Mükellefler ve vergi sorumluları, durumları ve vergi uygulaması bakımından, kendilerince açık olmayan ve tereddüt ettikleri konular hakkında yetkili makamlardan yazılı olarak açıklama talebinde bulunabilir.

Talep üzerine makamların mükelleflere yazılı olarak görüş bildirmelerine mukteza (özelge) adı veriliyor. Bu görüş sadece verildiği mükellef için geçerlidir ve o mükellefin uygulamalarında dikkate alınıyor. Alınan cevaba göre hareket edilmesi halinde mükellef, bu uygulamanın yanlışlığından sorumlu tutulmaz. Bundan önceki uygulamada verilen görüşün yanlış olduğu ortaya çıktığında, bu fiil cezayı gerektirse bile vergi ziyaı cezası kesilmiyordu. Ancak verginin ödenmesi gerektiği tarihten yanlışlığın ortaya çıkıp ödeme yapıldığı tarihe kadar geçen süre için gecikme faizi alınıyordu. Muktezanın hatalı olduğunun vergi incelemelerinde ortaya çıkması halinde inceleme elemanı kanunun açık hükmüne rağmen vergi ziyaı cezası da öngörüyordu. Tabii olarak bu durum idareye olan güveni sarsıyor ve mükelleflerle idare arasında uyuşmazlıklara sebep oluyordu. Denetim elemanlarının bu yaklaşımında kişiye özel muktezaların verildiği görüşü etkili oluyordu. Ancak Gelir İdaresi, yakın zamandan beri bu tür suiistimallerin önüne geçmek için görüş taleplerinin merkezde kurulacak bir komisyon tarafından verilmesine karar verdi. Uygulama başladıktan sonra da kanuni düzenleme yapıldı. Kanunun Resmi Gazete'de yayımlanmasından sonra ikincil mevzuatlar çıkarılmaya başlandı. Nitekim konuyla ilgili yayımlanan yönetmelikte uygulamanın nasıl yapılacağı ayrıntılı olarak belirlenmiş.

Yönetmeliğe göre mükellefler, vergi sorumluları, bunların mirasçıları, yetki belgesine sahip kanuni temsilcileri veya vekilleri özelge talebinde bulunabilecek. Odalar ve birlikler gibi meslekî kuruluşlar, kendi mükellefiyetleriyle ilgili olanlar hariç olmak üzere üyelerine ilan etmek üzere bilgi talebinde bulunamayacak. Ancak bu kuruluşlar başkanlıktan, vergilendirmeyle ilgili konularda özelge niteliğinde olmayan görüş talep edebilir. Özelge talepleri, mükelleflerin Gelir veya Kurumlar Vergisi bakımından sürekli mükellefiyetlerinin bulunduğu vergi dairesi başkanlıklarına, başkanlık bulunmayan illerde ise defterdarlıklara yapılacak. Müracaat özelge talep formuyla gerçekleştirilecek. Müracaatlar Gelir İdaresi başkanı veya yetkilendireceği bir başkan yardımcısının başkanlığında en az üç daire başkanından oluşturulacak komisyon tarafından değerlendirilecek ve üyelerin talepleri doğrultusunda düzeltmeler yapıldıktan sonra oyçokluğuyla kabul edilecek. Tüm üyeler tarafından imzalanan özelge, mükellefe iletilmek üzere geldiği birime gönderilecek. Komisyonca onaylanmış muktezalar emsâl teşkil etmek üzere Özelge Otomasyon Sistemi'nde bu amaçla hazırlanan emsâl özelge havuzuna konulacak. Vergi dairesi başkanlıkları ile vergi dairesi başkanlığı bulunmayan illerde defterdarlıklar, komisyonda oluşturulmuş sirküler veya özelgeler ile konu, kapsam ve ilgili olduğu mevzuat bakımından tamamen aynı mahiyeti taşıyan bir hususta özelge talebinde bulunulması hâlinde, komisyon tarafından oluşturulan sirküler veya emsâl özelge havuzunda yer alan muktezalara uygun olmak şartıyla özelge verebilecek.

HARÇTAN VAZGEÇİLDİ

Kanunun taslağında özelge taleplerinin harca bağlanması öngörülmüştü. Tasarıyla ilgili olarak haziran ayında yazdığım yazıda tek komisyon tarafından görüş verilecek olmasının tıkanıklığa sebep olacağını, Gelir İdaresi'nin bu tıkanıklığı azaltmak ve ücretsiz danışmanlık vermemek gibi gerekçelerle görüş taleplerinden harç almak istediğini belirtmiştim. Ancak Meclis'te yapılacak görüşmede harç alınması hükmünün kanundan çıkarılacağını tahmin ettiğimi söylemiştim. Nitekim Meclis'teki görüşmelerde idarenin mükellefine bu hizmeti ücretsiz vermesi gerektiği belirtilerek, harç uygulamasından vazgeçildi.

Mukteza kapsamında değerlendirilmeyecek başvurular

Mükellefler kendi uygulamalarına yön vermek için idareden görüş talep edebilir ama istedikleri her konuda görüş talep etme imkânı da bulunmuyor. Buna göre aşağıdaki konulara benzer başvurular özelge (mukteza) kapsamında değerlendirilmiyor.

Başkalarının vergi durumları hakkında bilgi ve izahat talepleri.

Yargıya intikâl etmiş olaylara ilişkin izahat talepleri.

Hakkında vergi incelemesi yapılmakta olan mükelleflerce veya vergi sorumlularınca incelemeye konu olan işlemlerle ilgili izahat talepleri.

Somut bir olaya dayanmayan, teorik hususlara ilişkin bilgi ve izahat istekleri.

Mücbir sebep hâli ilanı, vergi borçlarının terkini, belge düzenine ilişkin yetkilerin kullanılması gibi kanunlarla uygulamanın tespitine dair Maliye Bakanlığı'na yetki verilen konulara ilişkin bilgi istenemiyor.

Mükelleflerin ve vergi sorumlularının vergi uygulamaları ile ilgili işlemlerinin gerçekleşmesinden sonra yaptıkları başvuruları.

Özelge talep formu kullanılmadan sözlü veya yazılı olarak veya internet aracılığıyla, Dilekçe Hakkının Kullanılmasına Dair Kanun ve Bilgi Edinme Hakkı Kanunu uyarınca yapılan talepler de uygulama dışında.

Ahmet Yavuz

http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=1026847&title=ma...