4/a ve 4/c kapsamındaki sigortalıların çalışmaları (çalıştıkları gün sayıları ve kazançları), işverenleri tarafından Sosyal Güvenlik Kurumu’na, örneği yine Sosyal Güvenlik Kurumu’nca hazırlanan ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği(1) ekinde bulunan aylık prim ve hizmet belgeleri ile internet ortamında bildirilmektedirler. Prim Bildirgelerinin Verilme Süreleri Aylık Prim ve Hizmet Belgesinin Sosyal Güvenlik Kurumu’na Verilmesine ve Primlerin Ödenme Sürelerine Dair Usul ve Esaslar Hakkında Tebliğ(2) ile düzenlenmiştir. Yasal süre dışında verilen prim bildirgelerine idari para cezası uygulanacağı da 5510 sayılı Yasa’da hüküm altına alınmıştır.

I- GİRİŞ

Makalemizde yasal süresi dışında verilen aylık prim hizmet belgelerinin hangilerine idari para cezası uygulanmayacağı hususunu inceleyeceğiz.

II- YASAL SÜRESİ DIŞINDA VERİLEN PRİM BELGELERİNE İDARİ PARA CEZASI UYGULANMASI

Prim belgelerinin yasal süresi dışında ya da yasal süresi içinde verilmekle birlikte Sosyal Güvenlik Kurumu’nun belirlediği şekilde ve usulde Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilmemesi durumunda, uygulanacak idari para cezalarının miktarları, belgenin özelliğine göre değişiklik göstermektedir.

Yasal süresi dışında verilen ya da yasal süresi içinde verilmekle birlikte Sosyal Güvenlik Kurumu’nun belirlediği şekilde ve usulde SGK’ya verilmeyen prim belgelerinden dolayı işverenlere;

1- Belgenin asıl olması halinde aylık asgari ücretin iki katını geçmemek üzere belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin beşte biri tutarında,

2- Belgenin ek olması halinde, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek üzere her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin sekizde biri tutarında,

3- Ek belgenin sigortalıların otuz günden az çalıştığını gösteren bilgi ve belgelerin aylık prim ve hizmet belgesinin verilmesi gereken süre içinde SGK’ya verilmemesi veya verilen bilgi ve belgelerin SGK’ca geçerli sayılmaması nedeniyle SGK tarafından re’sen düzenlenmesi durumunda, aylık asgari ücretin iki katını geçmemek kaydıyla her bir ek belgede kayıtlı sigortalı sayısı başına, aylık asgari ücretin yarısı tutarında,

4- Belgenin mahkeme kararı, SGK’nın denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitler veya diğer kamu idarelerinin denetim elemanlarınca kendi mevzuatları gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde ya da bankalar, döner sermayeli kuruluşlar, kamu idareleri ile kanunla kurulan kurum ve kuruluşlardan alınan bilgi ve belgelerden, hizmetleri veya kazançları SGK’ya bildirilmediği veya eksik bildirildiği anlaşılan sigortalılarla ilgili olması halinde, belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık asgari ücretin iki katı tutarında

idari para cezası uygulanır.

Prim belgelerinden dolayı uygulanan idari para cezalarından esas alınan asgari ücret, belgenin SGK’ya son verilme tarihinde yürürlükte olan ve 16 yaşından büyükler için tespit edilen aylık brüt asgari ücrettir.

Uygulanan idari para cezalarını örneklerle açıklayalım.

Örnek-1: (A) işletmesi 23.06.2010 tarihinde 2010/Mayıs ayına ait aylık prim hizmet belgesini düzenlerken, 15.05.2010 tarihinde işe aldığı ve işe giriş bildirgesini süresinde SGK’ya verdiği çalışanı Murat AK’ın çalışmalarını aylık prim hizmet belgesinde belirtmemiştir. Murat AK’ın 24.06.2010 tarihinde insan kaynakları departmanına müracaat etmesi ile Murat AK’a ait çalışmaların SGK’ya prim belgesi ile bildirilmediği tespit edilmiştir. (A) işletmesi hemen ek aylık prim ve hizmet belgesini kağıt ortamında düzenleyerek aynı gün SGK’nın ilgili merkez müdürlüğüne vermiştir. Burada (A) işletmesi ek prim belgesini yasal süresi dışında SGK’ya verdiğinden aylık asgari ücretin 1/8’i tutarında (729/8 = 91,00 TL) idari para cezasına muhatap olacaktır.

