Türkiye Cumhuriyetinin 100. kuruluş yıldönümü olan 2023 yılında, Atatürk’ ün belirttiği Muasır medeniyet seviyesinin üzerine çıkmak hedefi, gerek uluslararası ilişkiler ve dış politika, gerekse siyaset, ekonomi, sosyo-kültür ve teknoloji alanlarında gelişmeyi zorunlu kılmaktadır.

I-GİRİŞ

2023 yılında Türkiye’ yi uluslararası alanda da sözü geçen güçlü, müreffeh, milleti ve Devletiyle demokrasi alanında markalaşmış bir ülke olarak görmek, her insanımızın en büyük idealidir.

Küreselleşmenin bugün artık tüm ulusları etkilediği bir gerçektir. 2023 yılında ekonomik anlamda güçlü bir Türkiye, hem küreselleşmenin getirdiği olumsuzluklardan en az düzeyde etkilenecek hem de gelişmiş ekonomiler seviyesine ulaşabilecektir.

Dengeli ve sağlam bir ekonomik yapıya sahip olabilmemiz için Ülkemiz de, gelişmiş ekonomilere sahip ülkelerin yaşamış oldukları önemli yapısal değişiklikleri gerçekleştirmek durumundadır. Serbest piyasa ekonomisinin en önemli unsuru olan rekabet mekanizmasının işlerlik kazanabilmesi özelleştirme ile doğrudan bağlantılıdır.

Son yıllarda Küresel Krizin etkilerini bertaraf etmek ve sürdürülebilir büyüme ve ile ekonomik dengesizlikleri giderme yönünde yeni teşvik sisteminin yanında birçok alanda da önemli gelişmeler kaydedilmiştir. Böylelikle Kalkınmada öncelikli iller ile kişi başına düşen milli geliri 1500 Doların altındaki iller bu teşviklerden yararlanır iken bu uygulamadan vazgeçilerek Yeni uygulamaya giren teşvik sisteminde Ülkemizdeki tüm illerin ihtiyaç duyduğu yatırım sektörleri tek tek belirlenip belirlenen yatırımların teşviki yöntemine gidilmiştir. Böylelikle, Ülkemizde yatırım ve dolayısı ile istihdamın arttırılması amacıyla yatırımcı lehinde vergi istisna ve muafiyetleri yanında son yıllarda devletin arsa ve arazi teşvikine yönelik düzenlemeler de yapılmıştır[1].

Hazinenin özel mülkiyetinde veya Devletin hüküm ve tasarrufu altında bulunan yerlerde Yeni yatırım teşvik sistemi de dahil tüm yatırımlarda yer temininde uygulanabilen irtifak hakkı ve Kullanma izni verilmesine ilişkin düzenlemelerin uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar 324 Sıra No.lu Milli Emlak Genel Tebliğinde[2] yer almıştır.

Bu yazıda, özellik arz eden yatırımlarda belki de en önemli unsurlardan biri olan yer temininde yapılan en son yasal düzenlemeler çerçevesinde kamulaştırma ve irtifak hakkı işlemlerinin nasıl gerçekleştirildiği anlatılacaktır.

II- BÜYÜK YATIRIMLARDA HAZİNE ARAZİLERİNDEN YER TEMİNİ

A- TURİZM YATIRIMLARI

Turizm yatırımları, turistlerin konaklamaları, yeme içmeleri, eğlenme ve dinlenme ihtiyaçlarını karşılayan tesis arazi ve teçhizatların bütünüdür. Türkiyede, turizm uzun yıllar güneş, deniz, kum, doğal güzellikler gibi kaynakları kullanma ve teknolojisi basit bir iktisadi faaliyet olarak görülmüştür. 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu[3] ile Türk turizminde yeni bir dönem başlamıştır. Bu yeni dönemde Kültür ve Turizm Bakanlığı yatırımları öncelikli turizm gelişme alanlarına yönlendirerek, devlet arazilerinin tahsisi ile ilgili işlemleri basitleştiren, yeni turizm türlerinin gelişmesine olanak sağlayan ve tüketici haklarını koruyan bir kuruluş olarak etkinliğini sürdürmüştür. Devreye giren teşvik sistemi ile kamu arazilerinin tahsisi, vergi muafiyetleri, düşük faizli, uzun dönemli teşvik kredilerinden yararlanma gibi teşvik sistemleri ile turizm yatırımları arttırılmıştır. Bu sayede günümüzde turizm gelirleri dış ödemeler bilançosundaki açığı kapatmaya yarayan önemli bir kalem haline gelmiştir.

Kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgeleri ve turizm merkezlerinde hazine mallarının turizm amaçlı kullanımına dair hükümler 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununun 8. maddesinde ve Kamu Arazisinin Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmelikte düzenlenmiş idi[4].

Ancak, Kamu Arazisinin Turizm Yatırımlarına Tahsisinin uygulanmasına ilişkin usul ve esasları düzenleyen 31.03.1983 tarih ve 83/6285 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan Kamu Arazisinin Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmelik, 21.07.2006 tarih ve 26235 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 07.01.2006 tarih ve 2006/10507 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlükten kaldırılmıştır.

Bu defa, Kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgeleri[5], bu bölgelerin veya bu bölgelerin planlarla belirlenmiş alt bölgeleri[6] ve turizm merkezlerinin[7] içinde veya dışındaki kamu taşınmazlarının Bakanlığa tahsisi, özel mülkiyete tabi taşınmazların kamulaştırılması, Hazine adına tapuya tescili, yatırımcılara tahsisi, bağımsız ve sürekli nitelikli üst hakları da dahil olmak üzere irtifak hakkı tesisi, kiralama, işletme ve devir işlemleri ile bu işlemlere ilişkin süre, bedel, hakların sona ermesi ve diğer koşullarla turizm amaçlı kullandırılmasına ilişkin usul ve esasları yeniden belirlenmiş olup bu amaçla Kamu Arazisinin Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmelik düzenlenerek yürürlüğe girmiştir.[8] Son olarak ta bu yönetmelikte önemli değişiklikler yapılarak 16.03.2007 tarih ve 26464 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Bunun yanında bilindiği üzere, Hazineye ait yerler ile orman sayılan yerler, 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu ve ilgili yönetmelikler çerçevesinde turizm yatırımcılarına tahsis edilmektedir. Ancak, Anayasa Mahkemesi tarafından 07.05.2007 tarih ve E. 2006/169 ve K. 2007/55 sayılı Karar ile 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununun 8. maddesinin (A) fıkrasının (1) numaralı bendinde yer alan ormanlar sözcüğü, (1) numaralı bendinin (b) alt bendinin tamamı ile (C) ve (D) fıkralarının ormanlar yönünden iptaline karar verilmiştir. Ayrıca Kararda, iptal edilen kuralların doğuracağı hukuksal boşluğun, kamu yararını ihlal edici nitelikte görülmesinden dolayı iptal hükümlerinin, Kararın 24.11.2007 tarihli Resmi Gazetede yayımlanmasından başlayarak bir yıl sonra yürürlüğe girmesi kararlaştırılmıştır.

Anayasa Mahkemesi Kararının gerekçesi de göz önünde bulundurularak 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanununun 8. maddesinin ilgili maddeleri 5761 sayılı Turizm Teşvik Kanununda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun[9] ile yeniden düzenlenmiştir.

2634 sayılı Kanun ile 18.03.1986 tarih ve 86/10497 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı gereğince Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Bakanlık arasında imzalanan Turizm Alan ve Merkezleri Dışındaki Kamu Arazisinin Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkındaki Esaslar kapsamında kalan Hazine taşınmazları ile ilgili turizm amaçlı kullanma izni ve irtifak hakkı tesisi işlemleri hakkında, 2634 sayılı Kanun ve yukarıda anılan Kamu Arazilerinin Turizm Yatırımlarına Tahsisi Hakkında Yönetmelik hükümleri uygulanacaktır.

B- YAP-İŞLET-DEVRET MODELİ ÇERÇEVESİNDE YAPILACAK YATIRIMLAR

Yap-işlet-Devret Modeli, İleri teknoloji veya yüksek maddi kaynak ihtiyacı duyulan projelerin gerçekleştirilmesinde kullanılmak üzere geliştirilen özel bir finansman modeli olup, yatırım bedelinin (elde edilecek kar dahil) sermaye şirketine veya yabancı şirkete, şirketin işletme süresi içerisinde ürettiği mal veya hizmetin idare veya hizmetten yararlananlarca satın alınması suretiyle ödenmesine ilişkin bir yatırım modelidir.

