3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu'nun[1] amacı, işletmelerde faaliyetlerin ve işlemlerin sağlıklı ve güvenilir bir şekilde işleyişini sağlamak, faaliyet sonuçlarını ilgili mevzuat çerçevesinde denetlemeye, değerlendirmeye tabi tutarak gerçek durumu ilgililerin ve resmi mercilerin istifadesine tarafsız bir şekilde sunmak ve yüksek mesleki standartları gerçekleştirmek üzere, 'Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik' ve 'Yeminli Mali Müşavirlik' meslekleri ve hizmetleri ile Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği'nin kurulmasına, teşkilat, faaliyet ve denetimlerine, organlarının seçimlerine dair esasları düzenlemektir.

I.GİRİŞ

Bu Kanun hükümlerine göre meslek icrasına hak kazananlara 'Serbest Muhasebeci Mali Müşavir', 'Yeminli Mali Müşavir' denir([2]). Birliğin kısa adı TÜRMOB'dur.

Bu makalede serbest muhasebeci mali müşavirlik ile yeminli mali müşavirlik mesleğinin konusu, staj ve staj süresinden sayılan hizmetler ve mesleğe ilişkin diğer düzenlemeler ile bu konuya ilişkin 5510 sayılı Kanunda yer alan düzenlemelerden bahsedilecektir.

II- YASAL DÜZENLEMELER

A- MESLEĞİN KONUSU

Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik ile ilgili düzenlemeler 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu'nda([3]) yer almaktadır. Kanun'un 2. maddesinde mesleğin konusu düzenlenmiştir. 2. maddesinin (A) fıkrasına göre muhasebecilik ve mali müşavirlik mesleğinin konusu:

Gerçek ve tüzelkişilere ait teşebbüs ve işletmelerin;

a- Genel kabul görmüş muhasebe prensipleri ve ilgili mevzuat hükümleri gereğince, defterlerini tutmak, bilanço, kar-zarar tablosu ve beyannameleri ile diğer belgelerini düzenlemek ve benzeri işleri yapmak.

b- Muhasebe sistemlerini kurmak, geliştirmek, işletmecilik, muhasebe, finans, mali mevzuat ve bunların uygulamaları ile ilgili işlerini düzenlemek veya bu konularda müşavirlik yapmak.

c- Yukarıdaki bentte yazılı konularda, belgelerine dayanılarak, inceleme, tahlil, denetim yapmak, mali tablo ve beyannamelerle ilgili konularda yazılı görüş vermek, rapor ve benzerlerini düzenlemek, tahkim, bilirkişilik ve benzeri işleri yapmak.

Yukarıda sayılan işleri; bir işyerine bağlı olmaksızın yapanlara serbest muhasebeci mali müşavir denir.

3568 sayılı Kanun'un 2. maddesinin (B) fıkrasına göre yeminli mali müşavirlik mesleğinin konusu:

(A) fıkrasının (b) ve (c) bentlerinde yazılı işleri yapmanın yanında Kanun'un 12. maddesine göre çıkartılacak yönetmelik çerçevesinde tasdik işlerini yapmaktır.

Yeminli mali müşavirler muhasebe ile ilgili defter tutamazlar, muhasebe bürosu açamazlar ve muhasebe bürolarına ortak olamazlar.

B- STAJ VE STAJ SÜRESİNDEN SAYILAN HİZMETLER

3568 sayılı Kanun'un 6. maddesinde staj ve staj süresinden sayılan hizmetler düzenlenmektedir. 6. maddenin birinci fıkrası uyarınca serbest muhasebeci mali müşavirlik stajı, bağımsız çalışan serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali müşavir yanında veya şirketlerinde yapılır. Staja başlayabilmek için staja giriş sınavını kazanmak ve Birlik tarafından kurulan Temel Eğitim ve Staj Merkezinin eğitim programını tamamlayıp başarılı olmak şarttır. Temel Eğitim ve Staj Merkezinin kurs ve seminerlerinde geçen ve altı ayı aşmayan süreler, staj süresinden sayılır. İkinci fıkranın (a), (b), (c), (d), (e), (f), (g), (h) ve (i) bentlerindeki stajdan sayılan hizmetlerde bulunanlar bu fıkra kapsamı dışındadır.

