“Geçici vergi” gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin cari vergilendirme dönemlerinin gelir ve kurumlar vergisine mahsuben üçer aylık kazançları üzerinden hesaplanıp ödenen bir peşin vergi uygulamasıdır.

Geçici Vergi Nedir?

 “Geçici vergi” gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin cari vergilendirme dönemlerinin gelir ve kurumlar vergisine mahsuben üçer aylık kazançları üzerinden hesaplanıp ödenen bir peşin vergi uygulamasıdır.

Geçici vergi uygulamasına ilişkin düzenlemeler Gelir Vergisi Kanunu’nun 120’nci maddesinde yapılmış ve yine kurumlar vergisi kanunun 32’nci maddesinde de Kurumlar vergisi mükelleflerince, cari vergilendirme döneminin kurumlar vergisine mahsup edilmek üzere Gelir Vergisi Kanununda belirtilen esaslara göre ve câri dönemin kurumlar vergisi oranında geçici vergi ödenir hükmüne yer verilmiştir.

Kimler Geçici Vergi Ödeyeceklerdir?

Basit usulde vergilendirilenler hariç ticari kazanç sahipleri, serbest meslek erbabı ve kurumlar vergisi mükellefleri geçici vergi ödemek zorundadırlar.

Adi ortaklıklar ve kollektif şirketler ile adi komandit şirketler ortaklık olarak gelir veya kurumlar vergisi mükellefi olmadıklarından geçici vergi mükellefi de değildirler. Ancak, adi ortaklıklar ile kollektif şirketlerde ortakların, komandit şirketlerde komandite ortakların şirketten aldıkları kazançlar, şahsi ticari veya mesleki kazanç sayıldığından geçici verginin konusuna girmektedir.

Dar mükellef kurumlar sadece ticari ve zırai kazanç elde etmeleri halinde geçici vergi mükellefi olacaklardır.

Hangi Kazançlar Geçici Vergi Kapsamına Girmez?

Yıllara sari inşaat ve onarma işi yapan mükellefler ile noter bulunmayan yerlerde Adalet Bakanlığınca geçici yetkili noter yardımcısı olarak görevlendirilenler, bu kazançları dolayısıyla geçici vergi ödemeyeceklerdir. Ancak, söz konusu mükellefler, senelere sari inşaat ve onarma veya geçici yetkili noter yardımcılığı işlerinden elde ettikleri kazançları dışında kalan ticari veya mesleki kazançları için geçici vergi ödemek zorundadırlar.

Zirai kazançlar, ücret, menkul ve gayrimenkul sermaye iradı, diğer kazanç ve iratlar geçici vergi kapsamında değildir.

Geçici Vergi Dönemleri Nelerdir?

Geçici vergi, ilgili hesap döneminin üçer aylık dönemleri itibariyle beyan edilecektir. Buna göre, bir hesap dönemi ile ilgili olarak 4 ayrı geçici vergi dönemi söz konusudur. Geçici vergi dönemleri, hesap dönemi takvim yılı olanlar ile kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenler bakımından farklılık göstermektedir.

Hesap dönemi takvim yılı olanlar

Hesap dönemi takvim yılı olan mükellefler için geçici vergi dönemleri aşağıdaki gibidir:

Birinci dönem; Ocak-Şubat-Mart,

İkinci dönem; Nisan-Mayıs-Haziran,

Üçüncü dönem; Temmuz-Ağustos-Eylül,

Dördüncü dönem; Ekim-Kasım-Aralık.

Geçici vergi dönemleri üçer aylık olmakla birlikte, beyan edilecek kazancın hesaplanmasında 3,6,9 ve 12 aylık mali tablolar esas alınacaktır.

Özel Hesap Dönemi Olanlar

Kendilerine özel hesap dönemi tayin edilen mükellefler için geçici vergi dönemleri, özel hesap döneminin başlangıç tarihinden itibaren üçer aylık dönemler olacaktır.

İşe Başlama, İşi Bırakma ve Hesap Döneminin Değişmesi

İşe başlama, işi bırakma veya hesap döneminin değişmesi gibi üç aydan kısa olan vergilendirme dönemlerinde;

• İşe başlamada, işe başlanılan tarihin içinde bulunduğu dönemin sonuna kadar olan süre,
• İşi bırakma veya tasfiye hallerinde işin bırakıldığı veya tasfiyeye girildiği tarihe kadar olan süre,
• Hesap döneminin değişmesi halinde yeni hesap döneminin başladığı tarihe kadar olan süre,

ayrı bir geçici vergi dönemi kabul edilecektir.

Geçici Vergiye Esas Kazancın Tespitinde Uygulanacak Esaslar Nelerdir?

Mükellefler geçici vergiye tabi kazançlarının belirlenmesinde aşağıda belirtilen hususlara uymak zorundadırlar.

• Ticari veya mesleki kazancın tespitine ilişkin olarak Gelir Vergisi Kanununda yer alan hükümler.
• Kurumlar vergisi mükelleflerince, Gelir Vergisi Kanununun ticari kazanç hakkındaki hükümlerinin yanı sıra safi kurum kazancının tespitine ilişkin olarak Kurumlar Vergisi Kanununda yer alan hükümler.
• Geçici vergiye ilişkin kazanç üçer aylık dönemler itibariyle ve kümülatif esasta hesaplanacaktır.
• Vergi Usul Kanununda yer alan değerlemeye ilişkin hükümler.

