Vakıf üniversitelerinin ve bu kurumlardaki personel sayısının artması, beraberinde çok sayıda uygulama sorununu gelmiştir.

I- GİRİŞ

Vakıf Yükseköğretim Kurumu Vakıf Yükseköğretim Kurumları Yönetmeliği(1)'nde 'Kazanç amacına yönelik olmamak şartı ile vakıflar tarafından kurulmuş bulunan üniversite ile yüksek teknoloji enstitüsü ve bunların bünyesinde yer alan fakülteler, enstitüler, yüksekokullar, meslek yüksekokulu konservatuarlar, araştırma uygulama merkezleri ile bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsüne bağlı olmayan meslek yüksekokulu' olarak tanımlanmıştır.

Vakıf Yükseköğretim Kurumlarında görev alacak akademik ve idari personelin çalışma esasları 2547 sayılı Kanun'da Devlet Üniversiteleri için öngörülen hükümlere tabi olacağı da aynı Yönetmelikte belirtilmiştir.

2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanunu'nun(2) 12. maddesine göre Yüksek Öğretim Kurumlarında görevli öğretim elemanlarına 'Üniversite Ödeneği' düzenlenmiş ve bu ödeneklerin damga vergisi hariç herhangi bir vergiye tabi tutulmayacağı hükmüne yer verilmiştir.

Yükseköğretim Kurumlarında görevli öğretim elemanlarına en yüksek Devlet memuru aylığı (ek gösterge dâhil) brüt tutarının on ikide biri, her ay aylıklarla birlikte 'Eğitim Öğretim Ödeneği' olarak ödenir. Bu ödenek damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz.

Bu çalışmada Yüksek Öğretim Kanunu'na tabi vakıf üniversitelerinde görevli öğretim elemanlarına, 'üniversite ödeneği' ve 'eğitim öğretim ödeneği' adı altında yapılan ödemelerin vergi ve sosyal güvenlik mevzuatı açısından değerlendirilmesi yapılmıştır.

II- ÜNİVERSİTE ÖDENEĞİ'NİN VERGİ MEVZUATI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanunu'nun(3) 12. maddesine göre Yüksek Öğretim Kurumlarında görevli öğretim elemanlarına ödenen 'üniversite ödeneği' damga vergisi hariç herhangi bir vergiye tabi tutulmayacaktır.

657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'na tabi en yüksek Devlet memuru brüt aylık (ek gösterge dahil) tutarının;

1) Profesörlerden Rektör, Rektör Yardımcısı, Dekan, Dekan Yardımcısı, Yüksekokul Müdürü olanlar ile Profesör kadrosunda üç yılını tamamlamış bulunanlara % 245'i,

2) Diğer Profesör kadrosunda bulunanlara % 215'i,

3) Doçent kadrosunda bulunanlara % 175'i,

4) Yardımcı Doçent kadrosunda bulunanlara % 165'i

5) Diğer Öğretim elemanlarından;

a) Birinci dereceden aylık alanlara % 130'u,

b) İkinci dereceden aylık alanlara % 117'si,

c) Üçüncü dereceden aylık alanlara % 110'u,

d) Dördüncü ve beşinci dereceden aylık alanlara % 104'ü,

e) Diğer derecelerden aylık alanlara % 98'i

her ay üniversite ödeneği olarak ödenir.

01.07.2010-31.12.2010 döneminde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'na tabi en yüksek Devlet memuru brüt aylık (ek gösterge dahil) tutarı 564,73 TL (9.500 x 0,059445) olarak tespit edilecektir.
 

Yüksek Öğretim Kurumlarında görevli öğretim elemanlarına ödenen ve tutarı yukarıda hesaplanan 'üniversite ödeneği' damga vergisi hariç hiçbir kesintiye tabi tutulmayacaktır. Ancak, yukarıda yer alan söz konusu tutarları aşan kısım gelir vergisi kesintisine tabi olacaktır.