Örnek-2: Birinci örnekteki (A) işletmesi ek belgeyi de düzenlememiştir. SGK eksik gün bildirimlerini kontrol ederken durumu tespit etmiş ve işverene tebligatlı yazı yazarak, işe giriş bildirgesi bulunan ve çalışmaları prim belgesi ile bildirilmeyen Murat AK adına ek (Aylık Prim Hizmet Belgesi) düzenlenmesini işverenden talep etmiştir. 30 gün dolmasına rağmen işveren tarafından belge düzenlenmediğinden, SGK tarafından belge resen düzenlenmiştir. Bu durumda işveren (A) işletmesine aylık asgari ücretin yarısı tutarında (729/2 = 364,00) TL idari para cezası uygulanacaktır.

Örnek-3: Birinci örnek üzerinden devam edelim. SGK’nın ilgili Merkez müdürlüğü iş yoğunluğu nedeniyle henüz 2010/Mayıs ayına ait eksik günlerin kontrolüne başlamamıştır. Ancak (A) işletmesi SGK tarafından 15.08.2010 tarihinde denetime tabi tutulmuştur. Yapılan denetimde Murat AK isimli işçinin 2010/Mayıs ayındaki çalışmalarının SGK’ya bildirilmediği tespit edilmiştir. Bu durumda ek aylık prim hizmet belgesinin yasal süre içinde verilmemesi ve sigortalının çalışmalarının SGK’ya bildirilmediğinin SGK’nın denetim elemanlarınca tespit edilmesi nedeniyle işveren (A) işletmesine aylık asgari ücretin iki katı tutarında (729x2=1.458 TL) idari para cezası uygulanacaktır.

III- YASAL SÜRESİ DIŞINDA VERİLEN AYLIK PRİM HİZMET BELGELERİNDEN İDARİ PARA CEZASI UYGULANMAYANLAR

Yukarıda görüldüğü gibi bir belge için, belgenin sonradan verilme/tespit edilme durumuna göre değişik idari para cezaları uygulanmaktadır. Ancak süresi dışında verilen tün belgelere idari para cezası uygulanmamaktadır. Bazı istisnalar bulunmaktadır. Bu istisnaları şu şekilde sıralayabiliriz.

A- İPTAL NİTELİĞİNDE DÜZENLENEN AYLIK PRİM HİZMET BELGELERİ

İptal nitelikli aylık prim hizmet belgelerine, belgenin asıl/ek olup olmadığına, işveren tarafından veya SGK tarafından düzenlenip düzenlenmediğine ya da denetim sonucu yapılan tespitlere istinaden düzenlenip düzenlenmediğine bakılmaksızın idari para cezası uygulanmamaktadır.

B- KANUN NUMARASI DÜZELTMEK AMACIYLA DÜZENLENEN BELGELER

Yasal süre içinde verilen aylık prim hizmet belgesinin kanun kodunun yanlış yazıldığının tespit edilmesi üzerine, sadece kanun numarasını düzeltmek amacıyla yasal süresi dışında verilen, sigortalı sayısında, sigortalıların gün ve kazançlarında değişiklik bulunmayan aylık prim hizmet belgelerinden dolayı işverenlere idari para cezası uygulanmamaktadır.

C- BELGE TÜRÜ DÜZELTMEK AMACIYLA DÜZENLENEN BELGELER

Yasal süre içinde verilen aylık prim ve hizmet belgesinin belge kodunun yanlış yazıldığının tespit edilmesi üzerine, sadece belge kodu düzeltmek amacıyla yasal süresi dışından verilen, sigortalı sayısında, sigortalıların gün ve kazançlarında değişiklik bulunmayan aylık prim hizmet belgelerinden dolayı da işverenlere idari para cezası uygulanmamaktadır.