Köprü, tünel, baraj, sulama, içme ve kullanma suyu, arıtma tesisi, kanalizasyon, haberleşme, elektrik üretim, iletim, dağıtım ve ticareti maden ve işletmeleri, fabrika ve benzeri tesisler, çevre kirliliğini önleyici yatırımlar, otoyol, trafiği yoğun karayolu, demiryolu, gar kompleksi, lojistik merkezi, yeraltı ve yerüstü otoparkı ve sivil kullanıma yönelik deniz ve hava alanları ve limanları, yük ve/veya yolcu ve yat limanları ile kompleksleri, sınır kapıları, milli park (özel kanunu olan hariç), tabiat parkı, tabiatı koruma alanı ve yaban hayatı koruma ve geliştirme sahalarında planlarda öngörülen yapı ve tesisleri, toptancı halleri ve benzeri yatırım ve hizmetlerin yaptırılması, işletilmesi ve devredilmesi konularında, yap-işlet-devret modeli çerçevesinde sermaye şirketlerinin veya yabancı şirketlerin görevlendirilmesine ilişkin usul ve esasları düzenleyen, 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun[10] hükümlerine göre, Yüksek Planlama Kurulunca yetki verilen hizmetin asli sahibi kurum ve kuruluşlar tarafından belirlenen yatırımcıya; yap-işlet-devret sözleşmelerinde yatırım ve işletme dönemleri için belirtilen bedel karşılığında, böyle bir bedelin belirtilmemiş olması halinde ise Yönetmeliğin 12. maddesine göre takdir edilecek bedel üzerinden sözleşmelerinde belirtilen süre kadar kullanma izni verilecek veya lehine irtifak hakkı tesis edilecektir.

Sözleşmelerinde hasılat payına ilişkin bir düzenleme olmaması halinde, yukarıda açıklanan hasılat paylarının tahsiline ilişkin açıklama hükümlerine göre işlem yapılır.

C- ÖZELLEŞTİRME KAPSAMINDAKİ İŞLEMLER

İktisadi devlet teşekküllerinin, bunların müessese, bağlı ortaklık, işletme, işletme birimleri ile varlıklarının ve iştiraklerindeki kamu paylarının, Kamu iktisadi teşebbüsleri statüsü dışında kalmakla beraber sermayesinin tamamı veya yarısından fazlası devlete ve/veya diğer kamu tüzelkişilerine ait olan ticari amaçlı kuruluşlardaki kamu payları ile bu kuruluşlara ait müessese, bağlı ortaklık, işletme, işletme birimleri ve varlıklarının, iştiraklerindeki kamu paylarının, Devletin diğer iştiraklerindeki kamu payları ile Hazineye ait payların, Genel ve katma bütçeli idareler ile bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşların ve kamu iktisadi teşebbüslerinden kamu iktisadi kuruluşlarının gördükleri kamu hizmetleri ile doğrudan doğruya ilgili olmayan varlıklarının ve iştiraklerindeki paylarının, Belediye ve il özel idarelerine ait ticari amaçlı kuruluşlar ile pay oranlarına bakılmaksızın her türlü iştiraklerindeki paylarının, Genel ve katma bütçeli idarelerle bunlara bağlı döner sermayeli kuruluşların, mal ve hizmet üretim birimleri ve varlıkları (baraj, gölet, otoyol, yataklı tedavi kurumları, limanlar ve benzeri diğer mal ve hizmet üretim birimleri) ile kamu iktisadi kuruluşlarının temel kuruluş amaçlarına uygun mal ve hizmet üretim birimlerinin işletilmesi haklarının, Ekonomide verimlilik artışı ve kamu giderlerinde azalma sağlamak için özelleştirilmelerine ilişkin esasları düzenleyen 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanunun[11] 19. maddesinin birinci fıkrasının (B) bendinin (e) alt bendinde yer alan hükmü uyarınca;

