|
Kamu kurum ve kuruluşlarında hizmetin özelliği, önemi, sürekliliği ve niteliği gibi ana unsurlar çerçevesinde hukuki statüleri, çalışma usul ve esasları, hak ve yükümlülükleri farklı personel çalıştırma sistemleri bulunmaktadır.
I- GİRİŞ Bu yöntemlerden biri de sözleşmeli personel istihdamıdır. Sözleşmeli personel istihdamının alt statülere ayrıldığı sistemimizde en yaygın kullanılan yöntem, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4. maddesi (B) bendi kapsamında istihdam edilen sözleşmeli personeldir. Tam olarak sözleşmeli olarak adlandırılmamakla beraber bulundukları memur kadroları karşılık gösterilmek üzere çalışan sözleşmeli personel uygulamasında ise kişiler memur aylığı yerine ilgili mevzuatlarında öngörülmüş sözleşme ücreti ve diğer mali haklardan istifade etmektedirler. Bu yazımızda, memurlarda aile yardımı ödeneği incelendikten sonra, 2011 toplu görüşme maratonu sonucunda karara bağlanan sözleşmeli personele de aile yardımı verilmesi uygulamasının vergisel boyutu ele alınacaktır. II- AİLE YARDIMI ÖDENEKLERİNDE VERGİLEME 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu’nun 25. maddesine göre, hizmet erbabına ödenen çocuk zamları (Bu zamlar Devletçe verilen miktarları aştığı takdirde, fazlası vergiye tabi tutulur.) vergiden istisna edilmiş, eş için yapılacak aile yardımı ödenekleri için ise herhangi bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Öte yandan; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 202. maddesinde, “Evli bulunan Devlet memurlarına aile yardımı ödeneği verilir. Bu yardım, memurun her ne şekilde olursa olsun menfaat karşılığı çalışmayan veya herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan aylık almayan eşi için 1500, çocuklarından her biri için de 250 gösterge rakamının (72. ay dahil olmak üzere 0-6 yaş grubunda yer alan çocuklar için bir kat artırımlı) aylık katsayısı ile çarpılması sonucu elde edilecek miktar üzerinden ödenir. Ancak ikiden fazla çocuk için aile yardımı ödeneği verilmez.” hükmüne yer verilmiş, 203. maddesinde de aile yardımı ödeneklerinin hiç bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaksızın ödeneceği belirtilmiştir. Maddede çocuk için verilmekte olan aile yardımı ödeneğindeki sayı sınırlaması, 2010 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’nun(1) 28. maddesiyle, 15.01.2010 tarihinden itibaren kaldırılmıştır. III- AİLE YARDIMI ÖDENEĞİNİN UYGULANMASI A- DEVLET MEMURLARINDA UYGULAMA Devlet memurlarında son düzenleme ile en fazla 2 çocuk için verilen aile yardımı ödeneklerinde sayı sınırlaması kaldırılmış ve sahip olunan çocukların her biri için aile yardımı imkânı getirilmiştir. Diğer taraftan, devlet memurlarına gerek sınırsız çocuk ve gerekse eş için hesaplanan aile yardımı ödenekleri, herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmadan ödenecektir. B- SÖZLEŞMELİ PERSONELDE UYGULAMA Kamu görevlilerinin 2011 yılında uygulanacak mali ve sosyal hakları belirlemek üzere gerçekleştirilen 2010 yılı toplu görüşmeleri, Kamu İşveren Kurulu ile yetkili sendikalar ve bunların bağlı bulundukları konfederasyonların temsilcilerinin katılımı ile 15 Ağustos 2010 tarihinde başlamıştır. Kamu İşveren Kurulu ile Memur-Sen Konfederasyonu’nun üzerinde mutabakata vardığı uzlaşma tutanağına göre, başta 657 sayılı Kanun’un 4-B maddesi olmak üzere diğer statülerde çalışıp da aile yardımı ödeneği alamayan personele de bu ödemenin yapılması kararlaştırılmıştır. Tutanağa göre, hâlihazırda devlet memurlarının eşleri için ödenmekte olan mevcut aile yardımı ödeneği, 2011 yılının birinci yarısında (20) TL ve ikinci yarısında (20) TL artırılacak ve aile yardımı ödeneği sözleşmeli personele de verilecektir. Özel bir