Anonim şirketlerin idare ve temsil organı olan yönetim kurulu en az üç kişiden oluşur. Yönetim kurulu üyelerinin görev süresi en çok üç yıl olup, ana sözleşmede aksine hüküm yoksa tekrar seçilmeleri mümkündür.

I- GİRİŞ

Yönetim kurulu üyelerinin genel kurul tarafından seçilmesi esastır ve bunların seçimine ilişkin yetki, genel kurulun devredemeyeceği yetkiler arasında yer almaktadır. Ancak, Türk Ticaret Kanunu(TTK)’nda  bu durumun istisnalarına da yer verilmiştir. Söz konusu istisnalar, ilk yönetim kurulu üyelerinin ana sözleşmede gösterilmesi (TTK md. 303, 292), kamu tüzel kişilerinin üye seçmesi (TTK md. 275) ve boşalan üyeliklere yönetim kurulunca geçici olarak seçim yapılması (TTK md. 315/I) şeklinde sıralanabilir.

Bu çalışmamızda, yönetim kurulu üyeliğinde boşalma olması halinde boş üyeliklere diğer yönetim kurulu üyelerince yapılacak seçime ilişkin TTK’da yer alan usul ve esaslar ile Yüksek Yargının konuya yaklaşımı üzerinde durulacaktır.

II- YÖNETİM KURULUNDAKİ BOŞ ÜYELİKLERE DİĞER YÖNETİM KURULU ÜYELERİNCE SEÇİM YAPILMASI

TTK’nın 315/I. maddesinde; “275. madde hükmü saklı olmak üzere bir üyelik açılırsa yönetim kurulu kanuni şartları haiz bir kimseyi geçici olarak seçip ilk toplanacak genel kurulun onayına sunar. Bu suretle seçilen üye genel kurul toplantısına kadar vazifesini yapar.” denilmektedir. Söz konusu hüküm, yönetim kurulunda herhangi bir sebeple boşalma olması halinde anonim şirketin toplanacak ilk genel kurula kadar organsız kalmamasını sağlamaya yönelik özel ve ayrık bir düzenlemedir. Ancak yönetim kurulu bu yetkiyi kullanmak mecburiyetinde olmayıp, boşalan üyelik için seçim yapmak yerine genel kurulu toplantıyı çağırarak bu üyeliklere genel kurul tarafından seçim yapılmasını veya toplantı nisabı kaybolmamışsa mevcut üyelerle görevin devam ettirilmesini tercih edebilir.

Yönetim kurulu üyelerinin seçimi genel kurul tarafından yapılmakla birlikte, görev süresi dolmadan istifa, ölüm, temyiz gü­cünü kaybetme, fiil ehliyetini yitirme gibi sebeplerle yönetim kurulu üyeliğinde boşalma olması halinde, yukarıda yer verilen hüküm gereğince yönetim kurulunun diğer üyeleri yasal şartları taşıyan bir kimseyi geçici olarak yöne­tim kuruluna seçer. Seçilen kişinin önceden muvafakatinin alınması ya da seçildikten sonra açık veya zımni olarak bu görevi kabul etmesi gereklidir. Görevin kabul edilmemesi durumunda mevcut yönetim kurulu üyeleri seçim için yeniden karar alacaktır. Diğer taraftan, TTK md. 315’te boşalan yönetim kurulu üyeliği için diğer kurul üyelerine seçim yetkisi verilmekle birlikte, görevden alma yetkisi verilmemiştir. Boş üyelikler için seçim yapıldıktan sonra yönetim kurulu artık seçtiği kişi/kişileri görevden alamaz. Görevden alma/azletme yetkisini ancak genel kurul kullanabilir.

TTK’nın 315/I. maddesine istinaden yönetim kurulunca yapılan seçim mutlak suretle yapılacak olan ilk genel kurulun onayına sunulmalıdır. Yönetim kurulunca seçilen kişi, söz konusu genel kurul toplantısına kadar görev yapar. Genel kurulun yapılan seçimi onaylama mecburiyeti yoktur. Yönetim kurulu tarafından yapılan seçim, genel kurulca ya kabul edilir ya da reddedilir. Seçimin onaylanmaması halinde ilgili üye toplantı tarihine kadar diğer üyelerle eş hak ve yetkilere sahiptir. Onayın reddi kararı hukuki etkisini ileriye dönük olarak gösterir. Dolayısıyla genel kurul geçici olarak seçilen üyeyi onaylamasa bile, bu üyenin yaptığı iş ve işlemler ile kullanmış olduğu oylar muteberdir. Aksi çözüm, hukuk güvenliğini zedeleyici sonuçlar doğurur(1). Ret durumunda ayrıca genel kurulun boş üyelikler için üye seçimi yapması gerekecektir. Genel kurulun onaylaması halinde ise söz konusu üye yerine seçildiği üyenin kalan süresini tamamlayacaktır.

