olup olmadığını, Sosyal Güvenlik Kurumu’ ndan yazı ile sormak zorundadır. Sosyal Güvenlik Kurumu, işverenin ve varsa alt işverenlerinin muaccel borcunun bulunmadığı hususunu ihale makamına bir aylık süre içinde yazı ile bildirmesi gerekmektedir. Yazı ile bildirim yapılmadığı sürece, ihale makamı tarafından işverene hakediş ödemesi yapılmaması gerekmektedir.

İhale Makamı işverene ödeyeceği her hakediş ödemesinden önce işverenin ve varsa alt işverenlerinin Sosyal Güvenlik Kurumu’ na idari para cezası, prim ve prime ilişkin gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer ferilerinden oluşan borçlarının bulunup bulunmadığı hususunda sorgulama yapabilmek için Sosyal Güvenlik Kurumu’ na yetki başvurusunda bulunabilir. Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından bu başvurunun uygun görülmesi halinde ihale makamına, işverene yapılacak her hak ediş ödemesinden önce elektronik ortamda işverenin ve varsa alt işverenlerinin Sosyal Güvenlik Kurumu’ na idari para cezası, prim ve prime ilişkin gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer ferilerinden oluşan muaccel borçlarının bulunup bulunmadığı hususunda sorgulama yapma yetkisi verebilmektedir. Verilen bu yetki üzerine işveren ve varsa alt işverenlerin Sosyal Güvenlik Kurumu’ na borcu yoksa ayrıca Sosyal Güvenlik Kurumu’ ndan yazı ile sorulmaksızın hakediş ödemesi yapılabilmektedir.

Piyasadan hazır halde alınıp satılan işlerle ilgili olarak işi üstlenenlere yapılacak hak ediş ödemelerinden öncede, işi üstlenenlerin idari para cezası, prim ve prime ilişkin borcunun olup olmadığı Sosyal Güvenlik Kurumu’ na yazılı olarak sorulması gerekmektedir.

IV- HAKEDİŞ ÖDEMELERİNDEN KESİNTİ YAPILMASI

İhale makamı hak edişi İşverenin Sosyal Sigortalar Kurumu’ na idari para cezası, prim ve prime ilişkin borçlarının olmaması kaydıyla ödemek zorundadır.

İhale makamı ödenecek hak edişten; işveren ve varsa alt işverenler tarafından çalıştırılan sigortalılara ilişkin aylık prim ve hizmet belgeleri Sosyal Güvenlik Kurumu’ na verilmemiş veya işyerinde sigortalı çalıştırılmadığı takdirde bu husus bir dilekçe ile Sosyal Güvenlik Kurumu’ na bildirilmemiş ise bu durumun Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüklerince ihale makamına bildirilmesi gerekmektedir. İhale makamı Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüklerinin bildirimi üzerine ihale konusu işten dolayı tahakkuku olası idari para cezası, prim ve prime ilişkin gecikme cezası, gecikme zammı ve diğer ferilerine mahsup edilmek üzere hak edişten % beş oranında kesinti yapmak zorundadır.

Ancak, ihale konusu işyeriyle ilgili aylık prim ve hizmet belgeleri Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüklerine verildiğinde, Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlükleri kesinti yapılmamasını ihale makamına bildirmesi gerekmektedir.

Piyasadan hazır halde alınıp satılan işlerle ilgili olarak işi üstlenenlere yapılacak hak ediş ödemelerinden öncede, işi üstlenenlerin idari para cezası, prim ve prime ilişkin borcunun olup olmadığı Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüklerinden yazılı olarak sorulmak ve bir aylık süre içinde Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüklerince yapılacak bildirime istinaden işverenin borcu varsa hak edişinden kesinti yapılmak zorundadır.

V- KESİN TEMİNATIN İADESİ VE TAKSİTLENDİRME  

İşveren tarafından, ihale makamına ihale konusu işle ilgili olarak Sosyal Güvenlik Kurumu’ na borcunun bulunmadığına dair ilişiksizlik belgesi ibraz edilmedikçe işverene ait kesin teminat iade edilmemesi gerekmektedir.

İşverenin ve varsa alt işverenlerin borcunun bulunmadığının anlaşılması halinde, ilişiksizlik belgesi Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğü tarafından ihale makamına gönderilmektedir.

İşverenin ve varsa alt işverenlerin borcunun bulunduğunun anlaşılması halinde, borcun niteliği ve miktarı ayrı ayrı belirtilerek bir yazı ile ihale makamına bildirilir. İhale makamı, bu yazının alındığı tarihten itibaren en geç bir ay içinde kesin teminatı paraya çevirerek Sosyal Güvenlik İl / Merkez Müdürlüğünün hesabına yatırmak ve yatırılan paranın tutarını, tediye mahallini, ödeme tarihini, banka hesap numarasını, işyerinin sicil numarasını, işverenin adını ve soyadını, işveren tüzel kişilik ise unvanını yazı ile ilgili üniteye bildirmekle yükümlüdür.

İşveren tarafından borçlarını karşılayacak miktarda, bankalar ve özel fınans kurumları tarafından verilen teminat mektupları ile Hazine Müsteşarlığı’ nca ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetleri veya bu senetler yerine düzenlenen belgeler teminat olarak verildiği takdirde, Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüğü tarafından ilişiksizlik belgesi verilebilir.

Ancak Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlükleri tarafından alınan teminat, en geç verildiği tarihi takip eden ayın sonuna kadar nakde çevrilerek tahsil edilir, teminatın, nakde çevrilmesine kadar talepte bulunulması ve teminatın borcu karşılayacak miktarda olması kaydıyla bir defaya mahsus olmak üzere borç 6183 sayılı Kanun’ un 48. maddesine göre tecil ve taksitlendirilebilir. Tecil ve taksitlendirmenin bozulması halinde, bu durumun gerçekleştiği tarihten itibaren en geç bir ay içerisinde teminat nakde çevrilerek borç tahsil edilir.

İhale konusu işin, işverenlere ait Sosyal Güvenlik İl/Merkez Müdürlüklerinde tescilli devamlı işyerlerinin sigortalıları ile yapılması halinde, ihale makamına karşı işi üstlenen işverenin tescilli işyerinin, ihale konusu işin yapıldığı sürede varsa prim ve diğer borçları ödenmedikçe ilişiksizlik belgesi verilemez ve kesin teminatı iade edilemez.

VI- SONUÇ  

İhale piyasadan hazır halde alınıp satılan işlerle ilgili olsa bile ihaleyi yapan idare işverenin hak edişini, işverenin Sosyal Güvenlik Kurumu’ na idari para cezası, prim ve prime ilişkin borçlarının olmaması kaydıyla ödemek zorundadır. İhaleyi alan işverenin genel olarak teminatını almadan önce Sosyal Güvenlik Kurumu’ na borcunun olmaması gerekmekte ancak bir defaya mahsus olarak teminat göstermesi halinde taksitlendirme hakkı bulunmaktadır. Piyasadan hazır halde alınıp satılan işlerle ilgili olarak kesin teminatın iadesinde ilişiksizlik belgesi aranmamaktadır. Alt işverenlerde işveren ile birlikte Sosyal Güvenlik Kurumu’ na karşı yükümlülüklerin yerine getirilmesinden sorumludur.

Murat UĞUR*
Yaklaşım


* İstanbul, Beşiktaş Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür Yrd.

(1) 29.09.2008 tarih ve 27012 (2. mükerrer) ve değişiklik 13.03.2010 tarih ve 27520 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanmıştır.