Vergi cezalarına ilişkin düzenlemelere Vergi Usul Kanunu’nda yer verilmiştir.

Bu düzenlemelerde cezalar üç grup altında incelenmektedir. Bunlardan birincisi vergi ziyaı cezası, ikincisi usulsüzlük cezaları ve üçüncü ve sonuncu grup da kaçakçılık  cezalarıdır.

Vergi ziyaı ve vergi ziyaı cezası nedir?

Vergi ziyaı, mükellefin veya sorumlunun vergilendirme ile ilgili ödevlerini zamanında yerine getirmemesi veya eksik yerine getirmesi yüzünden verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesini veya eksik tahakkuk ettirilmesini ifade eder.

Şahsi, medeni haller veya aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyanlar ile veya sair suretlerle verginin noksan tahakkuk ettirilmesine veya haksız yere geri verilmesine sebebiyet vermek de vergi ziyaı hükmündedir.

Yukarıdaki fıkralarda yazılı hallerde verginin sonradan tahakkuk ettirilmesi veya tamamlanması veyahut haksız iadenin geri alınması ceza uygulanmasına mani teşkil etmez.

Vergi ziyaı suçu, mükellef veya sorumlu tarafından yukarıda  yazılı hallerle vergi ziyaına sebebiyet verilmesidir.

Vergi ziyaı cezasının ne kadar olacağı VUK 344. maddesinde düzenlemiş idi. Bu maddede “ Vergi ziyaı suçu işleyenlere vergi ziyaı cezası kesilir ve bu ceza ziyaa uğratılan verginin bir katına, bu verginin kendi kanununda belirtilen normal vade tarihinden cezaya ilişkin ihbarnamenin düzenlendiği tarihe kadar geçen süre için, Vergi Usul Kanunu’na göre ziyaa uğratılan vergi tutarı üzerinden hesaplanan gecikme faizinin yarısının eklenmesi suretiyle bulunur.” hükmü yer almaktaydı.

Ancak; Anayasa Mahkemesi 20.10.2005 tarih ve 25972 sayılı resmi Gazetede yayımlanan kararı ile bu hükmü iptal etmiştir.

Vergi ziyaı cezası konusunda  5479 Sayılı  kanunun  12. maddesi ile 213 sayılı Kanunun 344 üncü maddesinin ikinci fıkrası;

"Vergi ziyaı suçu işleyenlere, ziyaa uğrattıkları verginin bir katı tutarında vergi ziyaı cezası kesilir." şeklinde değiştirilmişti,Ancak;daha sonra VUK 344’ncü maddesinin 1 ve 2’nci fıkrası 5728 sayılı kanunun 275’nci maddesi ile değiştirilerek ‘’341 nci madde de yazılı hallerde vergi ziyaına sebebiyet verildiği taktirde,mükellef veya sorumlu hakkında ziyaa uğratılan verginin bir katı tutarında vergi ziyaa cezası kesilir şeklinde düzenlenmiştir.

Vergi ziyaına aynı zamanda hürriyeti bağlayıcı cezayı da gerektirecek fiillerle sebebiyet verilmesi halinde bu ceza üç kat, bu fiillere iştirak edenlere ise bir kat olarak uygulanır.

Vergi incelemesine başlanılmasından veya takdir komisyonuna sevk edilmesinden sonra verilenler hariç olmak üzere, kanuni süresi geçtikten sonra verilen vergi beyannameleri için bu madde uyarınca kesilecek ceza yüzde elli oranında uygulanır.

Usulsüzlük ve usulsüzlük cezası nedir?

Usulsüzlük, vergi kanunlarının şekle ve usule müteallik hükümlerine riayet edilmemesidir.

Usulsüzlükler ve cezalarına ilişkin düzenlemelere  Vergi Usul Kanunu’nun 351-355. Maddeleri arasında yer verilmiştir. Buna göre usulsüzlükler I. derece usulsüzlükler, II.derece usulsüzlükler ve özel usulsüzlükler olmak üzere üç dereceye  ayrılır ve yine aynı kanuna bağlı cetvele göre cezalandırılır.

Hangi fiiller birinci derecece usulsüzlük kapsamındadır?

I.derece usulsüzlük cezalarına ilişkin düzenlemelere Vergi Usul Kanunu’nun 352’nci maddesinde yer verilmiştir. Söz konusu kanun maddesi aşağıdaki gibidir.

I inci derece usulsüzlükler

1. Vergi ve harç beyannamelerinin süresinde verilmemiş olması;

2. Bu Kanuna göre tutulması mecburi olan defterlerden herhangi birinin tutulmamış olması;

3. Defter kayıtlarının ve bunlarla ilgili vesikaların doğru bir vergi incelemesi yapılmasına imkan vermeyecek derecede noksan, usulsüz veya karışık olması;

4. (4369 sayılı Kanunun 82/1-a maddesiyle yürürlükten kaldırılmıştır.)

5. Çiftçiler tarafından 245inci madde hükmüne göre muhtar ve ihtiyar heyetlerince yapılan davete müddetinde icabet edilmemesi;

6. Bu kanunun kayıt nizamına ait hükümlerine (Madde 215-219) uyulmamış olması (Her incelemede inceleme tarihine kadar aynı takvim yılı için tespit edilen usulsüzlükler tek fiil sayılır);

7. İşe başlamanın zamanında bildirilmemesi;

8. Tasdiki mecburi olan defterlerden herhangi birinin tasdik muamelesinin yaptırılmamış olması (Kanuni sürenin sonundan başlayarak 1 ay geçtikten sonra tasdik ettirilenler tasdik ettirilmemiş sayılır.);

9. Diğer ücretler  üzerinden salınan Gelir Vergisinde, tarh zamanı geçtiği halde verginin tarh ettirilmemiş olması;

10. (2995 sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle kaldırılmıştır.)

11.Veraset ve intikal vergisi beyannamesinin 342nci maddenin ikinci fıkrasında belirtilen süre içerisinde verilmiş olması.

Hangi fiiller ikinci derece usulsüzlük kapsamındadır?

Vergi Usul Kanunu’nun 352’nci maddesi uyarınca ikinci derce usulsüzlük olarak belirtilen fiiller aşağıdaki gibidir.

1. Veraset ve İntikal Vergisi Beyannamelerinin süresinin sonundan başlayarak 342’nci maddenin 1’inci fıkrasında belirtilen süre içinde verilmiş olması;

2. Ekim ve sayım beyanlarının süresi içinde veya kanunda istenilen bilgileri ihtiva edecek doğru bir şekilde yapılmaması;

3. (2995 sayılı Kanunun 4 üncü maddesiyle kaldırılmıştır.)

4. Vergi kanunlarında yazılı bildirmelerin zamanında yapılmamış olması (işe başlamayı bildirmek hariç);

5. Vergi karnesinin süresinin sonundan başlayarak 15 gün geçtiği halde alınmamış olması;

6. Tasdiki mecburi olan defterlerden herhangi birinin tasdik muamelesinin, süresinin sonundan başlayarak bir ay içinde yaptırılmış olması;

7. Vergi beyannameleri, bildirimler, evrak ve vesikaların kanunen belli şekil ve muhteviyatı ve ekleri ile bunlarla ilgili olarak yapılan diğer düzenlemelere ilişkin hükümlere uyulmamış olması;

8. Hesap veya muamelelerin doğruluk veya açıklığını bozmamak şartıyla bazı evrak ve vesikaların bulunmaması veya ibraz edilmemesi.

Kaçakçılık suç ve cezaları nelerdir?

Kaçakçılık suç ve cezalarına ilişkin düzenlemelere Vergi Usul Kanunu’nun 359’ncu maddesinde yer verilmiştir. Kaçakçılık suçunun en önemli özelliği bu suçları işleyenlerin hürriyeti bağlayıcı cezalar ile karşı karşıya kalmalarıdır.

Sözkonusu 359’ncu maddenin 5728 sayılı kanun ile değişen şekli aşağıdaki gibidir.

a) Vergi kanunlarına göre tutulan veya düzenlenen ve saklanma ve ibraz mecburiyeti bulunan;

1) Defter ve kayıtlarda hesap ve muhasebe hileleri yapanlar, gerçek olmayan veya kayda konu işlemlerle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açanlar veya defterlere kaydı gereken hesap ve işlemleri vergi matrahının azalması sonucunu doğuracak şekilde tamamen veya kısmen başka defter, belge veya diğer kayıt ortamlarına kaydedenler,

2) Defter, kayıt ve belgeleri tahrif edenler veya gizleyenler veya muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belge düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar,

Hakkında bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasına hükmolunur. Varlığı noter tasdik kayıtları veya sair suretlerle sabit olduğu halde, inceleme sırasında vergi incelemesine yetkili kimselere defter ve belgelerin ibraz edilmemesi, bu fıkra hükmünün uygulanmasında gizleme olarak kabul edilir. Gerçek bir muamele veya duruma dayanmakla birlikte bu muamele veya durumu mahiyet veya miktar itibariyle gerçeğe aykırı şekilde yansıtan belge ise, muhteviyatı itibariyle yanıltıcı belgedir.

b) Vergi kanunları uyarınca tutulan veya düzenlenen ve saklama ve ibraz mecburiyeti bulunan defter, kayıt ve belgeleri yok edenler veya defter sahifelerini yok ederek yerine başka yapraklar koyanlar veya hiç yaprak koymayanlar veya belgelerin asıl veya suretlerini tamamen veya kısmen sahte olarak düzenleyenler veya bu belgeleri kullananlar, üç yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Gerçek bir muamele veya durum olmadığı halde bunlar varmış gibi düzenlenen belge, sahte belgedir.

c) Bu Kanun hükümlerine göre ancak Maliye Bakanlığı ile anlaşması bulunan kişilerin basabileceği belgeleri, Bakanlık ile anlaşması olmadığı halde basanlar veya bilerek kullananlar iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

371 inci maddedeki pişmanlık şartlarına uygun olarak durumu ilgili makamlara bildirenler hakkında bu madde hükmü uygulanmaz.

Kaçakçılık suçlarını işleyenler hakkında bu maddede yazılı cezaların uygulanması 344 üncü maddede yazılı vergi ziyaı cezasının ayrıca uygulanmasına engel teşkil etmez.(*)

Nexia