Yasa koyucu, hamiline çek uygulamasının kayıtdışı ekonomik hareketin izlenmesini zorlaştırdığı ve kara para aklama aracı haline geldiği  düşüncesinden yola çıkarak bu hareketleri de takip edilebilir hale getirmeyi amaçlamaktadır.

Günümüzde hamiline çek uygulaması öylesine  yaygındır ki; çoğu kere faturalı işlemlere karşılık bile hamiline çek verildiği görülmektedir.  sebeple her hamiline çeke kayıtdışı ya da kara para aklama olarak bakmak mümkün değildir. Bu konu tamamen kullanıcıların bilinç düzeyiyle alakalıdır.  Maalesef  birçok kullanıcı sadece daha kolay olduğu için ya da önemsemediğinden hamiline çek düzenlemekte ya da almaktadır. Hal böyle olunca yeni uygulamanın oturması zaman alacak ve bu zaman içinde çok gereksiz tartışmalar da yaşanacaktır.

Hamiline çek konusunda getirilen düzenlemeleri başlıklar halinde sıralayacak olursak;

1-Öncelikle çek defterlerinin baskı şekli farklılaştırılarak tacir olan ve olmayan kişilere verilecek çekler ile hamiline düzenlenecek çeklerin, açıkça ayırt edilebilecek şekilde bastırılması hüküm altına alınmıştır.

Bu konudaki Merkez Bankası tebliği 20 Ocak 2010 tarihinde yayınlanmıştır. Buna göre;

* Tacir kişilere verilecek çeklerde zemini lacivert çerçeve içinde beyaz renkte ve büyük harflerle “TACİR” ibaresi yer alacaktır.

* Tacir olmayan kişi çeklerinde zemini yeşil çerçeve içinde beyaz renkte ve büyük harflerle “TACİR OLMAYAN” ibaresi yer alır.

* Hamiline düzenlenen tacir çeklerinde zemini kırmızı olan çerçeve içinde beyaz renkte ve büyük harflerle, hamiline ifadesi ikinci satırda olmak üzere “TACİR HAMİLİNE” ibaresi yer alır. Ayrıca bu çeklerde lehtar ismi için ayrılan kısımda “HAMİLİNE” ibaresi matbu olarak yer alır.          

* Hamiline düzenlenen tacir olmayan kişi çeklerinde zemini kahverengi olan çerçeve içinde beyaz renkte ve büyük harflerle, hamiline ifadesi ikinci satırda olmak üzere “TACİR OLMAYAN HAMİLİNE” ifadesi yer alır. Ayrıca bu çeklerde lehtar ismi için ayrılan kısımda “HAMİLİNE” ibaresi matbu olarak yer alır.

2-Hamiline çek hesabı sahiplerinin açık kimlikleri, vergi hesap numaraları, bu hesaplardan ödeme yapılan kişilere ait bilgiler ile bu kişilere yapılan ödemelerin tutarları ilgili bankalar tarafından dönemler itibariyle Gelir İdaresi Başkanlığına bildirilecektir.

3-Bankalar, hamiline çek defteri yaprağı kullanmadan hamiline çek düzenlendiğini tespit etmeleri halinde, mevcut delilleriyle birlikte durumu, tespit tarihinden itibaren en geç bir hafta içinde Cumhuriyet Savcılığına ve Gelir idaresi Başkanlığına bildirmekle yükümlüdür.

 Hamiline düzenlenecek çeklerle, tacir olan kişinin işi ile ilgili düzenleyeceği çekler renk ve baskı yoluyla birbirinden ayrılarak,  herhangi bir karışıklık ihtimali ortadan kaldırılmak istenmiştir. Bu konudaki cezai hükümlere de kısaca göz atacak olursak;

1-Tacirin ticari işletmesiyle ilgili iş ve işlemlerinde, tacir olmayan kişinin çek defterini kullanarak çek düzenleyen ve düzenleten kişi altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

2-Tacir olmayan kişiye tacir kişiye verilmesi gereken çek  defteri veren banka görevlisi hakkında  elli günden yüzeli güne kadar adli para cezasına hükmolunur.

3-Hamiline çek defteri yaprağını kullanmadan hamiline çek düzenleyen kişi,bu aykırılığı içeren her bir çekle ilgili olarak,bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Bu konudaki düzenlemeleri ve cezai müeyyideleri kısaca bu şekilde sıraladıktan sonra kişisel görüşümüzü belirtmek gerekirse; Yasa koyucunun çek konusuna bir ciddiyet getirme çabasını takdire değer bulmakla birlikte, bazı noktalarda eksik kaldığını ifade etmek isteriz.Öncelikle dünyanın her yerinde çek bir ödeme aracıdır.Kredi aracı haline getirildiğinde ,bizdeki gibi içinden çıkılmaz bir hal alır.Burada yapılan en büyük hata;kriz sebebiyle “2009 yılı sonuna kadar” kaydıyla getirilen,  üzerinde yazılı düzenleme tarihinden önce çekin tahsil için bankaya ibraz edilememesi hükmünü 2011 sonuna kadar uzatmış olmasıdır.

Bir diğer temel yanlış ise, her hamiline çekin kayıtdışı ya da kara para aracı olduğunu temel varsayım olarak kabul etmesidir.Ticari hayatta çek kullanan profiline bakıldığında görülecektir ki;birçok insan çekle ilgili temel bilgilere bile sahip değildir.Çekte vade bunlardan biridir.Bizim esnafımız hala çekin üzerine “gününde muteberdir” notunu ilave eder.Birçok esnaf faturalı işlemi için verdiği çekte lehtar kısmına hiç düşünmeden” hamiline” yazar geçer.Hal böyle olunca hamiline çek konusu birçok insanı birbiri ile ve idare ile problemli hale getirmeye aday görünmektedir.

http://www.hakimiyet.com/yazi/16368/Hamiline_cek_can_yakacak.html