Tüketici kredi kartları kullanımı son yıllarda önemli boyutlara ulaşmıştır. Hem tüketiciyi ve hem de satıcıyı kredi kartlı alışverişe yönlendiren farklı sebepler vardır.

I- GİRİŞ

Bu şekilde alışveriş tüketici açısından finansman tekniği, satıcı açısından da pazarlama tekniği oluşturmasıdır.

Tüketici açısından en önemli avantaj, kredi kartı ile yapılan alışverişin bir süre sonra ödenmesi avantajıdır. Bunun yanında tüketici üzerinde para taşıma riskinden de kurtulmaktadır.

Satıcı ise kredi kartlı satışı bir pazarlama tekniği olarak kullanmaktadır. Zira tüketici nezdinde kredi kartlı satış yapan yerler öncelik kazanmaktadır. Aynı zamanda satıcı işletme bünyesinde para bulundurma külfeti ile karşılaşmamaktadır.

Kredi kartlı satış bu kolaylıkları yanında, özellikle muhasebe işlemlerinde bazı zorlukları da beraberinde getirmektedir.

II-KREDİ KARTI İLE YAPILAN SATIŞLARIN TEK DÜZEN HESAP PLANINDAKİ YERİ

Tek düzen hesap planının kullanımı ile ilgili olarak en fazla kafa karışıklığı yaratan konulardan biride, kredi kartlı satışların muhasebeleştirilmesinde yaşanmaktadır. Bu karışıklıklardan birisi POS hesabına geçen paranın hangi hesapta takip edileceği, bir diğeri de bankaya ödenen komisyon bedelinin kaydedileceği hesaptır.

Kredi kartlı satışların takibinde, hesaba geçen paranın takibi ile ilgili olarak iki hesap önerilmektedir. Bunlardan birincisi 127 DİĞER TİCARİ ALACAKLAR hesabının kullanımıdır. Bu hesabın kullanımını önerenler, 10 HAZIR DEĞERLER hesap grubunun tek düzen hesap planındaki açıklamasından yola çıkmaktadırlar. Tek düzen hesap planında 10 HAZIR DEĞERLER hesap grubu açıklanırken, “istenildiği zaman değer kaybına uğramadan paraya çevrilme” prensibinden söz edilir. Dolayısıyla, kredi kartlı satışlarda POS hesabına geçen para anında kullanılmak istendiğinde bankaca komisyon bedeli alınmakta ve para değerinde azalma olmaktadır. Bu nedenle kredi kartlı satışların 10 hesap grubu yerine 12 hesap grubunda takibi tavsiye edilmektedir.

Bizimde katıldığımız ikinci grup ise 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER hesabını önermektedir. Her şeyden önce kredi kartı satışı ile POS hesabına geçen miktar,

satışı yapan işletme için alacak olmaktan çıkmıştır. Bu meblağ işletme için her an kullanıma hazır bir değerdir. İstenildiği anda değer kaybına uğramadan kullanılması kuralıda zedelenmemektedir. Zira satıcı firma bu parayı kullanmak istediğinde bankaya ödeyeceği komisyonu göz önünde bulundurarak, maliyet hesaplamasını buna göre yapmakta ve satışı yapılan mal bedelinde satıcı açısından eksilme olmamaktadır. Aksini düşünmek ticari işleyişe uymayacaktır. Bunun yanında komisyon ödemek istemeyen işletme yaklaşık 30 gün ile 40 gün arasında bekleyerek bu meblağın tamamı kullanabilmektedir. Dolayısıyla bu gibi satışları 12 TİCARİ ALACAKLAR hesap grubunda takip etmek anlamsız olmaktadır.

