|
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda(1) kapsama alınan sigortalıların niteliklerinin farklılığı nedeniyle sigortalıların SGK’ya bildirilmesi farklı esaslara bağlanmıştır. Kanun koyucu her bir sigortalılık türü açısından SGK’ya bildirim yapılması gereken merci bakımından farklı hükümlere yer vermiştir(2). Kanun’un 8. maddesine göre; “İşverenler, 4/a sigortalısı sayılan kişileri, 7. maddede belirtilen sigortalılık başlangıç tarihinden önce, sigortalı işe giriş bildirgesi ile Kurum’a bildirmekle yükümlüdür.” Kanun hükmünden de anlaşılacağı üzere 4/a sigortalıların bildirim yükümlüsü işverenlerdir. Bildirim, “Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi”nin e-Sigorta yoluyla Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmesiyle yapılır(3).
I- GİRİŞ Kanun’un lafzında 4/a sigortalısı sayılan kişiler bulunduğuna göre, Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan yaşlılık aylığı alan sigortalıların bildirim yükümlülüğü de işverendedir. Yaşlılık aylığı alan sigortalı, iş akdiyle çalışma olgusunun varlığı halinde ya yaşlılık aylığının kesilmesi ve hakkında tüm sigorta kolları hükümlerinin uygulanması ya da yaşlılık aylığı alarak hakkında sosyal güvenlik destek primi hükümlerinin uygulanması seçeneğinden birini isteyebilecektir. Bu tercihini doğrudan Sosyal Güvenlik Kurumu’na yapılmak yerine işverenine iletilecek, işveren de sigortalının talebi doğrultusunda bildirimde bulunacaktır. Bu bağlamda değerlendirildiğinde aylığı alan sigortalının çalışması halinde tercih bildirimini yapma görevi de örtülü biçimde işverene yüklenmiştir. Bu çalışmada, yaşlılık aylığı alan ve sosyal güvenlik destek primine tabi olma tercihinde bulunan sigortalıların işverenlerince hatalı biçimde tüm sigorta kollarına tabi sigortalı bildirimi yapıldığı için aylığın durdurulması halinde aylığın yeniden bağlanması için yerine getirilmesi gereken prosedürler irdelenecektir. II- YAŞLILIK AYLIĞI ALANLARIN İŞ AKDİYLE ÇALIŞMASI 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten sonra ilk defa sigortalı olan kişilerden yaşlılık aylığı bağlandıktan sonra 5510 sayılı Kanun (4/b sigortalıları hariç) veya yabancı bir ülke mevzuatı kapsamında çalışmaya başlayanların yaşlılık aylıkları, çalışmaya başladıkları tarihi takip eden aylık ödeme döneminde kesilir. Kanun’un geçici 14. maddesi hükmüne göre; 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girdiği tarihten önceki sigortalılığa dayalı olarak yaşlılık aylığı bağlananlar hakkında sosyal güvenlik primine tabi olma bakımından 5510 sayılı Kanunla yürürlükten kaldırılan ilgili kanun hükümlerinin uygulamasına devam edilir. 5510 sayılı Kanun’un yürürlüğe girmesinden önce yaşlılık aylığı almakta iken yeniden sigortalı bir işte çalışmaya başlayanlar hakkında uygulanacak olan sigortalılık türünün belirlenmesinde Sigorta Kolu Tercih Bildirimi kullanılmaktaydı(4). Sigortalı tarafından imzalanan sigorta kolları tercih bildiriminde tercihini tüm sigorta kollarına tabi tutulma yönünde kullanan sigortalı hakkında tüm sigorta kolları uygulandığı için aylıkları çalışmaya başladığı tarih itibariyle durdurulmakta, tercihi sosyal güvenlik destek primi ödeme yönünde kullanan sigortalılara aylıkları ödenmekteydi. Kanun’un bu hükmünün amacı, bir yandan geçim sıkıntısı çeken emekli sigortalıyı yaşlılık aylığından yoksun bırakmamaktı(5). Sigortalı