Boşalan üyeliklere seçilecekler gerçek kişi olmalı, reşit (ergin) ve mümeyyiz (ayırt etme gücüne sahip) olmalı, kısıtlı (mahcur) ve hacir altına alınmamış ve iflasına karar verilmemiş olmalı, ağır hapis cezasıyla veya sahtekârlık, güveni kötüye kullanma, hırsızlık, dolandırıcılık suçlarından dolayı mahkûmiyet almamalı, aynı şirkette denetçi olmamalıdır. Bu kişilerin seçildiklerinde pay sahibi olmaları gerekip gerekmediği hususu tartışmalıdır. Ancak Yargıtay(2) yönetim kurulunun sadece pay sahibi olan kimseyi geçici olarak seçebileceğini, pay sahibi olmayanları seçme hakkının yalnız genel kurula ait olduğunu kabul etmektedir.

TTK md. 315/I’te boşalan üyelikler için yapılacak seçimlerde aynı Kanun’un 275. maddesi hükmünün saklı olduğu vurgulanmıştır. Anılan hükme göre Devlet, il, belediye gibi kamu tüzel kişilerinden birisine ana sözleşmeye dercedilecek bir kayıtla pay sahibi olmasa dahi, konusu kamu hizmeti olan anonim şirketlerin yönetim ve denetim kurullarında temsilci bulundurmak hakkı verilebilmektedir. Bu şirketlerde kamu tüzel kişilerinin temsilcisi olan yönetim ve denetim kurulu üyelerini seçme ve azil yetkisi ancak ilgili kamu tüzel kişiliğine aittir.

III- GEÇİCİ ÜYE SEÇİMİNDE YÖNETİM KURULU’NUN TOPLANTI VE KARAR NİSABI

Ana sözleşmede aksine bir hüküm yoksa anonim şirketlerde yönetim kurulunun toplantı nisabı, toplam üye sayısının yarıdan bir fazlası; karar yeter sayısı ise toplantıya katılan üyelerin çoğunluğudur (TTK md. 330/I)(3). Toplantı ve karar yeter sayılarına uyulmadan alınan yönetim kurulu kararları butlan (batıl) olup hiçbir şekilde hüküm doğurmaz.

TTK md. 315’te her ne kadar “bir” üyeliğin boşalması (açılması) halinde yönetim kurulunun kanuni şartları haiz bir kimseyi geçici olarak seçeceğine yer verilmişse de, birden fazla üyeliğin aynı anda veya kısa aralıklarla boşalması durumunda dahi yönetim kurulunca boşalan üyelikler için seçim yapılabileceği doktrinde kabul edilmektedir. Fakat bu durumda yönetim kurulunun toplantı ve karar nisabı ne olacaktır. Doktrindeki baskın görüşe göre boşalan üyeliklere geçici olarak seçim yapılabilmesi için kalan üyelerin toplantı ve karar nisabını sağlaması gereklidir. Örneğin; 5 kişilik yönetim kurulunda, toplantı yeter sayısı 4 olduğundan, en çok 1 üyelik için diğer üyeler seçim yapabilecektir. Bu yönetim kurulunda 2 üyeliğin boşalması durumunda ise diğer üyeler toplantı nisabını sağlayamadıklarından, TTK’nın 315/I. maddesi uyarınca boşalan üyelikler için seçim yapamayacaklar ve bahsi geçen hükümdeki usulü uygulamayacaklardır. Yine 3 kişiden oluşan yönetim kurulunda 1 üyeliğin herhangi bir nedenle boşalması durumunda, diğer 2 üye toplantı nisabını sağlamadığından (Ana sözleşmede farklı bir düzenleme mevcut değilse 3 kişilik yönetim kurulunda toplantı yeter sayısı 3, karar yeter sayısı 2’dir) boşalan üyelik için seçim yapamayacaktır. Bu durumlarda, TTK hükümleri çerçevesinde boşalan yönetim kurulu üyelikleri için seçim yapmak üzere denetçiler veya azlığın (Şirket sermayesinin en az onda biri değerinde paylara sahip olanlar) genel kurulu olağanüstü toplantıya çağırması gerekecektir.

Bununla birlikte Yüksek Yargı konuya doktrinden farklı yaklaşmaktadır. Yargıtay bir kararında(4); yönetim kurulunun TTK’nın 315/I. maddesindeki geçici üye seçme yetkisini kullanabilmek için mutlaka toplantı yeter sayısını haiz olması gerektiği yolundaki lafzi ve dar yorumun, açılan üyelik nedeniyle geri kalan üyelerle toplantı nisabının oluşmadığı hallerde anılan yasa hükmünün uygulama imkanını ortadan kaldıracağı, özellikle ana sözleşmede aksine hüküm bulunmadıkça yönetim kurulunun TTK’nın 312/I. maddesi gereği üç kişiden oluşmasının olağan hali teşkil ettiği nazarı itibara alındığında bir üyeliği açılan böyle bir yönetim kurulunun diğer iki üyesinin açılan üyeliğe geçici olarak seçim yapamamasının TTK’nın 315/I. maddesi hükmünün uygulama alanını kanun koyucunun amacına aykırı biçimde daraltacağının kuşkusuz olduğu, diğer bir anlatımla kanun koyucunun üç kişilik yönetim kurulunun varlığını da göz önüne alarak bu hükmü getirdiği, bu halde TTK’nın anılan hükmünü amacı doğrultusunda yorumlamak ve yönetim kurulunun kalan üyeleri toplantı nisabını teşkile kâfi gelmese bile karar nisabını oluşturabildiği hallerde bu üyelerin geçici üye seçebileceğini kabul etmek gerekeceği belirtilmiştir.

