18 yaşından önce SSKya ödenen primlerin Bağ-Kur emekliliğinde nasıl ve hangi koşullarda dikkate alınacağını, E-Yaklaşım dergisinin 2010 yılı Haziran ayı 210 no.lu sayısında açıklamıştık. E-Yaklaşım dergisinin 2010 yılı Haziran ayı sayısındaki yazımızda; 18 yaşından önce Bağ-Kura ödenen primlerin Bağ-Kur emekliliğinde yaş ve hizmetin tespitinde nasıl dikkate alınacağı hususlarına ilişkin açıklamalar yer almamıştı.

Bu konunun bir eksiklik ve okuyucular için bir ihtiyaç olduğunu düşünerek, bu makale çalışmamızda E-Yaklaşım dergisinin 2010 yılı Haziran ayı 210 no.lu sayısında yayınlanan yazımızın devamı niteliğinde, 18 yaşından önce Bağ-Kura ödenen primlerin Bağ-Kur emekliliğinde yaş ve hizmet sürelerinin tespitinde dikkate alınıp alınmadığı, dikkate alınıyorsa bunun koşullarının ne olduğu hususunda açıklamalarda bulunmaya çalışacağız.                                

II- BAĞ-KURDA 18 YAŞINDAN ÖNCE SİGORTALI OLMANIN MÜMKÜN OLUP OLMADIĞI

Bir kişinin Bağ-Kurdaki emeklilik için gerekli olan hizmet süresini hesaplarken, hizmet sürelerinin Bağ-Kur kapsamında sigortalı sayılacak nitelikte geçmiş olması gerekmektedir. Bu bağlamda, 18 yaşın altında Bağ-Kura ödenen primlerin Bağ-Kur emekliliğinde dikkate alınabilmesi için de, 18 yaş altı devrelerde kişilerin sigortalı olarak kabul edilmesi gerekmektedir.

Mülga 1479 sayılı Esnaf Bağ-Kur Kanununa, sigortalı sayılan kişilerin 18 yaşını doldurmadıkları sürece sigortalı olamayacaklarına yönelik ilk yasal düzenleme, 04.05.1979 tarihli ve 2229 sayılı Kanunla getirilmiştir. 2229 sayılı Kanunun 7. maddesiyle 1479 sayılı Kanunun 24. maddesi değişmiş ve 04.05.1979 tarihinden sonra Bağ-Kurda 18 yaşından küçüklerin sigortalı olması imkânı ortadan kalkmıştır.

5510 sayılı Kanunun sigortalı sayılmayanlar başlıklı 6/h maddesinde; 4. maddenin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentleri gereği sigortalı sayılması gerekenlerden 18 yaşını doldurmamış olanlar,sigortalı sayılmaz. şeklinde yer alan hükümlerden dolayı, 1 Ekim 2008den sonra da, eski adıyla Bağ-Kur sigortalısı sayılanlardan, yeni adıyla 4/b sigortalısı sayılanlardan 18 yaşından küçük olanların 5510 sayılı Kanun kapsamında sigortalı olma imkânları bulunmamaktadır.

III- 18 YAŞ ALTI BAĞ-KURA ÖDENEN PRİMLERİN BAĞ-KUR EMEKLİLİĞİNE ETKİLERİ

Yukarıda açıklandığı üzere, Bağ-Kur sigortalısı sayılacak nitelikte bir faaliyet yapıp da yaşı 18den küçük olanlar, Bağ-Kurda ancak 04.05.1979 tarihine kadar sigortalı olarak kabul edilmişlerdir. Bu tarihten (04.05.1979) sonra Bağ-Kur kapsamında sigortalı sayılacak nitelikte bir iş/faaliyet yapan kişiler, 18 yaşını doldurmadıkları halde Bağ-Kura prim ödeseler bile bu kişilerin sigortalılık başlangıçları 18 yaşını doldurdukları tarih olarak kabul edilmektedir.

