Maddelerinin büyük çoğunluğu 2008/Ekim ayı başı itibariyle yürürlüğe giren 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda malûllük sigortası; Kanun’un 25 ila 27, Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nin ise 49 ila 54. maddeleri arasında düzenlenmiş olup, yapılan düzenleme ile malûllük sigortasından sevk işlemleri ve aylığa hak kazanma koşulları yönünden hak ve yükümlülükler Bağ-Kur ve SSK sigortalıları açısından eşitlenmiştir. Malûllük sigortasında hak taleple başladığından, 5510 sayılı Kanun’un yürürlük tarihi olan 2008/Ekim ayı başından itibaren malûllük sigortası yönünden tahsis talebinde bulunan SSK ve Bağ-Kur sigortalılarına 5510 sayılı Kanun hükümleri uygulanmaktadır.

I- GİRİŞ

Bu yazıda, 5510 sayılı Kanun’da gerek SSK gerekse Bağ-Kur sigortalıları için malûllük sigortasında sevk işlemleri ile aylık bağlama işlemlerinde aranan şartlar açıklanmıştır.

II- MALÛLLÜK SİGORTASI VE SEVK İŞLEMLERİ

Malûllük sigortası ilk defa çalışmaya başlanılan tarihten sonra malûl kalan ve bu nedenle çalışma gücünü kısmen veya tamamen yitiren sigortalıların gelir kayıplarını gidermek amacı ile kurulmuş bir sigorta kolu olup, bu sigorta koluna ilişkin hükümler, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 25 ila 27. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Malûllük sigortasından sağlanan tek yardım, malûllük aylığı bağlanmasıdır.

5510 sayılı Kanun’un 25. maddesine göre Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının; (a) ve (b) bentleri (SSK ve Bağ-Kur) kapsamındaki sigortalılar için Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmeti sunucularının sağlık kurullarınca usulüne uygun düzenlenecek raporlar ve dayanağı tıbbi belgelerin incelenmesi sonucu, çalışma gücünün veya iş kazası veya meslek hastalığı sonucu meslekte kazanma gücünün en az % 60’ını kaybettiği Kurum sağlık kurullarınca tespit edilen sigortalı malûl sayılır.

Buna göre, sigortalılara malûllük aylığı bağlanabilmesi için öncelikle sigortalının malûliyet durumunun tespit edilmesi gerekmektedir. Malûliyet durumunun tespiti için sevk işlemi yapılacak sigortalının, sevk talebinde bulunduğu tarihte sigortalılığını sonlandırması şartı aranmaz. Diğer bir ifadeyle, sigortalılık devam ederken de sigortalı sevk talebinde bulunabilir. Sevk işlemlerinin yapılmasında sigortalıların 10 yıllık sigortalılık süresinin bulunup bulunmadığına bakılmaz ve 1800 prim gün sayısının bulunması sevk işleminin yapılması için yeterli koşul sayılır.

Sevk işlemi için müracaat eden 4-1/a ve 4-1/b kapsamındaki sigortalılardan;

- Prim gün sayısı 1800 günden az olanların,

- Kendi adına ve hesabına bağımsız çalışanlar için kendi sigortalılığı nedeniyle genel sağlık sigortası primi dahil, prim ve prime ilişkin her türlü borçları bulunanların

sevkleri yapılmaz. Ancak gerek 4-1/b kapsamındaki sigortalılardan prim ve prime ilişkin borçları bulunanların sevk işlemleri her türlü masrafları kendilerince ödenmek üzere yapılır.

Sigortalıların sevk için gerekli olan asgari 1800 gün prim ödeme gün sayısını Kanun’un 41. maddesine göre hizmet borçlanması yaparak tamamlamaları halinde, borçlanma taleplerinin alınması kaydıyla sevk işlemleri yapılır. Borçlanma bedeli ödenmeden sevk işlemi yapılmış ise sevk işlemlerine ilişkin her türlü masrafları kendilerince ödenir. Ancak, gerek bu sigortalılar gerekse sevk tarihinde prim borcu bulunan 4-1/b sigortalılarından sevk işlemi yapılıp da aylık bağlanmadan önce prim borçlarını ödeyenlerin ve malûl sayılanların, sevk işlemlerine ilişkin masraflar belgelendirilmek ve Kurum’ca belirlenen miktarı aşmayacak şekilde Kurum’ca karşılanır.