· Anayasanın 43, 168 ve 169. maddeleri hükümleri saklı kalmak kaydıyla; özelleştirme kapsam ve programında bulunan ve yüzde elliden fazla kamu payı olan kuruluşların kullanımında bulunan Hazine taşınmazları üzerinde Özelleştirme İdaresi Başkanlığınca irtifak hakkı tesisi ve/veya kullanma izni verilmesinin talep edilmesi halinde, Hazine taşınmazlarının fiili ve hukuki durumları araştırılarak herhangi bir engelin bulunmaması ve gerekli hallerde ilgili kamu idarelerinden görüş alınmak suretiyle bedelsiz kullanma izni verilecek veya irtifak hakkı tesis edilir.

· Özelleştirme işleminin gerçekleştirilmesinden sonra kullanma izni veya irtifak hakkı sözleşmesinin devredilmesi gereken hallerde irtifak hakkı veya kullanma izni, özelleştirme ihalesine ilişkin şartname veya sözleşmede belirtilen koşullarla müşteriye bedelsiz olarak devredilecektir. Ancak, şartname veya sözleşmede aksine hüküm var ise, bu hükme göre işlem yapılır.

· Özelleştirme kapsam ve programında olup sermayelerindeki kamu payı yüzde ellinin altında olan kuruluşların irtifak hakkı ve kullanma izni talepleri ile özelleştirilen kuruluşları veya işletme haklarını devralan gerçek veya tüzel kişilerin ilave alanlar için irtifak hakkı tesisi veya kullanma izni verilmesi talepleri bedeli karşılığında genel hükümlere göre değerlendirilir.

· Özelleştirme programına alınan kuruluşlar tarafından kullanılan Hazine taşınmazları üzerinde bedelsiz kullanma izni verilirken veya irtifak hakkı tesis edilirken, kullanma izni veya irtifak hakkı sözleşmelerine; bu kuruluşların özelleştirme kapsam ve programından çıkarılması durumunda kullanma izni veya irtifak hakkının bedelliye çevrileceğine, kabul edilmemesi durumunda ise iptal edileceğine ilişkin hüküm konulur.

D- ENERJİ YATIRIMLARI

· Elektriğin yeterli, kaliteli, sürekli, düşük maliyetli ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, rekabet ortamında özel hukuk hükümlerine göre faaliyet gösterebilecek, mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir elektrik enerjisi piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanması amacıyla, elektrik üretimi, iletimi, dağıtımı, toptan satışı, perakende satışı, perakende satış hizmeti, ithalat ve ihracatı ile bu faaliyetlerle ilişkili tüm gerçek ve tüzel kişilerin hak ve yükümlülüklerini, Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumunun kurulması ile çalışma usul ve esaslarını ve elektrik üretim ve dağıtım varlıklarının özelleştirilmesinde izlenecek usulleri düzenleyen 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununun[12] 15. maddesinin (d) bendinin iki numaralı alt bendinde yer alan hüküm uyarınca;

1- Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ) Genel Müdürlüğü, Elektrik Üretim A.Ş. (EÜAŞ) Genel Müdürlüğü ile elektrik dağıtımında görevlendirilen kamu tüzel kişileri tarafından yürütülen faaliyetler için Hazine taşınmazları üzerinde irtifak hakkı veya kullanma izni verilmesinin talep edilmesi halinde, lisans sahibi adına irtifak hakkı tesis edilecek veya kullanma izni verilecektir. Bu amaçla tesis edilecek irtifak hakkı ve verilecek kullanma izinlerinden bedel alınmayacaktır.

2- Ancak, belirtilen kuruluşların yürüttükleri hizmetlerin özelleştirilmesi halinde, işletme hakkını devralan yatırımcı tarafından devir tarihinden itibaren yapılacak ilave yatırımlar için ihtiyaç duyulacak Hazine taşınmazları üzerinde irtifak hakkı veya kullanma izni verilmesinin talep edilmesi halinde, işletme hakkı sahibi lehine işletme hakkının süresiyle sınırlı olmak üzere kullanma izni veya irtifak hakkı tesisi talepleri bedeli karşılığında genel hükümlere göre değerlendirilir.