kanuni düzenleme veya istisna hükmü olmadığı sürece, aile yardım ödeneklerinden eş için ödenen kısmının tamamının vergilendirilmesi, çocuk için ödenenlerin ise emsali memur karşılaştırılması yapılarak fazla kısmının vergiye tabi tutulması gerekmektedir. C- KADRO KARŞILIĞI SÖZLEŞMELİ PERSONELDE UYGULAMA Bazı kamu idare kurum ve kuruluşlarda, teşkilat kanunlarında belirtilen özel düzenlemelerle, belli unvanlara ait kadrolar karşılık gösterilmek suretiyle, sözleşmeli personel çalıştırılmasını düzenleyen diğer mevzuat hükümlerine bağlı olmaksızın, sözleşmeli personel istihdam edilebilmekte ve bunlara dair özlük hakları çıkarılan Bakanlar Kurulu Kararları ile tespit edilmektedir. Yani bu kategoride yer alan sözleşmeli personelin kadrolarına bağlı (istisnalar hariç) aylık ödeme unsurları yerine sözleşme ücreti geçerli olmakta ve bu ücrete dayalı yıllık sözleşmeler imza edilmektedir. Dolayısı ile aslında memur kadrolarını işgal edenlerin sözleşme imzalamaları ve ilgili Bakanlar Kurulu Kararları ile öngörülecek aile yardımı ödeneklerinden faydalanmaları halinde, aile yardımı ödeneklerinin hukuki dayanakları de değişecektir. Memurlar aile yardım ödeneklerini 657 sayılı Kanun’un 202 ve devamı maddelerine göre vergi kesintisiz alırken, kadro karşılığı sözleşmeli personelin bu ödeneklerinin dayanağı 657 sayılı Kanun’dan çıkıp tamamen idari bir düzenleyici işleme yani Bakanlar Kurulu Kararı’na dayanacak ancak vergilemenin yasallığı ilkesi gereği kıyas yoluyla vergi istisnadan faydalanamayacaklardır. Bunlar hakkında da genel sözleşmeli uygulamasında olduğu gibi sadece çocuk için öngörülen aile yardımı ödeneklerinde vergi istisnasından istifade edebileceklerdir. Özetle memur kadrosunda olup sözleşmeli istihdam edilen personelin, aile yardım ödeneklerinin vergilendirilmesinde, yukarıda belirtilen açıklamalara göre hareket edilmesi, aksi halde eksik vergi tahakkuklarının yapılarak ilgili vergi idaresine bildirim mükellefiyeti doğacaktır. D- DİĞER HİZMET ERBABINDA UYGULAMA Devlet memurlarında çocuk için ödenmekte olan aile yardım ödeneğinde sayı sınırlamasının kaldırılması, 193 sayılı Kanun’un 25. maddesine göre memurlar dışında kalan hizmet erbabını da doğrudan etkilemektedir. Buna göre, memurlara her çocuk için verilen aile yardımı ödeneği tutarını aşamamak üzere işverence hizmet erbabına ödenecek çocuk zamları, vergiden istisna edilecektir. Dikkate alınması gereken husus, çocuk sınırlaması olmadan her çocuk için devletçe verilen tutar mukayese edilerek vergiden istisna edilecek tutar hesaplanacaktır. Hizmet erbabının eşi için ödenecek aile yardımı ödeneği ise genel hükümlere göre vergiye tabi tutulacaktır. IV- SONUÇ 2011 toplu görüşmeleri ile aile yardımı ödeneği almayan sözleşmeli personele ödenecek aile yardımı ödeneğinden, aksi bir yasal düzenleme yapılmadıkça eş için ödenecek tutarları vergi kesintisine tabi tutulacaktır. Fiili uygulaması net olmamakla birlikte kadro karşılığı olarak çalıştırılan sözleşmeli personel için de durum aynıdır. Fiili durumda kadro karşılığı sözleşmeli personele aile yardımı ödemelerinin vergiden istisna edilmesi suretiyle yapılması halinde, diğer sözleşmeli personelin de vergi istisnası kapsamına alınması vergilemede eşitlik ve adalet gereği olacaktır. Bu durumda vergi istisnasının bir bütün olarak tüm sözleşmeliler için açıkça kanuni bir düzenleme ile sağlanması gerekecektir. Aksi halde muhataplarının bir vergi incelemesine ve dolayısı ile ilave vergi tahakkuku ve cezai müeyyide ile muhatap kılınmaları kaçınılmaz olacaktır. Mustafa ÇOLAK Yaklaşım / KASIM 2010 / Sayı: 215 * Maliye Bakanlığı, Daire Başkanı (1) 31.12.2009 tarih ve 27449 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. |