6. maddenin ikinci fıkrası uyarınca;

a- Kanunları uyarınca vergi incelemesine yetkili olanların, bu yetkiyi aldıktan sonra kamu hizmetinde geçen süreleri,

b- 4059 sayılı Hazine Müsteşarlığı ile Dış Ticaret Müsteşarlığı Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun uyarınca Hazine Müsteşarlığı Hazine Kontrolörleri Kurulu'nda denetim yetkisine sahip olarak çalışan denetim elemanlarının bu hizmetlerde geçen süreleri ile 5411 sayılı Bankacılık Kanunu uyarınca banka denetimine yetkili olanların bu hizmetlerde geçen süreleri,

c- 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu uyarınca Sermaye Piyasası Kurulu'nda denetime yetkili olarak çalışanların bu hizmetlerde geçen süreleri ile aynı Kanun'un ek 1. maddesine göre kurulan Türkiye Muhasebe Standartları Kurulu uzmanlarının bu kurulda geçen hizmet süreleri,

d- 3056 sayılı Başbakanlık Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulü Hakkında Kanun uyarınca Başbakanlık Teftiş Kurulunda görev yapan denetim yetkisine sahip Başbakanlık müfettişlerinin bu hizmetlerde geçen süreleri,

e- 178 sayılı Maliye Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname uyarınca görev yapan Bütçe Kontrolörleri, Muhasebat Kontrolörleri ve Milli Emlak Kontrolörlerinin bu hizmetlerde geçen süreleri,

f- 3143 sayılı Sanayi ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun ile 6762 sayılı Türk Ticaret Kanunu hükümlerine göre ticaret şirketleri nezdinde denetim yetkisine sahip olan Sanayi ve Ticaret Bakanlığı müfettişleri ve kontrolörlerinin denetim hizmetlerinde geçen süreleri,

g- Vergi yargısında görev yapan hakimlerin bu görevlerde geçen süreleri,

h- Türkiye genelinde mali denetim yapan banka müfettişlerinden yarışma sınavı ile mesleğe giren ve yeterlilik sınavında başarılı olanların, bu yetkiyi aldıkları tarihten itibaren bankalarda ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarında geçen süreleri,

ı- Kamu kuruluşlarının veya bilanço esasında defter tutan özel kuruluşların muhasebe birimlerinde birinci derece imza yetkisini haiz, muhasebenin fiilen sevk ve idare edilmesinden veya mali denetiminden sorumlu bulunanların bu hizmetlerde geçen süreleri ile bu birimlerde görev yapan serbest muhasebeci mali müşavir veya yeminli mali müşavirlerin gözetim ve denetiminde bunların sayısını geçmemek üzere, oda nezdinde staj dosyası açtırmış ve staja başlama sınavını kazanmış olan aday meslek mensuplarının staja başlama sınavını kazandıkları tarihten itibaren, staj koşullarını yerine getirmeleri halinde bu hizmetlerde geçen süreleri,

i- Bu Kanun'un 5. maddesinin (A) fıkrasının (a) bendinde sayılan konularda öğretim üyesi, öğretim görevlisi veya araştırma görevlisi olarak çalışanların bu görevlerde geçen hizmet süreleri.

staj süresinden sayılır.

C- DİĞER DÜZENLEMELER([4])

3568 sayılı Kanun'un 45. maddesi 1. fıkrasında:

'serbest muhasebeci mali müşavirler bu unvanlarla, yeminli mali müşavirler ise bu unvan ve tasdik yetkisiyle; 2. maddede yazılı işlerin yürütülmesi amacıyla gerçek ve tüzelkişilere tabi ve onların işyerlerine bağlı olarak hizmet akdi ile çalışamazlar, ticari faaliyette bulunamazlar, meslekle ve meslek onuru ile bağdaşmayan işlerle uğraşamazlar.'

hükmü yer almaktadır.

Serbest Muhasebeci, Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmeliğin;

9. maddesinde 'Meslek mensupları, çalışmalarını kendi sorumlulukları altında tam bir bağımsızlıkla yürütürler. Bağımsızlık mesleğin temeli ve vazgeçilmez bir unsurudur. Meslek mensupları bağımsızlıklarına gölge düşürecek ilişkilerden ve davranışlardan kaçınmalıdırlar.'