Maliye Bakanlığı önceleri vakıf üniversitesindeki öğretim elemanlarına 'üniversite ödeneği' nin GVK'nın 61. maddesine göre ücret olarak değerlendirilmesi ve genel hükümlere göre vergilendirilmesi gerektiği belirtilmekteydi. Konuya ilişkin bir Özelge' de '2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanunu'nun 2. maddesinde yer alan 'Bu Kanun 04.11.1981 tarih ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'na tabi üniversite öğretim elemanlarının aylık, ödenek ve sair özlük haklarını kapsar.' hükmünden vakıf üniversitelerinin öğretim elemanlarının aylık, ödenek ve sair özlük haklarının anlaşılmaması gerekmektedir. Zira; devlet üniversitelerinin öğretim elemanlarının aylık, ödenek ve sair özlük haklarının hukuki dayanağı 2914 sayılı Kanun olmakla birlikte, vakıf üniversitelerinin öğretim elemanlarının ücret ve özlük haklarının hukuki dayanağı vakıf üniversitesi ile öğretim elemanı arasında yapılan sözlü veya yazılı akittir. Bu itibarla, 2914 sayılı Kanun'un Vakıf üniversitelerinin öğretim elemanlarına tatbiki ve bazı ücret unsurlarının bu Kanun'a dayanılarak gelir vergisinden müstesna tutulması mümkün değildir.

Bu açıklamalar çerçevesinde; üniversite tarafından öğretim elemanlarına ödenen 'Eğitim Öğretim Ödeneği' ve 'Üniversite Ödeneği'nin' gelir vergisinden müstesna veya muaf tutulması mümkün olmayıp, bu ödemelerin Gelir Vergisi Kanunu'nun 61. maddesine göre ücret olarak değerlendirilmesi ve genel hükümlere göre vergilendirilmesi gerekmektedir.'(4) denilmek suretiyle Vakıf üniversitelerinin öğretim elemanlarına yapılan 'Üniversite Ödeneği' ödemelerinin ücret olarak vergilendirilmesi gerektiği belirtilmekteydi.

Ancak, Maliye Bakanlığı vakıf üniversitelerinde görevli öğretim elemanlarına ödenen 'üniversite ödeneği' ile 'eğitim öğretim ödeneği'nin vergilendirilmesi hususunda görüş değişikliğine gitmiştir. Maliye Bakanlığı'nın GVK-5/2003-5/Ücretler-1 sayılı Sirkülerine göre; '''2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu'na tabi vakıf üniversitelerinde görevli öğretim elemanlarına, 'üniversite ödeneği' ve 'eğitim öğretim ödeneği' adı altında yapılan ve ücret niteliğinde olan ödemelerin, 2914 ve 2547 sayılı Kanunlarda öngörülen tutara kadar olan kısmının gelir vergisinden istisna edilmesi gerekir.'(5) hükmünü amirdir.

Yüksek Öğretim Personel Kanunu'nda yer alan ve damga vergisi hariç hiçbir kesintiye tabi olmayacağı hükmü sadece ödemelerin yapılması esnasında stopaj (kesinti) açısından hüküm ifade etmektedir. Ücretlerin yıllık beyanname ile beyan edilmesi gerektiği durumlarda ise damga vergisi hariç hiçbir kesintiye tabi tutulmayacak ücretlerde herhangi bir istisna hükmü mevcut değildir. Yani Yüksek Öğretim Personel Kanunu'nda, söz konusu ödenekler gelir vergisinde beyan açısından değil stopaj yapılması yönünden istisna getirilmiştir. Ücretlerin ödenmeleri aşamasında Yüksek Öğretim Personel Kanunu'na göre tevkifata tabi olmayan ödenekler, şayet mükellef (öğretim elemanı) tarafından yıllık beyanname verilmesi gerekiyorsa bu ödenekler de beyannameye dahil edilerek vergilendirilmelidir. Çünkü Yüksek Öğretim Personel Kanunu'nda yer alan bu ödenekler damga vergisi hariç hiçbir kesintiye tabi değildir hükmü bir ücret istisnası olmayıp sadece ödeme esnasında stopaj yapılamayacağı anlamına gelmektedir. Aksi söz konusu olmuş olsaydı bu Kanun'da sayılan ödenekler gelir vergisinden istisnadır şeklinde bir hüküm konulurdu(6).