3- 4628 sayılı Kanun hükümleri uyarınca, enerji yatırımları için Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından lisans verilen diğer yatırımcılara lisans süresince ve Kurumca bildirilen taşınmazlar üzerinde yukarıda açıklanan esas ve usullere göre takdir edilecek bedel üzerinden kullanma izni verilecek veya irtifak hakkı tesis edilir.

· Yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi amaçlı kullanımının yaygınlaştırılması, bu kaynakların güvenilir, ekonomik ve kaliteli biçimde ekonomiye kazandırılması, kaynak çeşitliliğinin artırılması, sera gazı emisyonlarının azaltılması, atıkların değerlendirilmesi, çevrenin korunması ve bu amaçların gerçekleştirilmesinde ihtiyaç duyulan imalat sektörünün geliştirilmesi amacıyla yenilenebilir enerji kaynak alanlarının korunması, bu kaynaklardan elde edilen elektrik enerjisinin belgelendirilmesi ve bu kaynakların kullanımına ilişkin usul ve esaslarını düzenleyen, 5346 sayılı Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanımına İlişkin Kanunun[13] 8. maddesinde yer alan hüküm uyarınca; Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumunca düzenlenmiş üretim lisansına ve bu Kurumun uygun görüşüne istinaden Hazine taşınmazları üzerinde hidrolik, rüzgâr, güneş, jeotermal, biyokütle, biyogaz, dalga, akıntı enerjisi ve gel-git gibi fosil olmayan enerji kaynakları kullanılarak elektrik enerjisi üretim tesisi kurulması veya bu tesislere bağlantı sağlayan ulaşım yolları ile şebeke bağlantı noktasına kadarki enerji nakil hattının kurulması amacıyla irtifak hakkı tesis edilmesi veya kullanma izni verilmesinin talep edilmesi halinde;

1- Yenilenebilir enerji üretimine yönelik kullanma izni ve irtifak hakkı tesisi işlemleri Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından verilen lisans esas alınarak lisans süresince ve bedeli karşılığında gerçekleştirilir.

2- Bu tesislerin 31.12.2012 tarihine kadar devreye alınması kaydıyla, yenilenebilir enerji üretim tesisleri kurulması amacıyla tesis edilecek irtifak hakkı ve kullanma izinlerinde bedeller, sözleşmenin düzenlendiği tarihten itibaren on yıl süreyle sözleşmesi gereği tahsil edilmesi gereken bedele yüzde seksenbeş oranında indirim uygulanarak tahsil edilir.

3- Hidroelektrik üretim tesislerinin rezervuar alanında bulunan Hazinenin taşınmazları ile bedeli lisans sahibi tarafından ödenerek kamulaştırılan ve tapuda Hazine adına tescil edilen taşınmazlar üzerinde tesis edilecek irtifak hakkı veya verilecek kullanma izinlerinden bedel alınmaz.

· Doğal gazın kaliteli, sürekli, ucuz, rekabete dayalı esaslar çerçevesinde çevreye zarar vermeyecek şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için, doğal gaz piyasasının serbestleştirilerek mali açıdan güçlü, istikrarlı ve şeffaf bir doğal gaz piyasasının oluşturulması ve bu piyasada bağımsız bir düzenleme ve denetimin sağlanması amacıyla doğal gazın ithali, iletimi, dağıtımı, depolanması, pazarlanması, ticareti ve ihracatı ile bu faaliyetlere ilişkin tüm gerçek ve tüzel kişilerin hak ve yükümlülüklerini düzenleyen 4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanununun[14] 12. maddesinin (a) ve (b) bentleri hükümleri uyarınca, Elektrik Piyasası Düzenleme Kurumunca düzenlenmiş üretim lisansına ve bu Kurumun uygun görüşüne istinaden Hazine taşınmazları üzerinde doğal gazın iletimi, dağıtımı, depolanması, pazarlanması amacıyla irtifak hakkı tesis edilmesi veya kullanma izni verilmesinin talep edilmesi halinde;

1- Yukarıda açıklanan esas ve usullere göre takdir edilecek bedel üzerinden boru hatları için kullanma izni verilecek veya irtifak hakkı tesis edilir.

