14.11.2009 tarih ve 27406 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan İşverenlere Verilen Devlet Yardımı, Teşvik ve Desteklerde Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan Alınacak Borcu Yoktur Belgesinin Düzenlenmesine İlişkin Usul ve Esaslara Dair Tebliğde Değişiklik Yapılması Hakkında Tebliğ ile;

I- GİRİŞ

İşverenlere Verilen Devlet Yardımı, Teşvik ve Desteklerde Sosyal Güvenlik Kurumundan Alınacak Borcu Yoktur Belgesinin Düzenlenmesine İlişkin Usul ve Esaslara Dair Tebliğ’in 5. maddesi, “Bu Tebliğ’in 4. maddesinde belirtilen Devlet yardımları ile teşvik ve desteklerden yararlanacak olan tüzel kişiliği haiz olan ve tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluş işverenlerinin çalıştırdığı sigortalılardan, gerçek kişiliği haiz işverenlerin ise gerek kendi sigortalılığı gerekse çalıştırdığı sigortalılardan dolayı Türkiye genelinde yazının verildiği tarih itibariyle toplamı 22.05.2003 tarih ve 4857 sayılı İş Kanunu gereğince 16 yaşından büyük işçiler için belirlenen aylık asgari ücretin brüt tutarından fazla olan muaccel sosyal sigorta ve genel sağlık sigorta primi, sosyal güvenlik destek primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ile bunlara bağlı gecikme cezası ve gecikme zammı borçları, Kanun’un 90. maddesinin altıncı fıkrası kapsamına giren borçları oluşturur.” şeklinde değiştirilmiş, 2. maddesi ile de  aynı Tebliğ’in 6. maddesinin ikinci fıkrasının birinci cümlesinden sonra gelmek üzere “Ancak, yapılacak bir ay süreli tebligat üzerine kapsama giren borçlarını tam olarak ödemeleri halinde, bu Tebliğ kapsamında Devlet yardımları ile teşvik ve desteklerden usulüne uygun yararlanılmış sayılır.” cümlesi eklenmiştir.

Anılan Tebliğ’de yapılan değişikliklere istinaden bu makalemizde devlet yardımı, teşvik ve desteklerden yararlanılması sırasında dikkat edilmesi gereken hususlara yer verilmiştir.

II- DEVLET YARDIMI, TEŞVİK VE DESTEKLERDEN YARARLANMAK AMACIYLA SOSYAL GÜVENLİK KURUMU’NDAN ALINACAK YAZILAR

5510 sayılı Kanun’un 90. maddesinde öngörülen devlet yardımı, teşvik ve desteklerin verilebilmesi için, daha önce işverenlerden yasal ödeme süresi geçmiş prim ve idari para cezası borçlarının bulunmadığına veya tecil ve taksitlendirildiğine ya da yapılandırıldığına dair belge istenilmekte iken, söz konusu Tebliğ’de yapılan değişiklikle birlikte, işverenlerin Türkiye genelinde yazının verildiği tarih itibarıyla toplamı 16 yaşından büyük işçiler için belirlenen aylık asgari ücretin brüt tutarına kadar olan borçları istisna tutulmuştur.

Dolayısıyla, Türkiye genelinde kendi adına tescil edilmiş işyerleri ile ortak, üst düzey yönetici, işveren vekili ve aracı olarak işlem gördüğü işyerlerinden kaynaklanan yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı ile gerçek kişi olması halinde ayrıca kendi sigortalılığından kaynaklanan yasal ödeme süresi geçmiş prim ve buna ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borç toplamı, 16 yaşından büyük işçiler için belirlenen aylık asgari ücretin brüt tutarından az olan işverenler, devlet yardımı teşvik ve desteklerden yararlanabileceklerdir.

Diğer taraftan, yasal ödeme süresi geçmiş prim ve idari para cezası borcu bulunması nedeniyle devlet yardımı devlet yardımı teşvik ve desteklerden yararlanmaması gerektiği halde yararlanmış olduğu sonradan anlaşılanların, Sosyal Güvenlik Kurumu’nca gönderilecek tebligat üzerine, bahse konu borçlarını tebliğ tarihinden itibaren bir aylık süre içinde ödemeleri halinde söz konusu destek ve teşviklerden usulüne uygun olarak yararlanmış kabul edileceklerdir.

Yine, borçlarını 6183 sayılı Kanun’un 48. maddesine istinaden tecil ve taksitlendirmiş veya çeşitli kanunlar gereğince yeniden yapılandırmış olmaları nedeniyle devlet yardımı teşvik ve desteklerden yararlanmış olan işverenlerin, sonradan taksitlendirme veya yapılandırma işlemlerinin bozulması halinde daha önce yapılan devlet yardımı, teşvik ve destek ödemeleri müeyyideleri ile birlikte geri alınmaktadır. Hal böyle olmakla birlikte, taksitlendirme veya yapılandırma işlemleri bozulmuş olan işverenlerin de bozma işlemi sonucunda ortaya çıkan borcun tamamını, durumun kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren bir aylık süre içinde ödemeleri halinde söz konusu destek ve teşviklerden usulüne uygun olarak yararlanmış kabul edileceklerdir.

III- AYLIK PRİM VE HİZMET BELGELERİNİN 85084, 05084, 05615, 85615, 5746 SAYILI KANUN NUMARALARI SEÇİLMEK SURETİYLE SOSYAL GÜVENLİK KURUMU’NA GÖNDERİLMESİ

Söz konusu Tebliğ’in 4. maddesinde, 5084 sayılı Yatırımların ve İstihdamın Teşviki ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun uyarınca sağlanan sigorta prim teşviklerinin bu tebliğ kapsamında yer aldığı açıklanmıştır.