işe giriş bildirgesinin zorunlu olarak e-Sigorta yoluyla verilmesiyle birlikte sigortalı işe giriş bildirgesindeki sigorta kolunun seçimi bir anlamda Sigorta Kolu Tercih Bildiriminde bulunmak anlamını da taşımaktadır. Bu nedenle işverenler ya da yetki verdiği e-Bildirge kullanıcıları yaşlılık aylığı alan sigortalıya, sigorta kolu tercih bildiriminin ne olduğunu sormalı, alacağı cevap doğrultusunda sigorta kolunu seçmeli, işe giriş bildirgesi verme işleminin bitiminde işe giriş bildirgesini sigortalıya imzalatmalıdır. e-Sigorta yoluyla sigortalı işe giriş bildirgesi verilmesi aşamasında ilk olarak SGK No (T.C. Kimlik) bölümü doldurulup Bul butonu kullanılarak Sigortalı İşe Giriş Bildirgesi hazırlanma bölümüne gidilir. Bu aşamada SGK No alanının altına uyarı amaçlı kırmızı karakterde “………. tahsis numarası ile aylık almaktadır.” ibaresi belirir. Buna rağmen yaşlılık aylığı alan sigortalı için sigorta kolu “8-Sosyal Güvenlik Destek Primi” yerine “0-Tüm Sigorta Kolları (zorunlu)” seçilip ilgili diğer alanlar doldurulduktan sonra İLERİ butonu seçilirse onay öncesi ekranda, “Mesaj: Seçtiğiniz sigortalılık kodundan dolayı sigortalının SGK’dan almakta olduğu aylığı kesilecektir” uyarısı belirir. Bu uyarıya rağmen sigortalı işe giriş bildirgesi onaylandığı takdirde bilgiler aynı gün saat 23.59’a kadar veri bankasında saklı tutulur. İşverenin aynı gün saat 23.59’a kadar sigortalı işe giriş bildirgesini iptal etmemesi halinde saat 24.00’da verilen işe giriş bildirge verme işlemi kesinleşir ve yaşlılık aylığı alan sigortalının maaşı işe girdiği tarihi takip eden aylık ödeme döneminde kesilir. Hatalı sigorta kolu seçildiğinin aynı gün fark edilmesi halinde sigortalı işe giriş bildirgesi iptal edilirse yaşlılık aylığı alan sigortalının maaşı kesilmez. Bu durumda doğru sigorta kolu seçili yeni bir işe giriş bildirgesi hazırlanarak e-sigorta yoluyla verilmesi gerekir. Sigortalı işe giriş bildirgesinde sigorta kolu “8-Sosyal Güvenlik Destek Primi” seçilmesine rağmen aylık prim ve hizmet belgesinde (APHB) sigortalının çalışmaları, 02-sosyal güvenlik destek prim bildirgesi yerine 01-Tüm sigorta kolları APHB verildiği takdirde de yaşlılık aylığı durdurulur. III- HATALI SİGORTA KOLU SEÇİLDİĞİ İÇİN AYLIĞI DURDURULAN SİGORTALILARA YENİDEN AYLIK BAĞLANMASI Yaşlılık aylığı aldığı halde tercihi sosyal güvenlik destek primine tabi olma yönünde olmasına rağmen sehven işvereni tarafından hatalı sigorta kolu tercih edildiği ya da hatalı APHB verildiği için aylığı durdurulan sigortalıların aylığının, durdurulduğu tarih itibariyle yeniden başlatılması diğer bir anlatımla yaşlılık aylığı alan sigortalının mağduriyetinin sonlandırılması mümkündür. Sigortalı işe giriş bildirgesinde, sigorta kolunun sehven 0-Tüm sigorta kolları olarak seçilmesi nedeniyle yaşlılık aylığı durdurulmuşsa, işverenin, sigorta kolunun 8-Sosyal güvenlik destek primi olarak değiştirilmesi için işlem gördüğü sosyal güvenlik il müdürlüğü/merkezine yazılı başvuruda bulunması gerekir. Gerekli düzeltme işleminin yapılması sonrasında hatalı işe giriş bildirgesi nedeniyle durdurulan aylığının yeniden başlatılmasına yönelik sigortalının da aylığı bağlayan Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Merkezine yazılı başvuruda bulunmasıyla birlikte, aylık durdurulan tarih itibariyle yeniden başlatılacak ve sigortalı geçmişte