2- Ancak, BOTAŞ lehine doğalgaz boru hattı geçirilmek amacıyla tesis edilecek irtifak hakkı ve kullanma izinlerinin süresi hizmet süresi olarak belirlenecek ve irtifak hakkı veya kullanma izni bedeli, boru hattının geçmesi nedeniyle taşınmazın değerinde meydana gelen azalma dikkate alınmak suretiyle hesaplanarak bir defaya mahsus olmak üzere tahsil edilir.

· Yatırımları teşvik etmek, yurt dışında çalışan Türk işçilerinin tasarruflarını Türkiye`de yatırıma yönlendirmek ve yabancı sermaye girişinin artırılmasını sağlamak üzere endüstri bölgelerinin kurulması, yönetim ve işletilmesine ilişkin esasları düzenleyen 4737 sayılı Endüstri Bölgeleri Kanununun[15] 4. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca endüstri bölgesi ilan edilen alan içinde kalan Hazine taşınmazları üzerinde Sanayi ve Ticaret Bakanlığınca belirlenen yatırımcılar tarafından irtifak hakkı tesisinin talep edilmesi halinde, Yönetmeliğin 12. maddesine göre takdir edilecek bedel esas alınarak doğrudan yatırımcı lehine irtifak hakkı tesis edilecektir.

E- PROJEYE DAYALI ORGANİZE HAYVANCILIK[16] AMACIYLA YAPILACAK YATIRIMLAR

Yatırımcılar tarafından, projeye dayalı organize hayvancılık faaliyeti kapsamında, küçükbaş veya büyükbaş hayvan türlerinin; beslenmesi, üretilmesi, geliştirilmesi suretiyle ekonomik değere sahip hale getirilmesi amacıyla Hazine taşınmazları üzerinde kullanma izni verilmesi veya irtifak hakkı tesis edilmesi talepleri genel hükümlere göre değerlendirilecektir.

Hazine taşınmazları üzerinde projeye dayalı organize hayvancılık faaliyeti kapsamında kullanma izni verilmesi veya irtifak hakkı tesis edilmesi için;

· Yapılacak yatırımın küçükbaş hayvancılıkta bin adet, büyükbaş hayvancılıkta ise ikiyüz adet hayvan kapasitesinden az olmaması,

· Proje bütünlüğü içerisinde, entegre tesislerin kurulacağı alan ile bitişik ve bütünlük sağlayan alanlarda yem bitkisi yetiştiriciliği de yapılacak ise, verilecek arazi miktarının küçükbaş hayvan başına yediyüz metrekare, büyükbaş hayvan başına üçbinbeşyüz metrekareden fazla olmaması gerekir.

Ön izin süresi içerisinde, taşınmaz üzerinde yapılması planlanan yatırıma ilişkin uygulama projeleri yetkili kamu idarelerinin yanı sıra ayrıca Tarım İl Müdürlüğüne onaylattırılacaktır.

F- TEKNOLOJİK[17] VEYA JEOTERMAL SERACILIK[18] İLE ORGANİK TARIM[19] AMAÇLI YATIRIMLAR

Hazine arazilerinin teknolojik veya jeotermal seracılık ve organik tarım yatırımları amacıyla, kullanma izni verilmesi veya irtifak hakkı tesisi talepleri genel hükümlere göre değerlendirilir.

Üzerinde ihale kalan yatırımcı tarafından;

· Ön izin süresi içerisinde, taşınmaz üzerinde yapılması planlanan yatırıma ilişkin uygulama projeleri yetkili kamu idarelerinin yanı sıra ayrıca Tarım İl Müdürlüğüne onaylattırılır.

· Teknolojik veya jeotermal seracılık yatırımı yapılacak ise, kullanılacak jeotermal suya ilişkin olarak yetkili kamu idaresinden gerekli izinler alınır.

· Organik tarım yapılacak ise; 01.12.2004 tarihli ve 5262 sayılı Organik Tarım Kanunu ve 10.06.2005 tarihli ve 25841 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik kapsamında ilgili kamu idareleri ve kuruluşlardan gerekli izinler alınacaktır.