Her ne kadar, Yargıtay’ın yukarıda yer verilen kararı doktrinde eleştirilmekteyse de, şirketin organsız kalmamasını teminen yönetim kurulunda boşalma olması halinde diğer üyelerin, toplantı nisabını sağlamasalar da karar nisabını sağlamaları durumunda seçime ilişkin karar alabileceğini kabul etmek Yargıtay’ın içtihadına uygun düşecektir. Boşalan üyeliklere seçimde karar nisabının yeterli görülmesinin tabii sonucu olarak mevcut üyelerin seçim kararını oybirliğiyle alması gereklidir. Böyle bir toplantıda üyelerden biri seçilecek kişiyle ilgili olarak muhalif oy kullanırsa karar yeter sayısı sağlanamayacağı için alınan karar geçerli olmayacaktır.

IV- ANONİM ŞİRKETLERDE YEDEK ÜYE SEÇİMİ

TTK’ da açıkça bir düzenleme bulunmamakla birlikte, Yargıtay uygulamasında ve doktrinde anonim şirketlerde genel kurulun yönetim kurulu için yedek üye seçebileceği kabul edilmektedir(5). Ancak, bu hususun açıkça ana sözleşmede düzenlenmesi gerekmektedir. Ana sözleşmede böyle bir düzenleme mevcutsa ve genel kurul tarafından yedek üye belirlenmişse, yönetim kurulu üyeliklerinde herhangi bir nedenle boşalma olması durumunda, TTK md. 315/I hükmü uygulanmayacak, boşalan üyelikler için yedek üyeler en çok oy alandan başlamak üzere sırayla göreve çağrılacaktır.

V- SONUÇ

Anonim şirketlerde yönetim kurulu üyeliğinde boşalma olması halinde yönetim kurulunun diğer üyeleri kanuni şartları haiz bir kimseyi geçici olarak seçer ve ilk toplanacak genel kurulun onayına sunar. Bu suretle seçilen üye genel kurul toplantısına kadar vazifesini yapar (TTK md. 315/I). Yönetim kurulu tarafından yapılan seçim, genel kurulca ya kabul edilir ya da reddedilir. Ret kararı verilmesi halinde boş üyelikler için seçim yapılır; onaylanması halinde ise söz konusu üye yerine seçildiği üyenin kalan süresini tamamlar.

Yargıtay’a göre boş üyelikler için seçilecek kişilerin pay sahibi olması zorunludur. Mevcut yönetim kurulu üyeleri seçim yapmak için toplantı yeter sayısını sağlamasalar da, karar yeter sayısını sağlamaları yeterlidir. Ana sözleşmede yer alan hükme istinaden genel kurul tarafından yedek üye seçimi yapılmışsa, yönetim kurulundaki boşalmalar diğer üyelerce seçim yapılarak doldurulmaz, bu halde yedek üyeler sırasıyla göreve çağrılır.

Mustafa YAVUZ*

Yaklaşım / Kasım 2010 / Sayı: 215

*          Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müfettişi

(1)         Ünal TEKİNALP-Reha POROY-Ersin ÇAMOĞLU, Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, 9. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2003, s.311

(2)         Yrg. 11. HD.’nin, 27.06.1994 tarih ve E. 1994/1729, K. 1994/5530 sayılı Kararı.

(3)         Bkz. Mustafa YAVUZ, “Türk Ticaret Kanunu ve Yeni TTK Tasarısına Göre Anonim Şirket Yönetim Kurullarının Toplantı ve Karar Yeter Sayıları”, Yaklaşım, Temmuz 2007, Sayı: 175, s.204; Mustafa YAVUZ, “Anonim Şirket Yönetim Kurulu Toplantılarında Nisaplara Uyulmamasının Hukuki Sonuçları”, Yaklaşım, Ağustos 2007, Sayı: 176, s.273

(4)         Yrg. 11. HD.’nin, 08.02.1990 tarih ve E. 1989/5478, K. 1990/708 sayılı Kararı.

(5)         TEKİNALP-POROY-ÇAMOĞLU, age, s.312

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Yukarıda yer verilen açıklamalar, konuya ilişkin genel bilgiler içermektedir. Özdoğrular smmm ltd. şti./ www.ozdogrular.com, işbu dokümanın içeriğinden kaynaklanan veya içeriğine ilişkin olarak ortaya çıkan sonuçlardan dolayı herhangi bir sorumluluk iddiasında bulunulamaz.