III- EĞİTİM ÖĞRETİM ÖDENEĞİ'NİN VERGİ MEVZUATI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanunu'nun(7) Ek 1. maddesine göre; 2547 sayılı Kanun'un 33. maddesi ve 39. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca yurtdışına gönderilenler ile anılan Kanun'un 38. maddesine göre diğer kurum ve kuruluşlarda görevlendirilenlerden yüksek öğretim kurumlarındaki kadro görevini yapmayanlar hariç olmak üzere Yükseköğretim Kurumlarında görevli öğretim elemanlarına en yüksek Devlet memuru aylığı (ek gösterge dâhil) brüt tutarının on ikide biri, her ay aylıklarla birlikte Eğitim Öğretim Ödeneği olarak ödenir. Bu ödenek damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz.

01.07.2010-31.12.2010 döneminde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'na tabi en yüksek Devlet memuru brüt aylık (ek gösterge dahil) tutarı 564,73 TL (9.500 x 0,059445) olup, bunun 12'de biri olan 564,73/12= 47,06 TL olarak tespit edilecektir.

2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu'na tabi vakıf üniversitelerinde görevli öğretim elemanlarına, 'eğitim öğretim ödeneği' adı altında yapılan ve ücret niteliği taşıyan ödemelerin, 2914 ve 2547 sayılı Kanunlarda öngörülen tutara kadar olan kısmı gelir vergisinden istisna olup, söz konusu ödemelerin istisnaya isabet eden kısmı üzerinden gelir vergisi tevkifatı da yapılmayacaktır(8).

İVDB'nın bir Özelgesi'nde, '2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu'na tabi vakıf üniversitelerinde görevli öğretim elemanlarına, 'üniversite ödeneği' ve 'eğitim öğretim ödeneği' adı altında yapılan ve ücret niteliği taşıyan ödemelerin, 2914 ve 2547 sayılı Kanunlarda öngörülen tutara kadar olan kısmı gelir vergisinden istisna olup, söz konusu ödemelerin istisnaya isabet eden kısmı üzerinden gelir vergisi tevkifatı da yapılmayacaktır. Anılan ödemelerin istisna tutarını aşan kısmının, gelir vergisinden istisna olmadığı, dolayısıyla Gelir Vergisi Kanunu'nun 94. maddesi kapsamında tevkifata tabi tutulacağı ise açıktır.' (9) görüşü verilmiştir.

IV- 'EĞİTİM ÖĞRETİM ÖDENEĞİ' VE 'ÜNİVERSİTE ÖDENEĞİNİN' SOSYAL SİGORTA MEVZUATI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun(10) 80. maddesinin 1. fıkrasının (b) bendine göre aşağıda sayılanlar sigorta primine tabi tutulmayacaktır:

- Ayni yardımlar(11),

- Ölüm, doğum ve evlenme yardımları(12),

- Görev yollukları(13),

- Seyyar görev tazminatı,

- Kıdem tazminatı, iş sonu tazminatı ve kıdem tazminatı mahiyetindeki toplu ödemeler,

- Keşif ücreti,

- İhbar tazminatı,

- Kasa tazminatı.

- Kurum'ca tutarları yıllar itibarıyla belirlenecek yemek, çocuk ve aile zamları,

- İşverenler tarafından sigortalılar için özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen ve aylık toplamı asgari ücretin % 30'unu(14) geçmeyen özel sağlık sigortası primi ve bireysel emeklilik katkı payları tutarları

prime esas kazanca tabi tutulmaz.

Yukarıda belirtilen istisnalar dışında her ne adla yapılırsa yapılsın tüm ödemeler prime esas kazanca tâbi tutulur. Diğer kanunlardaki prime tâbi tutulmaması gerektiğine dair muafiyet ve istisnalar bu Kanun'un uygulanmasında dikkate alınmayacaktır.

