Vergi Usul Yasası’nın 137’nci maddesi gereği olarak söz konusu yasa ve diğer yasalar gereği defter ve hesap tutmak, evrak ve vesikaları muhafaza ve ibraz etmek mecburiyetinde olan gerçek ve tüzel kişiler vergi incelemesine tabidirler.

Ancak yasal düzenleme gereği vergi incelemesinin ne zaman yapılacağı konusunda herhangi bir mecburiyet yok. Bu nedenle vergi incelemesi her zaman yapılabilir. Bu bağlamda herhangi bir vergi mükellefinin daha önce inceleme gördüğü yılla ilgili olarak ikinci defa inceleme görmesi de mümkün.

Diğer yandan vergi incelemesi yapanlar, yaptıkları inceleme sırasında Vergi Usul Yasası’nın 140’ıncı maddesinde yer alan ilkelere uymak zorundadırlar. Söz konusu yasa maddesinde 6009 sayılı yasa ile yapılan değişiklik gereği olarak bundan böyle yapılan incelemenin hukuki açıdan daha güvenceli hale getirilebilmesi için bazı yeni düzenlemelere yer verilmiş bulunmaktadır.

Vergi Usul Yasası’nın 140’ıncı maddesinde yapılan yeni düzenlemeler çerçevesinde;

* İnceleme elemanları incelemeye tabi tutulacak olana, incelemenin konusunu bildirmek zorundadırlar.

* Vergi incelemesinin başlanıldığı hususu öncelikle bir tutanağa bağlanacak, düzenlenen tutanağın bir örneği nezdinde inceleme yapılan mükellefe verilecek, bir örneği nezdinde inceleme yapılan mükellefin bağlı olduğu vergi dairesine gönderilecek, bir örneği ise inceleme elemanının nezdinde kalacak.

Yukarıda belirtilen koşul, 6009 sayılı yasanın 9’uncu maddesi ile Vergi Usul Yasası’nın 140’ıncı maddesinde ikinci bent olarak eklenmiş olup, daha önce sözü edilen yasa maddesinde ikinci bent olarak yer alan hüküm üçüncü bent, üçüncü bent olarak yer alan hüküm ise dördüncü bent olmuştur.

İncelemeye başlama tutanağı özellikle mükelleflerin nezdinde incelemeye başlangıç tarihinin belirlenmesi açısından önem arz etmektedir.

* Nezdinde inceleme yapılanın izni olmadıkça resmi çalışma saatleri dışında inceleme yapılamaz veya incelemeye devam edilemez.

Ancak tutanak düzenlenmesi ve inceleme ile ilgili emniyet önlemlerinin alınması sırasında, bu işlemlerin tamamlanabilmesi için herhangi bir zaman kısıtlaması söz konusu olmamaktadır.

Bu gibi hallerde de alınacak önlemler, incelemenin yapıldığı yerdeki faaliyeti engelleyici nitelikte olmayacak.

* İncelemenin sonuçlanması ile birlikte incelemenin yapıldığını gösteren bir belge nezdinde inceleme yapılana verilecek.

* 6009 sayılı yasa ile Vergi Usul Yasası’na eklenen 5’inci bent hükmü gereği olarak “Vergi inceleme elemanları vergi yasalarıyla ilgili kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ ve sirkülere aykırı vergi inceleme raporu” düzenleyemeyecekler. Ancak vergi inceleme elemanları genel tebliğ ve sirkülerlerde mevcut vergi yasalarına aykırılık tespit ederlerse veyahut da aykırılık kanısında iseler, bu hususu bağlı oldukları birimler aracılığıyla Gelir İdaresi Başkanlığı’na düzenleyecekleri bir raporla bildirecekler.

* Vergi Usul Yasası’na eklenen 6’ncı bent hükmüne göre de ‘vergi incelemesi’ ne başlandığı tarihten itibaren, tam inceleme yapılması halinde de en fazla bir yıl, sınırlı inceleme yapılması halinde ise en fazla 6 ay içinde incelemenin bitirilmesi gerekmektedir. Bu süreler içersinde incelemenin bitirilmemesi halinde ek süre talep edilebilecek. Süre uzatımına ilişkin talep, vergi incelemesine yetkili olanların bağlı olduğu birim tarafından değerlendirilecek. Bu durumda vergi incelemesi yapmaya yetkili olanların bağlı olduğu birimler, vergi incelemesinin öngörülen süreler içinde bitirilmesi için gerekli önlemleri alacaklar.

Maliye müfettişleri, hesap uzmanları ile bunların yardımcıları ve gelirler kontrolörleri ile stajyer gelirler kontrolörleri tarafından düzenlenen vergi inceleme raporları, işleme konulmak üzere ilgili vergi dairesine tevdi edilmeden önce, vergi incelemesine yetkili olanların bağlı olduğu birimler nezdinde meslekte 10 yılını tamamlamış en az üç kişiden oluşturulacak “Rapor Değerlendirme Komisyonları” tarafından vergi yasaları ile bunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ, sirküler ve özelgelere uygunluğu yönünden değerlendirilecek. Bu bağlamda da incelemeyi yapanla komisyon arasında uyuşmazlık oluşması halinde uyuşmazlığa konu vergi inceleme raporu üst değerlendirme mercii olarak Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen tutarı aşan tarhiyat önerisi içeren inceleme raporları ise doğrudan Maliye Teftiş Kurulu Başkanlığı, Hesap Uzmanları Kurulu Başkanlığı ve Gelirler Kontrolörlüğü Başkanlığı bünyesinde oluşturulan Rapor Değerlendirme Komisyonları arasından görevlendirilecek üçer üyeden oluşan dokuz kişilik “Merkezi Değerlendirme Komisyonu” tarafından vergi yasaları ile bunlara ilişkin kararname, tüzük, yönetmelik, genel tebliğ ve özelgelere uygunluğu yönünden değerlendirilecek.

Veysi Seviğ
İTO Gazetesi