SGKya devredilen Bağ-Kur Genel Müdürlüğünün 279 sayılı Sigortalama Genelgesinde; 1479 sayılı Kanunun 24. maddesinde yazılı şartları taşıdıkları için 18 yaşını doldurmadıkları halde 04.05.1979 tarihine kadar Bağ-Kura kayıt ve tescilleri yapılmış olanların 1479 sayılı Kanuna 2229 sayılı Kanunla ilave edilen ek geçici 5. madde hükmü gereğince 30.06.1979 tarihinde sigortalılıkları sona erdirilmiş ve kazandıkları sigortalılık hakları saklı tutulmuştur 1479 sayılı Kanunun değişik 24. maddesi kapsamına 04.05.1979 tarihinde girecek nitelikte oldukları halde 18 yaşını doldurmamış olanlar 18 yaşını doldurdukları tarihte Bağ-Kur kapsamına alınacaklardır. Bu durumda olanların sigortalılık niteliklerinin başlangıç tarihi 18 yaşını doldurdukları tarih olarak esas alınacaktır hükümleri bulunmaktadır.

Genelge hükümlerinden de görüleceği üzere, Bağ-Kur kapsamında 18 yaşını doldurmadan sigortalı olabilmek ancak 04.05.1979 tarihinden önce mümkün olabilmekteydi. 18 yaşından küçük kişilerin 04.05.1979 tarihinden sonra Bağ-Kur kapsamında sigortalı olması mümkün olmadığı gibi ödediği primler de, ya fazla ödeme olarak değerlendirilmekte ya da ileride doğacak prim borçlarına mahsup edilmekteydi.

İşte, Bağ-Kur emekliliğinde 18 yaşından küçük yaşlarda ödenen primlerin yaş ve hizmet tespitinde nasıl dikkate alınacağı konusundaki Bağ-Kur uygulamalarına dayanak teşkil eden mevzuat hükümleri, yukarıda belirttiğimiz 1479 sayılı Kanunun 04.05.1979 tarihli ve 2229 sayılı Kanunla değişik 24. maddesi hükümleri ve SGKya devredilen Bağ-Kur Genel Müdürlüğünün 279 sayılı Sigortalama Genelgesidir. 18 yaşından önce Bağ-Kura ödenen primlerin Bağ-Kur emekliliğinde yaş ve hizmetin tespitinde nasıl dikkate alınacağı konusunda, yukarıda belirttiğimiz Kanun ve Genelge hükmü dışında Bağ-Kurda başka bir mevzuat hükmü veya dayanağı bulunmamaktadır.

Şimdi, 18 yaşından önce Bağ-Kura ödenen primlerin Bağ-Kur emekliliğinde yaş ve hizmetin tespitinde nasıl dikkate alınacağını iki örnekle açıklamaya çalışalım.

ÖRNEK 1: 08.04.1963 doğumlu olan Bay A, 18 yaşını 08.04.1981 tarihi itibariyle doldurmaktadır. Bay A, 18 yaşını doldurmadan önce 03.09.1976 tarihinden itibaren adına bir market açtığı için Bağ-Kurlu olmuş ve bu faaliyeti 01.10.1980 tarihi itibariyle sona ermiştir. Bay A, 2010 yılı Ağustos ayı itibariyle SGKya gelmiş ve 5510 sayılı Kanunun 106. maddesi gereğince Bağ-Kur şartlarında SGKdan emekli olmak istemektedir. Bu durumda Bay Anın 18 yaşından küçükken ödediği Bağ-Kur primleri ve sigortalılık süresi Bay Anın emekliliğinde yaş ve hizmetin tespitinde nasıl dikkate alınacaktır?