Geçici vergiye ilişkin kazançların hesaplanmasında da, dönemsellik esasına uyulacaktır. Örneğin, ilk üç aylık kazancın tespitinde 1 Ocak tarihinde ödenen 1 yıllık kira bedelinin, sadece ilk üç aya isabet eden kısmı dikkate alınacaktır.

Değerleme Yapılırken Dikkat Edilecek Hususlar Nelerdir?

• Geçici vergiye tabi kazançların tespitinde yabancı paralar ile yabancı para cinsinden olan alacak ve borçların değerlemesinde T.C. Merkez Bankasınca Resmi Gazete’de geçici vergi döneminin kapandığı tarih itibariyle yayımlanan döviz alış kurları esas alınacaktır.
• Mükellefler, geçici vergiye tabi kazançların tespitinde, isterlerse vadesi gelmemiş senede bağlı borç ve alacaklarını değerleme gününün kıymetine getirebileceklerdir.
• Herhangi bir geçici vergi döneminde matrah tespiti sırasında reeskont yapılması halinde izleyen dönemlerde veya hesap dönemi sonu itibariyle reeskont yapılması zorunlu değildir.
• Geçici vergi uygulamasında da, alacak senetlerini reeskonta tabi tutanlar borç senetleri için de aynı uygulamayı yapmak zorundadırlar.
• Şüpheli hale gelen alacaklar için değerleme günü itibariyle karşılık ayırma şartlarının bulunup bulunmadığına bakılarak, şartların gerçekleşmesi halinde karşılık ayırabilecektir. Şüpheli hale gelen alacağın içinde bulunduğu hesap dönemini aşmamak üzere geçici vergi dönemlerinden herhangi birinde karşılık ayırmak mümkündür.
• Mükellefler yıllık olarak hesaplayacakları amortisman tutarının ilgili döneme isabet eden kısmını geçici vergiye ilişkin kazançlarının tespitinde dikkate alabileceklerdir.
• Matrah hesaplaması sırasında dönem sonu mal stokları kayıtlar üzerinden tespit edilebilecektir.
• İster kaydi, ister fiili envanter sonucu tespit edilmiş olsun dönem sonu mal mevcutlarının değeri Vergi Usul Kanununda yer alan değerleme hükümlerine göre tespit edilecektir.

Yeni İşe Başlayan ve Tasfiyeye Giren Mükelleflerde Geçici Vergi Nasıl Uygulanacaktır?

Yeni işe başlayan mükellefler, faaliyete başladıkları tarihin içinde bulunduğu geçici vergi döneminden itibaren geçici vergi ödemeye başlayacaklardır.

İşin bırakılması halinde ise işin bırakıldığı tarihi içeren dönemden sonraki dönemler için geçici vergi beyannamesi verilmeyecektir.

Ticaret siciline tescil edilerek tasfiyeye giren kurumlar tasfiyeye girdikleri tarihi ihtiva eden geçici vergi dönem kazançları üzerinden geçici vergi ödeyecekler bu dönemden sonra geçici vergi beyannamesi verilmeyecektir.

Geçici Vergi Ne Zaman Beyan Edilecek ve Ödenecektir?

Geçici vergiye ilişkin kazanç üçer aylık dönemler itibariyle ve kümülatif esasta hesaplanacak olup, geçici vergi oranı gerçek kişilerde % 15, kurumlarda ise % 20’ dir.

Geçici vergi beyannamesi ilgili olduğu üç aylık dönemi izleyen ikinci ayın 14’ inci günü akşamına kadar bağlı olunan vergi dairesine verilecek olup,  aynı ayın 17’nci günü akşamına kadar ödenecektir.

Geçici Verginin Mahsubu Nasıl Yapılacaktır?

· Yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden hesaplanan gelir ve kurumlar vergisinden ilgili hesap döneminin üçer aylık dönemlerine ilişkin olarak ödenen geçici vergi mahsup edilecektir.

· Mahsup işleminin yapılabilmesi için üçer aylık dönemler halinde tahakkuk ettirilmiş geçici verginin mutlak suretle ödenmiş olması gerekmektedir. Tahakkuk ettiği halde ödenmemiş geçici vergi mahsup edilemeyecektir.

· Ödenmediği için mahsup edilemeyen geçici vergi terkin edilecektir. Terkin edilen geçici vergi tutarına vade tarihinden terkin edilmesi gereken tarihe kadar geçen süre için gecikme zammı uygulanacaktır.

· Yıllık beyanname üzerinden hesaplanan gelir ve kurumlar vergisinden fazla olduğu için mahsup edilemeyen tutar, mükellefin diğer vergi borçlarından mahsup edilecektir. Kalan bir tutarın bulunması halinde ise yıl sonuna kadar yazılı olarak başvurulduğu takdirde iade edilecektir.

Geçici Vergi Eksik Beyan Edilirse Ne Olur?

Geçici verginin %10’u aşmayan bir oranda eksik beyan edilmesi, ceza ve faiz uygulanmasını gerektirmeyecektir.

%10’u aşan eksik beyanlarda, aşan kısım için vergi ziyaı cezası ile gecikme faizi uygulanacaktır.

Geçici vergi dönemleri için Yeminli Mali Müşavir Tasdik Raporu gerekmemektedir. Ancak, kurumlar vergisi tasdikini yapan Yeminli Mali Müşavir geçici vergi beyanlarının da doğruluğundan sorumlu olacaklardır. Geçici vergi ile ilgili tespitlerine Kurumlar Vergisi Tasdik Raporunda yer vereceklerdir.

Nexia