Kredi kartlı satışlarda sorunlu bir alanda ödenen komisyonun hangi hesapta takip edileceği hususudur. Bazı yazarlar bu konu ile ilgili olarak 653 KOMİSYON GİDERLERİ hesabını önermektedir. Tek düzen hesap planında 65 DİĞER FAALİYETLERDEN OLAĞAN GİDER VE ZARARLAR hesap grubu şöyle açıklanmaktadır; “işletmenin esas faaliyetleri dışında kalan olağan faaliyetlerle ilgili gider ve zararları içerir”. Kredi kartlı satışları işletmenin esas faaliyeti dışında telakki etmek mümkün bulunmamaktadır. Bilakis bu satışlar işletmenin esas faaliyetlerinin ta kendisidir. Ayrıca gelir tablosu düzenleme tekniğinde bu komisyon bedellerini faaliyet giderleri içerisinde görmek işletmenin durumuna uygunluk gösterecektir. Dolayısıyla kredi kartlı satışlarda bankaya ödenen komisyon bedelini 653 hesabında takip etmek mümkün bulunmamaktadır.

Bir diğer görüşe göre ise 780 FİNANSMAN GİDERLERİ hesabı kullanılmalıdır. Kredi kartlı satış neticesinde ödenen komisyonu finansman gideri olarak değerlendirmek ve gelir tablosuna böyle yansıtmak uygun değildir. Zira kredi kartlı satış bir pazarlama tekniğidir. Bu sistemi kullanan işletmeler diğer işletmelere oranla, tüketiciler tarafından daha fazla tercih edilmektedir. Bu nedenlerden dolayı kredi kartlı satış neticesinde bankaya ödenen komisyon bedeli kanımızca, 760 PAZARLAMA SATIŞ VE DAĞITIM GİDERLERİ hesabında takip edilmelidir. Ayrıca bu şekilde komisyon bedelleri gelir tablosunda faaliyet karı veya zararının oluşumunda dikkate alınabilecektir.

III-KREDİ KARTLI SATIŞLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Kredi kartı ile yapılan satışlarda, satıcı firma tarafından düzenlenecek yazar kasa fişi veya fatura bankaya ödenecek komisyon bedelini içerecek şekilde olmalıdır.

ÖRNEK 1: (A) işletmesi 10.11.2009 tarihinde, Osmanbey mağazasından 850 TL nakit ve 1.540 TL kredi kartı ile olmak üzere toplam 2.390 TL mal satmıştır. Katma Değer Vergisi mal bedellerine dâhildir. Satışlar aynı gün banka hesabına geçtiğinden 7.50TL komisyon ödenmiştir. Bu işlemin muhasebe kaydı şu şekilde olmalıdır.

POS hesabına yatan 1.540 TL 7.50 TL komisyon karşılığında aynı gün işletmenin banka hesabına geçtiğinden;

IV- KREDİ KARTI İLE YAPILAN TAKSİTLİ SATIŞLARIN MUHASEBELEŞTİRİLMESİ

Satıcı firmalarla bankalar arasında yapılan anlaşmalar neticesinde kredi kartı ile taksitli satışlar yapılabildiği gibi, bazı işletmeler kendileri de taksitli satış yapabilmektedir. Banka ile yapılan anlaşma neticesinde, kredi kartı ile taksitli satışlarda para zamanından önce kullanılmak  istenirse daha fazla oranda komisyon ödenmesi söz konusu olacaktır. Ayrıca kredi kartı ile taksitli satış yapan firmalar 108 hesabın alt kırılımını, satışların takibini kolaylaştıracak şekilde düzenlemelidir.

ÖRNEK 2: (A) işletmesi ile (B) bankası arasında yapılan anlaşmaya göre, (A) işletmesi taksitli satış yapmaktadır. 10.11.2009 tarihinde (A) işletmesinin Osmanbey mağazasından 850 TL nakit 1.540 TL kredi kartı ile olmak üzere toplam 2.390 TL satış yapılmıştır. Kredi kartı ile yapılan satışların 400 TL kısmı taksitli satışlardan oluşmaktadır. Kredi kartı ile yapılan satışların bedeli aynı gün işletmenin hesabına geçmiş ve 12 TL komisyon ödenmiştir. Katma Değer Vergisi Satış bedellerine dahildir. Muhasebe kaydı şu şekilde yapılmalıdır.