Yukarıda izahını yaptığımız 279 sayılı Genelge hükümlerinden de anlaşılacağı üzere, Bay Anın 18 yaşından küçükken başlatılan Bağ-Kur sigortalılığı 04.05.1979 tarihinden önce olduğu için, 03.09.1976-30.06.1979 tarihleri arasındaki toplam 2 yıl 9 ay 27 günlük süre sigortalılık süresi olarak kabul edilecek ve 1479 sayılı Kanunun geçici 10. maddesi hükümlerindeki yaş ve hizmet süreleri tespitindeki kademeli geçişte dikkate alınacaktır.

ÖRNEK 2: Bay B, 01.10.1980 doğumludur. 09.05.1993 tarihinde ortak olduğu limited şirketten dolayı Bağ-Kura kayıt ve tescili yapılmış ve günümüze kadar muhtelif sigortalılık sürelerine ilişkin olarak prim ödemiştir. Bu durumda Bay Bnin Bağ-Kura 18 yaşından küçükken ödediği sigorta primleri sigortalılık süresi olarak kabul edilecek midir?

Bay B, 09.05.1993 tarihinde 18 yaşından küçük olup 18 yaşını 01.10.1998 tarihi itibariyle tamamlamaktadır. Bu durumda Bay Bnin 18 yaşından küçük yaşta başlayan sigortalılık süreleri 04.05.1979 tarihinden sonra olduğu için, 09.05.1993-01.10.1998 tarihleri arasındaki sigortalılık süreleri iptal edilecek, ödediği primler doğacak prim borçlarına mahsup edilecek ve sigortalılık başlangıcı, 18 yaşını doldurduğu tarih olan 01.10.1998 tarihi olarak esas alınacaktır.

IV- SONUÇ

Gerek 1 Ekim 2008den önceki Bağ-Kur mevzuatına göre Bağ-Kurlu sayılan kişilerin gerekse 5510 sayılı Kanuna göre 4/b sigortalısı sayılan kişilerin, sigortalı sayılmalarına esas teşkil meslek veya faaliyetlerin yapılmasında herhangi bir yaş sınırı bulunmamaktadır. Örnek olarak, Gelir Vergisi Kanununun mükellefiyete ilişkin hususlarını düzenleyen 47., 48. ve 51. maddelerinde 18 yaşından küçük çocukların gelir vergisi mükellefi olamayacaklarına yönelik bir hüküm ya da kısıtlama bulunmamaktadır.

Kendi nam ve hesabına çalışan kişilerin yaptıkları faaliyetlerle ilgili yaş sınırlaması olmasa da, bu kişilerin 1 Ekim 2008den önce Bağ-Kur sigortalısı olabilmeleri için, 1 Ekim 2008den sonra ise 4/b sigortalısı olabilmeleri için 18 yaşını doldurmaları gerektiğine yönelik yasal hükümler, hem Bağ-Kur mevzuatında hem de SGK mevzuatında yer almaktadır.

Yaptıkları faaliyetlerden dolayı Bağ-Kur sigortalısı sayılanların 18 yaşını doldurmadan sigortalı olamayacakları, Bağ-Kurda ilk defa 2229 sayılı Kanunla 04.05.1979 tarihinden itibaren getirilmiştir. Buna istinaden, 04.05.1979 tarihinden önce 18 yaşını doldurmadan Bağ-Kur sigortalısı olan kişilerin hem ödedikleri primler hem de sigortalılık süreleri hem Bağ-Kur kısmi emekliliğinde, hem de Bağ-Kurdaki tam emeklilikte yaş ve hizmetin tespitinde aynen 18 yaşını doldurduktan sonra geçmiş sigorta hizmetleri gibi kabul edilip dikkate alınmaktadır. 04.05.1979 tarihinden sonra 18 yaşını doldurmadan Bağ-Kur sigortalısı olanların sigortalılık başlangıçları 18 yaşını doldurdukları tarih olarak kabul edilmekte olup, 18 yaşından önce Bağ-Kura ödenilen primler ve sigortalılık süreleri emekliliklerinde yaş ve hizmetin tespitinde dikkate alınmamaktadır.

Vakkas DEMİR*

Yaklaşım

____________________________

(*)         SGK Müfettişi