14. maddesinin birinci fıkrasında 'Her meslek mensubu meslekî faaliyetine başlamadan önce bağlı olduğu oda bilgisinde iş yeri açmak zorundadır.'

44. maddesinde 'Serbest muhasebeciler, serbest muhasebeci mali müşavirler ve yeminli mali müşavirler gerçek ve tüzel kişilere tabi ve onların işyerlerine bağlı olarak hizmet akdi ile çalışamazlar.'

hükümleri yer almaktadır.

3568 sayılı Kanun'un 45. maddesi ile ilgili Yönetmelik maddelerinden görüleceği üzere kendi adına bürosu bulunan, büroya ortak olan veya meslekle ilgili olarak kurulan şirkete ortak olanlar, sigortalı olmaları gereken bir işte hizmet akdi ile çalışmaları yasaklandığından, ayrıca, Bağ-Kur zorunlu sigortalısı olmaları da gerektiğinden sigortalı kabul edilmeyecektir.

Kendi adına, ortaklık olarak veya şirket ortağı şeklinde faaliyetleri bulunmayan meslek mensupları, bir işverenin emir ve talimatı altında çalışmaları halinde ise işverenle aralarındaki bağın hizmet akdi olduğu kabul edilmek suretiyle sigortalı sayılacaklardır.

3568 sayılı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebecilik Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu'na göre staj yapanlar, meslek mensubunun yanındaki çalışmasının hizmet akdine dayandığının kabulü ile sigortalı sayılmaları gerekmektedir.

III- 5510 SAYILI KANUN'DA YER ALAN DÜZENLEMELER

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca köy ve mahalle muhtarları ile hizmet akdine bağlı olmaksızın kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlardan ise;

1- Ticarî kazanç veya serbest meslek kazancı nedeniyle gerçek veya basit usulde gelir vergisi mükellefi olanlar,

2- Gelir vergisinden muaf olup, esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı olanlar,

3- Anonim şirketlerin yönetim kurulu üyesi olan ortakları, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin komandite ortakları, diğer şirket ve donatma iştiraklerinin ise tüm ortakları,

4- Tarımsal faaliyette bulunanlar sigortalı sayılırlar.

Yukarıda yer alan hükümlere paralel olarak kendi adına bürosu bulunan, büroya ortak olan veya meslekle ilgili olarak kurulan şirkete ortak olan meslek mensupları 5510 sayılı Kanun'un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca(eski adıyla Bağ-Kur) sigortalı sayılmaktadırlar.

5510 sayılı Kanun'un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca hizmet akdi ile bir veya birden fazla işveren tarafından çalıştırılanlar sigortalı sayılırlar. 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu'na göre staj yapanlar, meslek mensubunun yanındaki çalışmaları hizmet akdine dayandığından 5510 sayılı Kanun'un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca sigortalı sayılmaktadırlar.

IV- SONUÇ

Kendi adına bürosu bulunan, büroya ortak olan veya meslekle ilgili olarak kurulan şirkete ortak olan meslek mensupları 5510 sayılı Kanun'un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi uyarınca(eski adıyla Bağ-Kur) sigortalı sayılmaktadırlar.

3568 sayılı Serbest Muhasebecilik Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu'na göre staj yapanlar, meslek mensubunun yanındaki çalışmaları hizmet akdine dayandığından 5510 sayılı Kanun'un 4. maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca sigortalı sayılmaktadırlar.

Ekrem TAŞBAŞI*

Yaklaşım

(*)  Sosyal Güvenlik Kurumu Müfettişi, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku Uzmanı

[1] 10.07.2008 tarihli ve 5786 sayılı Kanun'un 1. maddesiyle; Bu Kanunu adı Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik iken 'Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu' olarak değiştirilmiştir.

[2] 10.07.2008 tarihli ve 5786 sayılı Kanun'un 19 uncu  maddesiyle; bu maddede yer alan 'Serbest Muhasebecilik',', ''Serbest Muhasebeci',' ibareleri madde metninden çıkarılmıştır.

[3]  13.06.1989 tarih ve 20194 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan

[4] Bu bölüm 'Sigorta Müfettişleri Eğitim Notu ve Çalışma Talimatı, Ankara 2000, sayfa 22'den yararlanılarak hazırlanmıştır.