Sigortalıların sağlık kurulu raporlarının temini için sevk işlemleri Sosyal Güvenlik Kurumu’nun ilgili müdürlüğü veya merkezi tarafından ilgililerin adreslerinin bağlı bulunduğu ilçe ve il merkezlerindeki;

- Sağlık Bakanlığı eğitim ve araştırma hastanelerine,

- Özel üniversite ve vakıf hastaneleri hariç üniversite hastanelerine,

- Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı asker hastanelerine

yapılır. Sigortalıların ikamet ettikleri illerde yukarıda belirtilen hastanelerin bulunmaması durumunda, Sağlık Bakanlığı’nın tam teşekküllü hastanelerine gönderilir.

III- MALÛLLÜK AYLIĞI BAĞLAMA ŞARTLARI

Malûl sayılmak, malûllük aylığının bağlanması için gerekli bir koşul olmakla birlikte tek başına yeterli bir koşul değildir.

Malûl sayılan sigortalının en az on yıldan beri sigortalı bulunup, toplam olarak 1800 gün veya başka birinin sürekli bakımına muhtaç derecede malûl olan sigortalılar için ise sigortalılık süresi aranmaksızın 1800 gün malûllük, yaşlılık ve ölüm sigortaları primi bildirilmiş olması ve malûliyeti nedeniyle sigortalı olarak çalıştığı işten ayrıldıktan veya işyerini kapattıktan veya devrettikten sonra Kurum’dan yazılı istekte bulunması şarttır.

Sevk işleminde on yıllık sigortalılık süresinin bulunup bulunmadığına bakılmaz. Çünkü sevk işlemi sırasında sigortalının sürekli başkasının bakımına muhtaç derecede malûl olup olmadığı bilinemeyeceğinden sadece 1800 gün koşulu aranırken, Kurum sağlık kurullarınca sürekli başkasının bakımına muhtaç olmadığına karar verilen sigortalılara aylık bağlanması için 1800 gün koşulunun yanında en az on yıldan beri sigortalı olma şartı da aranır. Bu koşullara ek olarak 4-1/a kapsamındaki sigortalıların çalıştığı işten ayrılması, 4-1/b kapsamındaki sigortalıların ise işyerini kapattıktan veya devrettikten sonra tahsis talebinde bulunması gerekir. Ayrıca, 4-1/b kapsamındaki sigortalıların kendi sigortalılığı nedeniyle genel sağlık sigortası primi dahil, prim ve prime ilişkin borçlarının bulunmaması gerekmektedir.

Malûllük aylığı bağlanması için sigortalılarca adi posta yolu veya kargo ile veya Kurum’a doğrudan yapılan yazılı başvurularda, tahsis talep tarihi olarak dilekçenin Kurum kayıtlarına intikal ettiği tarih esas alınır. Taahhütlü, iadeli taahhütlü veya acele posta servisi olarak gönderilen tahsis taleplerinde ise dilekçenin postaya verildiği tarih, Kurum’a intikal tarihi olarak kabul edilir.

IV- SONUÇ

Malûllük sigortasında yapılan düzenlemenin sonuçlarından biri Bağ-Kur sigortalıları için sigortalılık süresi (10 yıllık sigortalılık süresi ve en az 1800 prim gün koşulu) kavramının ilk defa getirilmesi, diğeri ise SSK sigortalıları için 506, Bağ-Kur sigortalıları için 1479 sayılı Kanunlarda farklı şartlara göre düzenlenmiş olan malûllük sigortasına ilişkin hükümlerin 5510 sayılı Kanun’da eşitlenerek norm ve standart birliği sağlanmış olmasıdır(1).

Nergis ŞİMŞEK*

Yaklaşım / Kasım 2010 / Sayı: 215

*          Sosyal Güvenlik Kurumu, Sigortalı Emeklilik İşlemleri Daire Başkanlığı, Şube Müdürü

(1)         Nergis ŞİMŞEK, “5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na Göre Sigortalı Emeklilik Mevzuatı ve İşlemleri (4/a ve 4/b Sigortalıları İçin)”, Temmuz-2010; Sosyal Güvenlik Kurumu’nun, 18.11.2008 tarih ve 2008/96 sayılı Genelgesi.