5510 sayılı Kanun'a göre genel olarak işyeri, sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerlerdir (md. 11)

Bu cümleden hareketle Sosyal Sigortalar mevzuatına göre bir işletmenin, kuruluşun, oluşumun vs. işyeri sayılabilmesi için kesinlikle işyerinde 4/a veya 4/c sigortalılar çalıştırılması gerekmektedir. Yine aynı maddeye göre 4/a veya 4/c sigortalıları çalıştırarak yine aynı yaklaşımda Sosyal Sigortalar Mevzuatına göre işveren olan gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlar, örneği Kurum'ca hazırlanacak işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya başladığı tarihte, Kurum'a vermekle yükümlüdür. Bu şekilde işyeri bildirgesini en geç sigortalı çalıştırmaya kadar Kurum'a vererek ilk defa işyeri bildirgesi verilen işyerlerinde işe başlatılacak sigortalıların bildirimlerinde 5510 sayılı Kanun'da önemli bir değişiklik yapılmıştır.

Makalemizde ilk defa işyeri bildirgesi verilen işyerlerinde işe başlatılacak sigortalıların bildirimlerindeki usul ve esaslar izah edilecektir.

II- 5510 SAYILI KANUN'A GÖRE SİGORTALI BİLDİRİMİ VE TESCİLİ

5510 sayılı Kanun'da genel olarak işverenlerin, 4. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sigortalı sayılan kişileri, sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kurum'a bildirmekle yükümlü oldukları belirtilmiştir. (md. 8) Ancak Kanun'un aynı maddesinde bazı durumların olması halinde sigortalı işe giriş bildirgesinin söz konusu verilme süresi için bazı istisnalar belirtmiştir.

Buna göre işveren tarafından sigortalı işe giriş bildirgesi;

a- İnşaat, balıkçılık ve tarım işyerlerinde işe başlatılacak sigortalılar için, en geç çalışmaya başlatıldığı gün,

b- Yabancı ülkelere sefer yapan ulaştırma araçlarına sefer esnasında alınarak çalıştırılanlar ile Kurum'a ilk defa işyeri bildirgesi verilecek işyerlerinde; ilk defa sigortalı çalıştırmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde çalışmaya başlayan sigortalılar için, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren en geç söz konusu bir aylık sürenin dolduğu tarihe kadar,

c- Kamu idarelerince istihdam edilen 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu'na göre işsizlik sigortasına tabi olmayan sözleşmeli personel ile kamu idarelerince yurt dışı görevde çalışmak üzere işe alınanların, çalışmaya başladıkları tarihten itibaren bir ay içinde

Kurum'a verilmesi halinde, sigortalılık başlangıcından önce bildirilmiş sayılır.

III- İLK DEFA İŞYERİ BİLDİRGESİ VERİLEN İŞYERLERİNDE İŞE BAŞLATILACAK SİGORTALILARIN BİLDİRİMİNİN USULÜ

Görüldüğü üzere sigortalı işe giriş bildirgesinin sigortalılık başlangıç tarihinden önce verilmesi ile ilgili genel sürenin istisnalardan biri de Kurum'a ilk defa işyeri bildirgesi veren işyerleri için öngörülmüştür. Buna göre Kurum'a ilk defa işyeri bildirgesi veren işyerlerinde, sigortalı çalıştırılmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde işe alınacakların sigortalı işe giriş bildirgesinin en geç işyerinin tescil tarihinden itibaren bir ay içinde verilmesi halinde sigortalı işe giriş bildirgesi yasal sürede verilmiş sayılacaktır. Ancak Kanun'da söz konusu bir aylık sürenin nasıl hesaplanacağı ile ilgili herhangi bir açıklama yapılmamıştır. Bu tamamıyla usulle ilgili bir konudur. Zira bilindiği üzere sosyal sigortalar mevzuatında usul yasası bulunmamaktadır. Buna karşın vergi mevzuatında uygulanan 213 sayılı Vergi Usul Kanunu'nun 'Sürelerin Hesaplanması' başlıklı 18. maddesinin 2 no.lu bendinde ''Süre hafta veya ay olarak belli edilmişse başladığı güne son hafta veya ayda tekabül eden günün tatil saatinde biter. Sürenin bittiği ayda, başladığı güne tekabül eden bir gün yoksa süre o ayın son gününün tatil saatinde biter'' denilmektedir. Buna göre ilk defa işyeri bildirgesi veren işyerleri için sigortalı işe giriş bildirgesinin verilmesi için öngörülen bir aylık sürenin hesabında Vergi Usul Kanunu'ndaki belirtilen usul uygulanması gerekir. Zira Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı'nca 'Sigortalılık İşlemleri' için yayımlanan 05.03.2009 tarih 2009/37 sayılı Genelge'nin 2.3.4. maddesinde de bu husus Vergi Usul Kanunu'ndaki belirtilen usul çerçevesinde izah edilmiştir. Söz konusu genelgedeki örnek üzerinden konuyu açıklamak gerekirse;

