Envanter, sözlük anlamı ile "Bir ticaret kuruluşunun para, mal ve diğer varlıklarıyla genel olarak borçlu ve alacaklı durumlarını nicelikleri ve değerleriyle ayrıntılı olarak" göstermektedir. (Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu, 10. Baskı, s. 640)
Türk Ticaret Yasası'nın 73'üncü maddesi envanter başlığını taşımaktadır. Söz konusu yasa maddesinde ifade edildiği üzere "envanter çıkarmak, saymak, ölçmek, tartmak ve değerlendirmek suretiyle, bilanço günündeki mevcutları, alacakları ve borçları kati bir şekilde ve müfredatlı (ayrıntılı) olarak tespit etmektir.
Mevcutlar, alacaklar ve borçlar işletmeye dahil iktisadi kıymetleri ifade etmektedir. Yasal düzenleme gereği olarak envanter esas itibariyle defter üzerine çıkarılır. Şu kadar kişi, işlerinde geniş ölçüde ve çeşitli mal kullanan büyük işletmeler envanterlerini listeler halinde tanzim edebilirler. Bu takdirde envanter defterine listeler muhteviyatı icmalen (toplu olarak) kaydolunur.
Türk Ticaret Yasası'nın 72'nci maddesinde belirlendiği üzere "İş aytı aydan oz, on iki aydan çok olamaz". Yasal düzenleme gereği, eğer aksine bir düzenleme yoksa, iş yılı sonu için çıkarılacak envanter ve bilançoların gelecek iş yılının ilk üç ayı içinde tamamlanmış olması gerekmektedir.
Envanter defterine geçirilen envanter ve bilanço; tacir, kollektif ve komandit şirketlerde hudutsuz olarak mesul olan bütün ortaklar, donatma iştiraklerinde bütün donatanlar ve tacir sıfatını haiz olan diğer şirket ve kurumlarda idare işlerine selahiyetli olan kimseler tarafından imza ve notere ibraz olunur.
Envanter defteri ciltli ve sayfaları müteselsil sıra numaralı olur. (Türk Ticaret Yasası Madde 72, Vergi Usul Yasası Madde: 220)
"ilgililerin; işletmenin iktisadi ve mali durumu hakkında mümkün olduğu kadar doğru bir fikir edinebilmeleri için, envanter ve bilançoların ticari esaslar gereğince eksiksiz, açık ve kolay anlaşılır bir şekilde memleket parasına göre" düzenlemeleri gerekir. (Türk Ticaret Yasası Madde: 75/1)
Vergi Usul Yasası'nın 215. maddesi uyarınca belli koşullara bağlı kalmak suretiyle Türk Parası dışında başka para birimlerine göre defter tutmak mümkündür.
Mevcut yasal düzenlemeler çerçevesinde "Büyük mağazalar ve eczaneler emtia mevcutlarının envanterini üç yılda bir çıkarabilirler. Bu takdirde, envanter çıkarılmayan hesaben mevcut iktisadi kıymetleri envanter defterlerine kaydederler.
Büyük mağazalardan maksat, çeşitli mal üzerine geniş ölçüde ve perakende iş yapan ticarethanelerdir.
Maliye Bakanlığı büyük sınai işletmelerin, icabına göre, iki veya üç yılda bir envanter çıkarmalarına müsaade edebilir." (Vergi Usul Yasası Madde: 190)
Vergi Usul Yasası'nın 187. maddesi gereği olarak;
- Fabrika, ambar, atelye, dükkan, mağaza ve arazi işletmede ister kısmen, ister tamamen kullanılsınlar değerlerinin tamamı üzerinden envantere alınır.
- Ticaret hanları gibi oda oda veya kısım kısım kullanılabilen binalarla evlerin ve apartmanların yarısından fazlası işletmede kullanıldığı takdirde envantere ithal edilir.
- Envantere alınan gayrımenkullerin kullanış tarzlarında sonradan vaki olacak değişiklikler, hesap yılı içinde dikkate alınmaz.
Vergi Usul Yasası'nın 134. maddesinin ikinci fıkrası hükmü gereği olarak vergi incelemesine yetkili olanlar tarafından lüzum görüldüğü takdirde inceleme, işletmeye dahil iktisadi kıymetlerin fiili envanterinin yapılmasına ve beyannamelerde gösterilmesi gereken unsurların tetkikine de teşmil edilebilir.
Bilançoların düzenlenmesinde "envanter" esas alınmaktadır. Bu bağlamda yasal tanımlamadan da anlaşılacağı üzere "bilanço, envanterde gösterilen kıymetlerin tasnifli ve karşılıklı olarak değerleri itibariyle tertiplenmiş hülasasıdır (özetidir)."
Vergi Usul Yasası'nın 192. maddesi bilançonun düzenlenmesinde envanterin varlığını zorunlu kılmıştır. Bilançonun aktif toplamı ile borçlar arasındaki fark, müteşebbisin işletmeye mevzuu varlığını (öz sermayeyi) oluşturur.
Veysi Seviğ
http://www.referansgazetesi.com/haber.aspx?YZR_KOD=157&H... |