Buna göre, 5084 sayılı Kanun’un 4. maddesinde ve 5746 sayılı Kanun’un 3. maddesinin üçüncü fıkrasında öngörülen işveren hissesi sigorta primi teşvikinden yararlanılabilmesi için, anılan maddelerde öngörülen şartların yanı sıra, 5510 sayılı Kanun’un 90. maddesinin altıncı fıkrası uyarınca, işverenin Türkiye genelinde kendi adına tescil edilmiş işyerleri ile ortak, üst düzey yönetici, işveren vekili ve aracı olarak işlem gördüğü işyerlerinden kaynaklanan yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı ile işverenin gerçek kişi olması halinde ayrıca kendi sigortalılığından kaynaklanan yasal ödeme süresi geçmiş prim ve buna ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borç toplamının, aylık asgari ücretin brüt tutarından fazla olmaması gerekmektedir.

Dolayısıyla, Türkiye genelindeki toplam borç tutarı, 16 yaşından büyük işçiler için belirlenmiş olan aylık asgari ücretin brüt tutarından fazla olan işverenlerin, 5084 sayılı Kanun’un 4. maddesinde ve 5746 sayılı Kanun’un 3. maddesinin üçüncü fıkrasında öngörülen teşvikten yararlanmaları mümkün bulunmamaktadır.

Aylık prim ve hizmet belgelerinin 05084, 85084, 05615, 85615 veya 5746 sayılı Kanun numarası seçilmek suretiyle düzenlenerek Sosyal Güvenlik Kurumu’na gönderilmesi sırasında, işverenlerin, aylık prim ve hizmet belgesinin düzenlendiği işyeri dışında Türkiye genelinde tescil edilmiş diğer işyerleri ile ortak, üst düzey yönetici, işveren vekili ve aracı olarak işlem gördüğü işyerlerinden kaynaklanan prim ve idari para cezası borçlarının bulunup bulunmadığının yanı sıra işverenin gerçek kişi olması halinde kendi sigortalılığından kaynaklanan prim borcunun olup olmadığı sorgulanamamaktadır.

Bu bağlamda, aylık prim ve hizmet belgelerinin düzenlenmesi sırasında, işverenin belgenin düzenlendiği işyerinden kaynaklanan prim ve idari para cezası borcu 16 yaşından küçükler için belirlenmiş olan aylık asgari ücretin altında olması nedeniyle, sistem tarafından aylık prim ve hizmet belgelerinin  05084, 85084, 05615, 85615, 05746  Kanun numaraları seçilmek suretiyle Kurum’a gönderilmesine izin verilse de, işverenin Türkiye genelindeki toplam borcunun, aylık asgari ücretin brüt tutarından fazla olması halinde, e-Sigorta programları vasıtasıyla yapılacak olan girişler sırasında, aylık prim ve hizmet belgesinin düzenlendiği işyerinin borcunun bulunmaması nedeniyle aylık prim ve hizmet belgelerinin 05084, 85084, 05615, 85615 veya 5746 sayılı Kanun numaralarının seçilmeden gönderilmesi gerekmektedir.

Aksi halde, Sosyal Güvenlik Kurumu, Hazine’ce veya Maliye Bakanlığı’nca yersiz karşılanmış olan prim tutarlarını işverenlerden gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte tahsil etmektedir.

IV- SONUÇ

Devlet yardımı teşvik ve desteklerden yararlanılabilmesi için, işverenlerin Türkiye genelinde kendi adına tescil edilmiş işyerleri ile ortak, üst düzey yönetici, işveren vekili ve aracı olarak işlem gördüğü işyerlerinden kaynaklanan yasal ödeme süresi geçmiş sigorta primi, işsizlik sigortası primi, idari para cezası ve bunlara ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı ile işverenin gerçek kişi olması halinde ayrıca kendi sigortalılığından kaynaklanan yasal ödeme süresi geçmiş prim ve buna ilişkin gecikme cezası ve gecikme zammı borç toplamının, aylık asgari ücretin brüt tutarından fazla olmaması ya da söz konusu borçlarının 6183 sayılı Kanun’un 48. maddesi uyarınca tecil ve taksitlendirmiş veya çeşitli kanunlar gereğince yeniden yapılandırmış olması ve taksitlendirme veya yapılandırma anlaşmasının bozulmaması gerekmektedir.

Diğer taraftan, gerek borçlarını 6183 sayılı Kanun’un 48. maddesi uyarınca tecil ve taksitlendirmiş veya çeşitli kanunlar gereğince yeniden yapılandırmış olmaları nedeniyle teşvik ve desteklerden yararlanmış olmalarına rağmen taksitlendirme veya yapılandırma işlemi sonradan bozulmuş olan işverenlerin, gerekse Türkiye genelindeki borçları 16 yaşından büyükler için belirlenmiş olan aylık asgari ücretin brüt tutarından fazla olduğu halde destek ve teşviklerden yararlanmış olduğu sonradan tespit edilen işverenlerin, mevcut borçlarını Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yapılacak tebligat üzerine bir aylık süre içinde ödemeleri halinde, devlet yardımı teşvik ve desteklerden usulüne uygun olarak yararlanmış kabul edileceklerdir.

Eyüp Sabri DEMİRCİ*

Yaklaşım / Kasım 2010 / Sayı: 215

*          Sosyal Güvenlik Kurumu, Prim Tahsilat Daire Başkanlığı, Şube Müdürü