Örnek-1: 27.02.2009 tarihinde ilk defa tescil edilen işyerinden 1 sigortalının çalışmaya başlayacağı bildirilmiştir. Bu durumda, işyerinin tescil tarihi sigortalı çalışmaya başladığı tarih olacağından, 02.03.2009 tarihinde 8, 18.03.2009 tarihinde 3 ve 27.03.2009 tarihinde çalışmaya başlayan 3 sigortalının bildirimi bir aylık süre içinde yapılmış olduğundan sigortalı işe giriş bildirgesi yasal süresinde verilmiş olacaktır.

Görüldüğü üzere 27.02.2009 tarihinde ilk defa tescil edilen işyerinden 27.03.2009 tarihinde çalışmaya başlayacak bütün sigortalıların sigortalı bildirimleri 27.03.2009 tarihine kadar (27.03.2009 tarihi dahil) saat 23.59'a kadar e-Bildirge ile yapılması halinde yapılması durumunda sigortalı işe giriş bildirgesi yasal sürede verilmiş sayılacaktır.

Hatırlanacağı üzere bu uygulama 506 sayılı Kanun'da farklı uygulanmaktaydı. Buna göre -yukarıda örnek üzerinden izah edersek- 27.02.2009 tarihinde ilk defa tescil edilen işyerinden çalışmaya başlayan sigortalının bildirimi bir aylık süre içinde yapılabilecekken bu tarihten sonra işe alınan sigortalıların bildirimleri sigortalılık başlangıç tarihinden önce olacak şekilde yapılması gerekmekteydi. Örneğin; 02.03.2009 tarihinde işe alınan 8 sigortalının bildirimi sigortalılık başlangıç tarihinden önce olması gerektiği için 01.03.2009 tarihinde yapılması gerekmekteydi. Görüldüğü üzere 5510 sayılı Kanunla beraber söz konusu uygulamada önemli ve doğru değişikliği içeren uygulamaya geçilmiş olundu.  

Bununla beraber ilk defa tescil edilen işyeri tescil tarihi bir aylı sürenin bittiği ayda başladığı güne takabül eden gün olmaması halinde bir aylık sürenin nasıl hesaplanacağı ile ilgili 2009/37 sayılı Genelge'de bir açıklama bulunmamakta. Söz konusu usul ile ilgili boşluk VUK'taki 'Sürenin bittiği ayda, başladığı güne tekabül eden bir gün yoksa süre o ayın son gününün tatil saatinde biter' hükmünden dolayı bir aylık süredeki son gün takip eden aydaki son gün olarak uygulanacaktır.

Örnek-2: 31.01.2009 tarihinde ilk defa tescil edilen işyerinden bir ay içinde alınan sigortalıların bildirimleri en geç 2009/Şubat ayı 28 gün olduğu için 28.02.2009 (28.02.2009 tarihi dahil) saat 23.59'a kadar e-Bildirge ile yapılması halinde yapılması durumunda sigortalı işe giriş bildirgesi yasal sürede verilmiş sayılacaktır.

IV- SONUÇ

Sonuç olarak; 506 sayılı Kanun süresince uygulanan hatalı uygulamaya son verilmiş ve Kurum'a ilk defa işyeri bildirgesi veren işyerlerinde, sigortalı çalıştırılmaya başlanılan tarihten itibaren bir ay içinde işe alınacakların sigortalı işe giriş bildirgesinin en geç işyerinin tescil tarihinden itibaren bir ay içinde verilmesi halinde sigortalı işe giriş bildirgesi yasal sürede verileceği sayılmıştır.

Söz konusu durum ile sosyal sigortalar mevzuatında usulle ilgili yasal boşluk bir kez daha görülmüştür. Bu sebeple söz konusu boşluğun doldurulması için sosyal sigortalar mevzuatında usul usulle ilgili yasal bir mevzuatın oluşturulması ya da 5510 sayılı Kanun'da Vergi Usul Kanunu'ndaki sosyal sigortalar mevzuatını da usul yönünden ilgilendirilen ilgili maddelere atıflar yapılması kanaatindeyiz.

Ersin UMDU*

Yaklaşım

*          Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi