Kooperatiflerde yönetim kurulu, kooperatifi temsil eden ve yöneten organdır. En az üç üyeden oluşan yönetim kurulunda yer alacakların kooperatif ortağı olması şarttır. Anonim şirketlerdeki uygulamanın tersine, yönetim kuruluna seçilen tüzel kişiler temsilcilerini kooperatife bildirir(1).

I- GİRİŞ

Yönetim kurulu üyelerinin asgari görev süresi 1, azami süresi 4 yıldır. Yönetim kurulu, kendi aralarından bir başkan ve bir başkan vekili seçer ve diğer görevlerin yerine getirilmesi için görev dağılımı yapar.

Yönetim kurulunun gerek görev dağılımı yapmak, gerek imza sirküleri hazırlamak gerekse diğer görev ve sorumluluklarına yerine getirmek amacıyla yaptığı toplantılarda, toplantının yapılabilmesi ve kararların alınabilmesi için gerekli kararlar bulunmaktadır.

II- YÖNETİM KURULU TOPLANTILARI

Yönetim kurulunun en az üç üyeden oluştuğunu belirtmiştik. Üye sayısı bu nedenle 4, 6, 8 gibi çift sayılar da olabilmekle birlikte genellikle uygulamada tek sayılı yönetim kurulları yer almaktadır. Bu da nisaba ilişkin hükümlerden kaynaklanmaktadır.

Toplantıya kim tarafından ve ne şekilde çağrı yapılacağı hususunda gerek Kooperatifler Kanunu gerekse Türk Ticaret Kanunu'nda bir hüküm bulunmamaktadır. Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca hazırlanan anasözleşmelerde, toplantıya çağrı başkan tarafından, yokluğunda ise başkan vekili tarafından yapılacağı belirtilmiştir. Bu durumda, çağrıyı yapanın toplantı tarihi, saati, yeri ve gündemini diğer üyelere bildirmesi gerekmektedir. Öte yandan, toplantıların tarihi, saati, yeri ve gündemine ilişkin olarak bir ilke yönetim kurulu kararı alınması ya da bir önceki toplantıda bu konuda karar alınması da mümkündür.

1163 sayılı Kooperatifler Kanunu'nda yönetim kurulunun toplantı ve karar nisaplarına ilişkin herhangi bir hüküm bulunmamaktadır. Kanun'un 98. maddesinde, 'Bu Kanun'da aksine açıklama olmayan hususlarda Türk Ticaret Kanunu'ndaki anonim şirketlere ait hükümler uygulanır.' denilmekte olup yönetim kurulu nisapları hakkında Türk Ticaret Kanunu hükümlerine bakmak gerekmektedir.

Türk Ticaret Kanunu'nun 330. maddesine göre, yönetim kurulunun karar alabilmesi için üyelerin en az yarısından bir fazlasının hazır bulunması gerekmektedir. Burada 'karar alınabilmesi'nden kasıt, toplantı nisabıdır. Buna göre 3 üyeli yönetim kurulunda toplantı nisabı 3 ve 4 üyelide 3, 5; 6 üyelide 4, 7; 8 üyelide 5'tir.

Nisabın yetersiz olduğu durumlarda yönetim kurulu karar alamaz. Alınan kararlar, Kanun'un emredici hükmü nedeniyle batıldır. Nisabın oluşmadığı durumlarda, mevcut olmayan yönetim kurulu üyelerinin beklenmesi uygun olur. Nisap yine oluşturulamazsa, toplantı ertelenmelidir.

Yönetim kurulu asil üyelerinin ölüm, istifa gibi sebeplerle boşalması durumuna, Türk Ticaret Kanunu bir çözüm getirmiştir. Kanun'un 315. maddesinde bir üyeliğin açılması halinde, diğer yönetim kurulu üyeleri bir kişiyi tayin ederek yapılacak ilk genel kurul toplantısına kadar görev yapmak ve genel kurulun tasvibine sunmak şartıyla seçer.

Buna karşın Türk Ticaret Kanunu'nda yönetim kurulu yedek üyeliği hususu düzenlenmemiş olup yedek üyelik Kooperatifler Kanunu'nda ele alınmıştır (Kooperatifler Kanunu md. 55). Buna paralel olarak düzenlenen örnek anasözleşmelerde, yönetim kurulu üyeliklerinden birinin boşalması halinde, toplantı nisabı oluşturulabiliyorsa yedek üyeler kooperatif denetçilerince göreve çağrılırlar. Bu nedenle kooperatiflerde öncelikle yedek üyeler göreve çağrılır.

Eğer göreve çağrılan yedek üyeler, toplantı nisabını oluşturduğu halde hala yönetim kurulu üyeliğinde bir üye açığı varsa, bu durumda Türk Ticaret Kanunu'nun 315. maddesi hükümleri uygulanabilir.

Burada dikkati çeken diğer bir husus, 315. maddede sadece 1 üyeliğin açılması durumunda bir kişinin geçici olarak seçilmesidir. Ancak toplantı nisabı sağlandığı halde, iki veya daha fazla üyelik boş kalmışsa bu durumda sadece bir üye mi, yoksa boş kalan sayı kadar üye mi seçilecek sorusu akla gelmektedir. Örneğin büyük ölçekli kooperatiflerde 9 üyeli bir yönetim kurulu mevcut olduğunda ve yedekler de çağrıldığı halde 3 üyeliğin boş kaldığı durumda toplantı nisabı devam etmektedir. Kanımızca bu durumda sadece bir üyenin çağrılması uygun olacaktır. Türk Ticaret Kanunu'nda yedek üye dahi öngörülmediği halde ve kooperatiflerde ise seçilen yedek üyeler dahi yeterli gelmediği durumda olağan üstü bir durumdan söz etmek mümkündür. Bu halde en kısa zamanda, gündeminde seçim olan bir genel kurul toplantısı yapılması uygun olacaktır.

Eğer yönetim kurulu, yedek üyeler de çağrıldığı halde toplantı nisabını sağlayamayacak bir sayıda kalıyorsa, bu durumda yönetim kurulunun fiil ehliyeti ortadan kalkmakta ve organlık görevini yerine getirememektedir. Bu durumda, ortaklar derhal denetçiler tarafından genel kurula çağrılmalı ve seçimler yapılmalıdır.

Üyeliğin açılması, Türk Ticaret Kanunu'nun 315. maddesine göre üyelerden birinin iflası, kısıtlı duruma düşmesi veya ağır hapis cezasıyla veya sahtekarlık, emniyeti suiistimal, hırsızlık, dolandırıcılık suçlarından dolayı mahkum olması ile her halükarda ölümdür. Öte yandan Sanayi ve Ticaret Bakanlığı'nca hazırlanan örnek anasözleşmelerde, özürsüz olarak üst üste üç toplantıda hazır bulunmama durumunda üyenin çekilmiş sayılacağı hüküm altına alınmıştır.

Buraya kadar yapılan açıklamalar, yönetim kurulunun toplantı nisabının oluşumu ile ilgilidir. Nisaba uygun bir şekilde toplanan yönetim kurulunun karar alabilmesi için, toplantıda hazır bulunanların çoğunluğunun aynı doğrultuda oy vermesi gerekir. Bu çoğunluk (ekseriyet), toplantı nisabındaki 'yarıdan bir fazla'dan farklı olarak, sadece yarıdan fazla olarak algılanmalıdır.

Örneğin, 5 üyeli yönetim kurulunda, 4 veya 5 üyenin katıldığı bir toplantıda 3 üyenin; 7 üyeli yönetim kurulunda, 6 veya 7 üyenin katıldığı bir toplantıda 4 üyenin, 5 üyenin katıldığı toplantıda ise 3 üyenin aynı doğrultuda oy vermesi gerekmektedir.

Toplantıda bulunanların çift sayıda olması nedeniyle, olumlu ve olumsuz oyların eşit olması durumunda, ilgili husus bir sonraki toplantıya bırakılır. Bu toplantıda da oyların eşit olması durumunda, teklif reddedilmiş sayılır.

Karar nisabı ve toplantı nisabını ilgilendiren diğer bir husus, yönetim kurulu üyesinin kendisini veya usul ya da fürundan biri veyahut eşi ile üçüncü dereceye kadar kan ve sıhri hısımlarını ilgilendiren konuların müzakeresine katılmamasıdır. Burada karar nisabı açısından bir sıkıntı bulunmamakla birlikte, hususun görüşülmesine katılamayacak üye/üyelerin toplantı nisabını etkileyip etkilemeyecekleridir. Örneğin 5 kişilik bir yönetim kurulunda toplantı nisabı 4 üyedir. Eğer 2 üyenin toplantıya bu şekilde katılamaması durumunda, yönetim kurulu bu konuda 3 üye ile karar verebilecek midir?

Bu konuda, Türk Ticaret Kanunu'nun 330. maddesi toplantıda hazır bulunma durumunu gözetmiş, 332. maddede ise toplantıda hazır bulunduğu halde üyenin ilgili hususta müzakereye katılmaması, ancak toplantı tutanağına durumu yazdırması şeklinde bir uygulama öngörülmüştür. Bu durumda, toplantıda hazır bulunan kişilerin toplantı nisabına katılması, ancak karar nisabında dikkate alınmaması gerektiği sonucuna ulaşılmaktadır.

III- SONUÇ

Yönetim kurulu, kooperatifin icra ve temsil organıdır. İcra ve temsil yetkisini, toplantıda aldıkları kararlar kapsamında yerine getirirler. Bu organın toplantı nisabı, yönetim kurulu üye sayısının yarıdan bir fazlası, karar nisabı ise toplantıda hazır bulunanların ekseriyetidir.

Üyeliğin düşmesi ve üyelikten çekilmiş sayılma, toplantı nisabını doğrudan etkileyen bir faktördür. Bu yüzden mevzuatta, üyeliğin boşalmasına ilişkin özel hükümler yer almaktadır. Öte yandan, yönetim kurulu üyelerinin, kendisi veya hısımları ile ilgili hususlarda müzakereye katılma yasağı bulunmakta olup bunun toplantı nisabını etkilemeyeceği, karar nisabını ilgilendireceği kanaatine varılmaktadır.

Merdan ÇALIŞKAN*

Yaklaşım

*   Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Kontrolörü

(1) Anonim şirketlerde, yönetim kuruluna tüzel kişi seçilemez (Türk Ticaret Kanunu md. 312).