ÇALIŞANLAR işten ayrıldıklarında/çıkarıldıklarında bazı koşulların varlığı halinde işsizlik ödeneği alabilirler.

Ancak, işsizlik ödeneğinden her çalışan yararlanamaz. Konu yoruma da açık değildir. 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanununda düzenlenmiştir.

Kapsama giren çalışanlar

İşsizlik sigortası kapsamına girenler, 4447 sayılı Kanunun 46. maddesi birinci fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre;

? 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında hizmet sözleşmesi ile çalışanlar,

? 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 4’üncü maddesinin ikinci fıkrası kapsamında olanlardan bir hizmet akdine dayalı olarak çalışan sigortalılar, yani yabancı uyruklu kişilerden hizmet akdi ile çalışanlar,

? 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20’nci maddesinde açıklanan sandıklara tabi sigortalılar, yani banka sandıkları çalışanları, işsizlik sigortası kapsamındadırlar.

Şu halde; Türk vatandaşı veya yabancı uyruklu olsun hizmet akdi ile çalışanlar ile banka sandıklarına tabi olarak çalışanlar işsizlik sigortası kapsamındadırlar. Bunlar için, sosyal sigorta ve GSS primlerinin yanı sıra işsizlik sigortası primlerinin de yatırılması gerekmektedir.

Kapsama girmeyenler

İşsizlik sigortası kapsamına girmeyenler, 4447 sayılı Kanunun 46. maddesi ikinci fıkrasında düzenlenmiştir. Buna göre;

? 5510 sayılı Kanunun; 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) ve (c) bentleri, ikinci fıkrası kapsamında olanlardan bir hizmet akdine dayalı olarak çalışmayanlar ve üçüncü fıkrası, 5’inci, 6’ncı ve geçici 13’üncü maddeleri kapsamında olanlar,

? 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanununun geçici 20’nci maddesi kapsamında olmakla birlikte memur veya 399 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi sözleşmeli statüde bulunanlar,

? 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu, 926 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu, 3269 sayılı Uzman Erbaş Kanunu, 3466 sayılı Uzman Jandarma Kanunu, 2802 sayılı Hakimler ve Savcılar Kanunu, 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu, 2914 sayılı Yüksek Öğretim Personel Kanunu, 233 ve 399 sayılı kanun hükmünde kararnameler ile 190 sayılı Kanun Hükmünde Kararnameye tabi kamu kurum ve kuruluşlarının teşkilat kanunlarındaki hükümlerine göre sözleşmeli personel statüsünde çalışanlar,

? 657 sayılı Devlet Memurları Kanununa göre geçici personel statüsünde çalıştırılanlar, işsizlik sigortası kapsamında değildirler.

Anlaşılacağı üzere kadrolu devlet memurları ile kamuda sözleşmeli olarak çalışanlar işsizlik sigortası kapsamında değildirler. Yine, bağımsız çalışanlar, kısmen sigortalı sayılanlar ile hiç sigortalı sayılmayanlar da kapsamda değildir.

Öte yandan, 5510 sayılı Kanunun 4/a kapsamında sigortalı sayıldıkları halde işsizlik sigortası kapsamına girmeyenler de bulunmaktadır. Kafa karışıklığı yaratan da bu durumdur.

Yabancılar için karşılıklılık şartı yok

Belirtelim ki, yabancı uyruklu bir çalışanın işsizlik sigortası kapsamına girmesinde artık, vatandaşı olduğu ülke ile ülkemiz arasında sosyal güvenlik sözleşmesi olup olmadığına da bakılmamaktadır. Yabancı uyruklu olup ülkemizde hizmet akdi ile çalışanlar, 1 Ekim 2008’den sonra karşılıklılık ilkesi aranmaksızın işsizlik sigortasına tabidirler.

İşsizlik parası almanın şartları

İşsizlik ödeneği alınabilmesinin temel şartı, kapsamdaki kişinin kendi istek ve iradesi dışında işsiz kalmasıdır. Kendi istifası ile işten ayrılır ise işsizlik ödeneği alamaz. Bunun dışında, hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün prim ödeyerek sürekli çalışmış olanlardan, son üç yıl içinde;

a) 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,

b) 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,

c) 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün, süre ile işsizlik ödeneği verilir.

İşsizlik parasının miktarı

Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının yüzde 40’ıdır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, 4857 sayılı İş Kanununun 39’uncu maddesine göre; 16 yaşından büyük işçiler için uygulanan aylık asgari ücretin brüt tutarının yüzde 80’ini geçemez.

Buna göre; aylık sigorta matrahı/kazancı 1.000 TL olan birinin, alabileceği işsizlik parası aylık 400 TL olacaktır. Sigorta matrahı daha da yüksek olanların bugün için alabileceği en yüksek işsizlik parası aylık 608,40 TL’dir. Bundan daha yüksek olamaz.

Genel kadınlar, sendika yöneticileri, usta öğreticiler

İşçi sendikaları başkan ve yönetim kuruluna seçilenler, işverenlerce hizmet akdi olmaksızın çalıştırılan “sanatçılar”, çiftçi mallarını koruma bekçileri, Umumi Hıfzısıhha Kanununda belirtilen umumi kadınlar, Milli Eğitim Bakanlığı’nca düzenlenen kurslarda usta öğretici olarak çalıştırılanlar, kamu idarelerinde ders ücreti karşılığı görev verilenler SGK kapsamında 4/a statüsünde sigortalıdırlar, ama İş-Kur kapsamında işsizlik sigortası kanunu kapsamında sigortalı değildirler. Bunlar adına işsizlik sigortası primi ödenmez.

İşsizlik sigortası primi ödenmeyince de işsiz kaldıklarında “işsizlik maaşı” alamazlar.

Meraklısı, Aylık Prim Ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumuna Verilmesine Ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul Ve Esaslar Hakkında Tebliğ’in (2.1.3- Belgeye ilişkin bilgiler) bölümü ikinci fıkrasına bakabilirler. Orada, 5510 sayılı Kanunun 4’üncü maddesinin ikinci fıkrasının (a), (b), (d), (e) ve (f) bentlerinde belirtilenler için 13 nolu belge türünün seçileceği hüküm altına alınmıştır. Yani, yukarıda adı geçen çalışan grupları için “işsizlik sigortası primi” dışındaki sigorta primleri ödenecektir...

Memet Eser

http://www.hurriyet.com.tr/yazarlar/16124733.asp?yazarid=284