alamadığı aylıkları takip eden ayda birikmiş olarak alacaktır. Aylığın durdurulması hatalı APHB verilmesi nedeniyle gerçekleşmişse bu kez işverenin bir dilekçe ekinde aylığı kesilen sigortalıyla ilgili tüm sigorta kolları için iptal APHB, SGDP için EK APHB vermesi gerekecektir. Ek-İptal APHB düzenlenmeden sigortalının aylığının yeniden başlaması talebi geçerli olmaz. Belirtelim ki işverene, ne işe giriş bildirgesinin düzeltilmesi nede düzeltme amaçlı Ek- İptal APHB verilmesine dayalı olarak idari para cezası uygulanmaz. Hatalı olarak uygulanmış olsa bile itiraz edildiği takdirde ceza kaldırılır. Düzeltme dilekçesi ekine Sigorta Kolu Tercih Bildirimi belgesinin eklenmesi isabetli olur. Örnek: Yaşlılık aylığı alan ve tahsis numarasının son rakamı 7 olan Mehmet Bey 25 Ekim 2010 tarihinde çalışmaya başlamıştır. İşvereni işe giriş bildirgesinde sigorta kolunu tüm sigorta kolları olarak seçmiş ve sigortalı adına 2010/Ekim döneminde 01-Tüm Sigorta Kollarına ilişkin APHB vermiştir. Bu durumda sigortalının aylık alma günü olan 18 Kasım 2010 tarihi itibari ile aylığı durdurulmuş olacaktır. İşverenin aylığın yeniden başlatılmasına yönelik işe giriş bildirgesi kodu düzeltme talep dilekçesi ve düzeltme amaçlı ek-iptal APHB Kasım ayı içinde SGK’ya verilmiş ve aynı ay içinde sigortalı da aylığın yeniden başlatılması talebinde bulunmuşsa aylık yeniden başlatılacaktır. Bu durumda sigortalı Aralık ayında hem o ay maaşını hem de alamadığı Kasım ayı maaşını birikmiş olarak alacaktır. IV- SONUÇ 5510 sayılı Kanun’un yürürlük tarihinden önce sigortalı olan ve kendisine yaşlılık aylığı bağlanan sigortalı sosyal güvenlik destek primi ödeme yönünde tercihte bulunursa yaşlılık aylığını almaya devam eder. Bildirim işveren tarafından sigortalı işe giriş bildirgesi verilerek yerine getirilir. Sigortalının sosyal güvenlik destek primi ödeme tercihi bulunmasına rağmen işverenin hatalı olarak tüm sigorta kollarına tabi sigortalı bildiriminde bulunması durumunda yaşlılık aylığı, işe girdiği takip eden aylık ödeme döneminde kesilir. Bir anlamda işverenin hatalı bildirimi sigortalının aylığının kesilmesine neden olur. Hatalı bildirim nedeniyle sigortalının aylığının kesilmesi kesin hüküm doğurmaz. İşverenin ve sigortalının hatalı bildirime dayalı düzeltme talebi halinde sigortalı bu olumsuz uygulamadan etkilenmez ve aylığı kesildiği tarih itibari ile yeniden başlatılır. Bu işlem için ne sigortalı ne de işverene idari para cezası da uygulanmaz. SGK’YA VERİLECEK ÖRNEK DİLEKÇELER … Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Merkez Müdürlüğü’ne … Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/Merkez Müdürlüğü’ne Tüm Sigorta Kolları İptal, SGDP Ek APHB Murat GÖKTAŞ Yazarlar:Murat ÖZDAMAR** Yaklaşım / Kasım 2010 / Sayı: 215 * İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Yrd., Sosyal Güvenlik Kurumu Başmüfettişi, ÇEKO Bilim Uzmanı ** İstanbul Sosyal Güvenlik İl Müdür Danışmanı, Doktora Öğrencisi (1) 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. (2) Ali GÜZEL - Ali Rıza OKUR - Nurşen CANİKLİOĞLU, Sosyal Güvenlik Hukuku, Beta Yayınları, 12. Baskı, İstanbul 2009, s. 146 (3) Müjdat ŞAKAR, Sosyal Sigortalar Uygulaması. Beta Yayınevi, İstanbul 2009, s. 133 (4) ŞAKAR, age, s.359 (5) A. Can TUNCAY - Ömer EKMEKÇİ, Sosyal Güvenlik Hukukunun Esasları, Beta Yayınevi, İstanbul 2009, s.360 |
