Şirketlerde Nevi Değiştirme |
03 Eylül 2010 | |
Nevi değiştirme, kanunda gösterilen kalıplardan birine göre kurulmuş bulunan bir şirketin, başka bir kalıba çevrilmesi olarak tanımlanabilir. 1. GİRİŞ
a-Şirketlerin sermaye yapısını değiştirmek,
Türk Ticaret Kanunda yer alan nevi değişiklikleri genelde şekil değiştirici nevi değişikliğidir. Şekil değiştirici nevi değişikliği Türk Ticaret Kanunun 152 nci maddesinde yer almaktadır ve madde şu şekildedir: "Bir ticaret şirketinin nevinin diğer bir ticaret şirketinin nevine çevrilmesi kanunda aksine hüküm olmadıkça, yeni nev'e ait kuruluş merasimine tabidir; böylece yeni nev'e çevrilen şirket eskisinin devamıdır." Bu maddeden anlaşıldığı üzere Türk Ticaret Kanununda özel hükümlerin olmaması halinde nevi değişikliklerinde Türk Ticaret Kanunun genel hükümleri içerisinde yer alan 152 nci maddesi uygulanacaktır. Nevi değişikliğinde yeni şirkete ait kuruluş işlemlerine uyulacak ve yeni nev'e ait şirket eskisinin devamı sayılacaktır. Ancak Türk Ticaret Kanununda özel hükümlerin olması halinde bu madde yerine özel hükümlere uyulacaktır. Türk Ticaret Kanununda bir kolektif şirketin komandit şirkete ve komanditin kollektife çevrilmesi (TTK Md.268) ve bir anonim şirketin limited şirkete dönüşümüne (TTK Md.553-555) ilişkin özel hükümler yer almaktadır. Türk Ticaret Kanunun 268 inci maddesi kollektif ve komandit şirketlerin birbirlerine çevrilmeleri halinde ortakların şirket borçlarında sorumluluk derecelerini açıklamaktadır.
Yani Türk Ticaret Kanunun 268 inci maddesi esasen 152 nci maddeye ters düşmemekte ve ortakların sorumluluğunu düzenleyici bir madde olarak yer almaktadır.
"Bir AŞ tasfiye edilmeksizin aşağıdaki koşullar altında Limited Şirkete çevrilebilir: i. Limited şirketin esas sermayesinin anonim şirketin esas sermayesinden az olmaması,
iii. Bu suretle iştirak edecek kimselerin koyacakları payların tutarının, anonim şirketin esas sermayesinin en az üçte ikisine tekabül etmesi. " Bu maddede anonim şirketin limited şirkete devrine ilişkin özel şartlar belirtilmiştir. Anonim şirketin, limited şirkete çevrilmesinde genel olarak tasfiye yapılmaz. Ancak, bu kural mutlak olmayıp, limited şirkete iştirak etmek istemeyen anonim şirket ortakları, şirketteki sermaye ve tasfiye karlarını alabilirler. Yani bu nevi değiştirmede bazı ortakların limited şirkete girmemeleri ve ayrılmaları ihtimaline karşılık bir kısmi tasfiye söz konusu olmaktadır (TTK Md.554). Bir kısmi tasfiye de alacaklar bakımından söz konusudur (TTK Md.555/2). Türk Ticaret Kanunun 553 üncü maddesinde belirtilen (tasfiye edilmeksizin) nevi değiştirme kısmidir ve sadece nevi değiştirme ile doğan limited şirkete iştirak eden ortakların sermaye ve tasfiye karlarına isabet edecek şirket malları konusundadır. Belirtilen şekildeki nevi değişiminde anonim şirket ortaklarının hakları ve bu şirketlerden alacaklıların haklarının korunması ile ilgili hükümler Türk Ticaret Kanunun 554 ve 555 inci maddelerinde düzenlenmiştir. Türk Ticaret Kanunun 476 ncı maddesinde eshamlı komandit şirketlerde uygulanacak hükümler düzenlenmiştir. Bu maddenin 1.fıkrasında komandite ortaklara ilişkin birtakım ilişkilerde komandit şirkete ait hükümlerin uygulanacağı, 2.fıkrasında ise birinci fıkradaki hususların dışında aksine hüküm bulunmadıkça AŞ hükümlerinin uygulanacağı belirtilmiştir. Burada eshamlı komandit şirketlerin limited şirkete dönüşmesinde de, anonim şirketlerin limited şirkete dönüşmesine ilişkin hükümlerin uygulanacağı anlaşılmaktadır. Anonim şirketlerinin nevi değiştirmek için genelde yapmaları gereken işlemleri şöyle sıralayabiliriz. a-Genel kurulca nevi değişikliği kararı alınır. Nevi değiştirmenin şekli ne olursa olsun tescil ve ilanı ile yeni şirket hukuken ortaya çıkar. 3. KURUMLAR VERGİSİ KANUNUNA GÖRE NEVİ DEĞİŞTİRME Ticaret şirketlerinin nevi değiştirmesi, en geniş anlamı ile, bir işletmenin bir hukuki biçimden diğer bir hukuki biçime çevrilmesi, yani hukuki ve ekonomik ayniyet ve devamlılığını sürdürerek başka tipte bir ticaret şirketi olarak başka ve o şirket tipine uygun statü ve unvanla ortaya çıkması demektir. Nevi değişimi Türk Ticaret Kanununda tanımlanmış ve yeni neve çevrilen şirketin eskisinin devamı olduğu hükme bağlanarak ekonomik ve hukuki ayniyet kabul edilmiştir. Bu hükme göre, maddede yazılı şartlara uyulması halinde nevi değiştiren kurumun dönüşüm tarihi itibarıyla gizli yedeklerin vergilendirilmesi söz konusu olmaz, sadece dönüşüm tarihine kadar elde ettiği kurum kazançları vergilendirilir. Dolayısı ile nevi değişimi nedeniyle ortaya çıkan kazançlar vergilendirilmez. Eğer nevi değişimi sırasında devir şartlarına uyulursa nevi değişimi nedeniyle herhangi bir vergileme yapılmayacak (vergisiz nevi değişimi), şartlara uyulmadığında ise bu işlem bir birleşme olarak kabul edilecek (vergili nevi değişimi), dolayısı ile tasfiye hükümleri uygulanarak söz konusu işlemler vergilendirilecektir. Dolayısıyla nevi değişimini vergili ve vergisiz nevi değişimi olarak ele alıp incelemek yerinde olacaktır. Ancak bu ayrıma geçmeden nevi değişiminin birleşmeden farklı yanları da bulunmaktadır. · Birleşmede iki veya daha fazla suje olmasına karşın nevi değişiminde süje tektir.
Yeniden değerleme ile sermaye, yedek akçe gibi hesapların tutarında bir değişiklik olmaz. Gizli yedekler, gerçek aktiflerin yeniden değerlenmesiyle ortaya çıkar. Bu nedenle sermaye, yedek akçe gibi hesapların yeni nevideki kuruma aynen intikalinin şart koşulması ile sağlanmak istenen herhangi bir amaç da olamaz.
Mehmet Tahir UFUK |