Bu nedenle, Yüksek Öğretim Kanunu'na tabi vakıf üniversitelerinde görevli öğretim elemanlarına, 'üniversite ödeneği' ve 'eğitim öğretim ödeneği' adı altında yapılan ve ücret niteliği taşıyan ödemelerin yapıldığı aydaki prime esas kazanca dahil edilecektir.

V- SONUÇ

Yüksek Öğretim Kanunu'na tabi vakıf üniversitelerinde görevli öğretim elemanlarına, 'üniversite ödeneği' ve 'eğitim öğretim ödeneği' adı altında yapılan ve ücret niteliğinde olan ödemelerin, 2914 ve 2547 sayılı Kanunlarda öngörülen tutara kadar olan kısmının gelir vergisinden istisna edilmesi ve gelir vergisi tevkifatı yapılmaması gerekmektedir. Ancak, istisnayı aşan kısım üzerinden gelir vergisi kesintisi yapılacaktır.

Yüksek Öğretim Kanunu'na tabi vakıf üniversitelerinde görevli öğretim elemanlarına, 'üniversite ödeneği' ve 'eğitim öğretim ödeneği' adı altında yapılan ödemelerin sigorta primine tabi tutulması gerekmektedir.

Resul KURT*

Yaklaşım

*  Dr., Sosyal Güvenlik Kurumu E. Başmüfettişi, Sosyal Güvenlik Müşaviri

(1) 31.12.2005 tarih ve 26040 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

(2) 13.10.1983 tarih ve 18190 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

(3) 13.10.1983 tarih ve 18190 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

(4) İstanbul İl Defterdarlığı, B.07.4.DEF.0.34.ll/GVK-61sayılı Özelgesi.

      http://www.ivdb.gov.tr/Mukteza/gv/ornek148.htm (18.01.2009)

(5) Maliye Bakanlığı'nın, 31.10.2003 tarihli ve GVK-5/2003-5/Ücretler-1 sayılı Gelir Vergisi Sirküleri/5 http://www.gib.gov.tr/index.php?id=982, (12.07.2009)

(6) İlyas ÖZTÜRK, 'Birden Fazla Üniversitede Ders Veren Öğretim Üyelerinin Aldıkları Ücret ve Ödeneklerin Vergilendirilmesi', http://www.bilgilidenetim.com/makale/goster/67, (07.03.2010).

(7) 13.10.1983 tarih ve 18190 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

(8) Bekir TOSUN, 'Vakıf Üniversitelerinde Görevli Öğretim Elemanlarına Ödenen 'Üniversite Ödeneği' ve 'Eğitim Öğretim Ödeneği'nin Gelir Vergisi Kanunu Açısından Değerlendirilmesi?', Yaklaşım, Mayıs 2009, Sayı: 197   http://www.yaklasim.com/mevzuat/dergi/read_frame.asp?file_name=20090514440.htm,  (25.07.2009)

(9) İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı'nın, 25.06.2007 tarih ve 13051 sayılı Özelgesi. http://www.ivdb.gov.tr/Mukteza/2007/gelirvergisi2007/13051.htm, (08.01.2009).

(10) 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmıştır.

(11) Ayni yardımların sigortalılara nakden ödenmesi halinde prime tabi tutulması gerekmektedir.

(12) Sigortalının anne ve babası, eşi veya çocuğunun ölümü halinde sigortalıya verilen ölüm yardımı ile sigortalının evlenmesi veyahut çocuğunun olması halinde işveren tarafından yapılan doğum ve evlenme yardımları prime esas kazançların hesabına dahil edilmeyecektir.

(13) Yol masrafı, gündelik, aile masrafı ve yer değiştirme masrafı niteliğinde yapılan ödemeler yolluk kapsamındadır.

(14) 01.07.2010-31.12.2010 dönemi için 228,15 TL.