D- AYNI İŞVERENİN BAŞKA İŞYERİNDEN VERİLEN AYLIK PRİM VE HİZMET BELGELERİNİN, DOĞRU İŞYERİNE AKTARILMASI AMACIYLA DÜZENLENEN BELGELER

Sigortalının çalışmalarının, yasal sürelerde aynı işverene ait başka bir işyerinden bildirildiğinin tespit edilmesi nedeniyle (bu tespit SGK tarafından ya da işverenin kendisi tarafından yapılmış olabilir), bildirimlerin doğru işyerine aktarılması amacıyla düzenlenen aylık prim hizmet belgelerine de idari para cezası uygulanmaz. Burada da dikkat edilecek husus aktarma amacıyla düzenlenen asıl/ek belgelerdeki sigortalıların gün ve kazançlarında değişiklik olmamasıdır. İşyerlerinin aynı iş kolunda olup olmadığının bir önemi bulunmamaktadır. Ancak sonradan aktarılan işyerinin prim nispetinin yüksek olması halinde aradaki fark primler işverenden ayrıca tahsil edilmektedir.

Örnek-4: İşveren (F) işe aldığı sigortalı (D)’nin emekli olduğu konusunda bilgisi bulunmadığından, sigortalı (D)’nin 2010/01-02-03-04-05-06-07-08. ayalara ait bildirimlerini 01 kodlu belge ile yapmıştır. Sigortalı (D)’nin emekli olduğu 25.09.2010 tarihinde anlaşılmıştır. İşveren (F) sigortalı (D)’ye ait 01 kodlu belge ile yapılan bildirimler için 2010/01-02-03-04-05-06-07-08. aylara İPTAL belge ve aynı aylara 02 kodlu Asıl/ek belge düzenleyerek SGK’nın ilgili merkez müdürlüğüne bir dilekçe ekinde verecektir. Bu durumda işveren (F) ye İPTAL veya ASIL/EK aylık prim hizmet belgelerinden dolayı herhangi bir idari para cezası uygulanmayacaktır.

IV- SONUÇ

İşe giriş bildirgesi vermekle sigortalının işyerinde çalıştığı SGK’ya bildirilmiş olmaktadır. Ancak çalışan bu sigortalının kaç gün çalıştığı, çalışmalarının karşılığında ne kadar ücret aldığı/kazanç elde ettiği aylık prim hizmet belgesi ile anlaşılmaktadır. Sigortalının emekliliğine esas kazançlar ve günler, işgörmezlik ödeneği alacağı durumlarda, ödeneğe esas kazançlar SGK’ya aylık prim hizmet belgeleri ile bildirilmektedir. Dolayısıyla aylık prim hizmet belgelerinin bir düzen içinde ve belirli zamanlarda verilmesi önem arz etmektedir.

İşverenlerin bu konularda hassas davranmaları ve sigortalıların mağdur olmamaları için müeyyide olarak, yasal süre içinde verilmeyen belgelerden dolayı işverenlere idari para cezası uygulanmaktadır. Ancak belgelerin yasal sürede verilmekle birlikte belge kodunun yanlış seçilmesi, kanun kodunun yanlış seçilmesi gibi durumlarla da uygulamada karşılaşılmaktadır. Bu gibi durumlarda işverenlerin yasal sürede belgeyi verdiği dolayısıyla iyi niyetli olduğu göz önünde bulundurularak, yanlışlığı düzeltmek amacıyla yasal süre dışında verilen belgelerden dolayı idari para cezası uygulanmamaktadır. Yine hatırlatmakta fayda var, yanlışlığı düzeltme amacıyla verilen İPTAL belgeler ile ASIL/EK belgelerin birebir aynı olması gerekmektedir. Yani sigortalı sayısında, sigortalıların gün ve kazançlarında hiçbir değişiklik bulunmamalıdır.

S. Mehmet KELEŞ*

Yaklaşım / Kasım 2010 / Sayı: 215

*          Bozüyük Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür V.

(1)         12.05.2010 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(2)         28.09.2008 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.