G- İRTİFAK HAKKI VEYA KULLANMA İZİNLERİNDE İHALE USÛLLERİ

Kullanma izni verilmesi ve irtifak hakkı tesis edilmesine ilişkin ihale işlemleri, 2886 sayılı Devlet İhale Kanununun 17. maddesinde belirtilen ilanlar yapılmak suretiyle, 51. maddesinin (g) bendine göre pazarlık usulüyle yapılacaktır. Ön izin verilmesi amacıyla ayrı bir ihale yapılmayacaktır.

Ancak, Aşağıda belirtilen hallerde Kanunun 17. maddesine göre ilan yapılmaksızın doğrudan kullanma izni verilebilecek veya irtifak hakkı tesis edilebilecektir;

· Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunca ilgili mevzuatı gereğince verilen lisansa istinaden bu Kurumca uygun görülen taşınmazların üzerinde yatırım yapacak yatırımcılara,

· 24.11.1994 tarihli ve 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun hükümlerine göre özelleştirme kapsam ve programına alınan kurum ve kuruluşlara,

· Projeye dayalı organize hayvancılık yatırımlarında toplam proje maliyet bedelinin en az elli milyon ABD Doları karşılığı TL tutarında yatırım yapmayı ve yatırımın faaliyete geçmesinden itibaren en az yüz kişiye on yıl süreyle istihdam sağlamayı taahhüt eden yatırımcıya,

· Teknolojik veya jeotermal seracılık ile organik tarım yatırımlarında en az on milyon ABD Doları karşılığı TL tutarında yatırım yapmayı ve yatırımın faaliyete geçmesinden itibaren en az on kişiye on yıl süreyle istihdam sağlamayı taahhüt eden yatırımcıya,

· Kıyı yatırımlarında en az yüzelli milyon ABD Doları karşılığı TL tutarında yatırım yapmayı ve yatırımın faaliyete geçmesinden itibaren en az iki yüzelli kişiye on yıl süreyle istihdam sağlamayı taahhüt eden yatırımcıya,

· Yatırımcı tarafından; dolgu, iskele, platform, boru hattı, dolfen, şamandıra, pompaj istasyonu gibi tesisler yapılması amacıyla kullanma izni verilmesi veya irtifak hakkı tesisinin talep edilmesi halinde, talep konusu alanların geri sahasında talep sahibi yatırımcının mülkiyetinde olan, yasal bir hakka istinaden fiilen kullanımında bulunan veya bu yatırımcıya daha önce Bakanlıkça kiralanan veya kullanma izni verilen veya irtifak hakkı tesis edilmiş olan Hazine taşınmazı bulunması; bu alanların yapımı talep edilen kıyı tesisi ile plan ve proje bütünlüğü taşıyor olması ve birlikte kullanılmasının zorunlu olduğunun tespit edilmesi durumunda talep sahibi yatırımcıya,

· Kendi kuruluş kanunlarında, tüzük ve senetlerinde yer alan asli faaliyetlerinde belirtilen amaçlarda kullanılmak üzere, Kamu yararına çalışan derneklere ve vergi muafiyeti tanınan vakıflara, vakıflarca kurulan yükseköğretim kurumlarına, kanunla kurulmuş kurum ve kuruluşlar ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarına.

Yukarıda belirtilen koşulları taşıyan birden fazla istekli olması halinde ise; bu istekliler arasında Kanunun 51. maddesinin (g) bendine göre pazarlık usulü ile yapılacak ihale sonucunda en yüksek bedeli teklif eden yatırımcıya kullanma izni verilecek veya irtifak hakkı tesis edilecektir.

III- SONUÇ

Dünyada yaşanan ekonomik krizin, Ülkemizdeki yatırım ve istihdam Yapısı üzerindeki olumsuz etkilerinin bertaraf edilmesi amacıyla birçok mali önlemler alınmıştır. Bu önlemlerin bir kısmı da Hazine arazilerinin üzerinde yapılan yatırımları arttırarak ekonomiye kazandırmak ya da mevcut yatırımcıların yatırımlarını daha rahat koşullarda gerçekleştirmelerini sağlamak amacıyla Hazine Taşınmazlarının İdaresi Hakkında Yönetmelikte ve uygulanacak usul ve esasları düzenleyen 324 Sıra No.lu Milli Emlak Genel Tebliğinde önemli değişiklikler yapılmıştır. Bu değişiklikler sayesinde, lehine irtifak hakkı veya kullanma izni verilen/verilecek yatırımcılarımızın yatırımlarını gerçekleştirme sürecinde mali yönden katkı yapmak için Hazine arazilerinin az bir bedel karşılığında irtifak hakkı verilerek yatırımlarını gerçekleştirme ve yatırım sürecinde de birçok avantajlar getirilmiştir.

Hidayet MAT*

Yaklaşım

(*)   Antalya Defterdarı

[1]  Hidayet MAT, Hazine Arazilerinde Yatırım Fırsatları Yaklaşım Yayımcılık, Ankara 2010, önsöz.

[2]  26.04.2009 tarih ve 27211 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

[3]  16.03.1982 tarih ve 17635 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

[4]  28.04.1983 tarih ve 18031 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

[5]  Kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgesi: Tarihi ve kültürel değerlerin yoğun olarak yer aldığı veya turizm potansiyelinin yüksek olduğu yöreleri korumak, kullanmak, sektörel kalkınmayı ve planlı gelişimi sağlamak amacıyla değerlendirmek üzere sınırları Bakanlığın önerisi ve Bakanlar Kurulu Kararıyla tespit ve ilan edilen bölgeleri,

[6]  Kültür ve turizm koruma ve gelişim alt bölgesi: Kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgesi içerisinde bulunan ve 1/25000 veya daha alt ölçekli plan ile belirlenen, içinde turizm türleri ile kültür, eğitim, eğlence, ticaret, konut ve her türlü teknik ve sosyal altyapı alanlarından bir veya daha fazlasını kapsayan, kendi içinde alt alanlara ayrılabilen taşınmazları,

[7]  Turizm merkezleri: Kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgeleri içinde veya dışında, öncelikle geliştirilmesi öngörülen, yeri, mevkii ve sınırları Bakanlığın önerisi ve Bakanlar Kurulu Kararıyla tespit ve ilan edilen turizm hareketleri ve faaliyetleri yönünden önem taşıyan yerleri veya bölümlerini,

[8]  21.07.2006 tarih ve 26235 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

[9]  15.05.2008 tarih ve 26877 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

[10] 13.06.1994 tarih ve 21959 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

[11] 27.11.1994 tarih ve 22124 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

[12] 03.03.2001 tarih ve 24335 sayılı mükerrer Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

[13] 18.05.2005 tarih ve 25819 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

[14] 02.05.2001 tarih ve 24390 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır

[15] 19.01.2002 tarih ve 24645 sayılı Resmi Gazetede yayımlanmıştır.

[16] Organize hayvancılık: Yatırımcılar tarafından, projeye dayalı organize hayvancılık faaliyeti kapsamında, küçükbaş veya büyükbaş hayvan türlerinin beslenmesi, üretilmesi, geliştirilmesi ve diğer her türlü faaliyetler ile ekonomik değere sahip hale getirilmesi amacıyla yapılacak yatırımlardır.

[17] Teknolojik seracılık: Bitkilerin ideal yaşama, beslenme ve gelişme ortamının (ışık, nem, ısı, hava, sulama, gübreleme vs.) sağlanmasına ve kontrol altında tutulmasına elverişli sera yapıları ile yetiştirme tekniklerinin kullanıldığı seracılık yöntemidir.

[18] Jeotermal seracılık: Örtüaltı ısıtmasında yer kabuğunun derinliklerindeki ısının oluşturduğu, sıcaklığı sürekli olarak bölgesel atmosferin ortalama sıcaklığının üzerinde olan su, buhar ve gazların (jeotermal kaynak) kullanıldığı seracılık yöntemidir.

[19] Organik tarım: Toprak, su, bitki, hayvan ve doğal kaynaklar kullanılarak organik ürün veya girdi üretilmesi ya da yetiştirilmesi, üretim ve yetiştiricilikle birlikte doğal alan ve kaynaklardan ürün toplanması, hasat, kesim, işleme, tasnif, paketleme, pazarlama ve depolama yatırımlarıdır.