POS hesabına yatan 1.540 TL 12 TL komisyon karşılığında aynı gün işletmenin banka hesabına geçtiğinden;

Dikkat edileceği üzere banka tarafından yapılan taksitli satışın muhasebe kaydının bir  özelliği bulunmamaktadır. Sadece ödenen komisyon bedeli farklılık gösterebilmektedir. Bu bedeli, banka ile yapılan anlaşmanın kapsamı belirlemektedir. Bazı durumlarda, kredi kartı bilgileri satıcı işletmeye verilmekte ve vadeler geldikçe kredi kartından çekimi yapılmaktadır. Örneğin; işletme tarafından, toplam bedeli 400 TL olan (KDV dahil) bir malın iki taksitle satıldığını varsaydığımızda;

Yapılan satışın birinci taksiti işletme tarafından aynı tarihte kredi kartından çekilmiştir.

POS hesabına yatan 200 TL 4 TL komisyon karşılığında aynı gün işletmenin banka hesabına geçirilmiştir.

İkinci taksitte yine aynı şekilde muhasebeleştirilerek 120 hesap kapatılacaktır.

Bazı işletmeler kredi kartından avans alarak satış yapabilmektedir. Bu tür satış şekline uygulamada çok nadir rastlanılmaktadır.

ÖRNEK 3: (A) işletmesi 10.11.2009 tarihinde 300 TL avans alarak tüketici (B)’ye 700 TL mal satmıştır. Mal 20.11.2009 tarihinde teslim edilmiş ve kalan tutarda bu tarihte kredi kartı ile ödenmiştir. Satış bedelleri POS hesabına geçtiği gün işletmenin banka hesabına kaydedilmiştir.

Bu bedel aynı gün 3 TL komisyon karşılığında banka hesabına geçirilmiştir.

Malın teslim edilmesi ve son taksitin kredi kartından çekilmesi sırasında aşağıdaki kayıt yapılır.

Bu bedel aynı gün 3 TL komisyon karşılığında banka hesabına geçirilmiştir.

V- KREDİ KARTLI SATIŞLARDA ÖDENEN KOMİSYON BEDELLERİNE FİNANSMAN GİDER KISITLAMASI UYGULAMASI

Bilindiği üzere; Gelir Vergisi Kanunu’nun 41. maddesi ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 15. maddesinde 4008 sayılı Yasa ile yapılan düzenlemelerle, dönem sonu stoklarını son giren ilk çıkar yöntemine göre değerleyen veya amortismana tabi iktisadi kıymetlerini yeniden değerlemeye tabi tutanların, işletmede kullandıkları yabancı kaynaklara ilişkin faiz, komisyon, vade farkı, kâr payı, kur farkı ve benzeri adlar altında yaptıkları giderler ve maliyet unsurlarının bir kısmının gider olarak kabul edilemeyeceği hükme bağlanmıştır.

5024 sayılı Kanunla, Gelir Vergisi Kanunu’nun 41/8 ve  Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 15/13. maddeleri yürürlükten kaldırılarak finansman gider kısıtlaması uygulamasına da son verilmiştir. Ancak, aynı Kanun’un 5228 sayılı Kanunla değişik geçici 1. maddesinde, 31.12.2009 tarihi itibariyle aktif toplamı 7,5 milyon Türk Lirasını veya hesap dönemine ait ciroları toplamı 15 milyon Türk Lirasını aşmayan mükelleflerden dileyenler, 2009 yılı (kendilerine özel hesap dönemi tayin edilenlerde 2009 yılında biten hesap döneminden sonra başlayan hesap dönemine ilişkin) geçici vergi dönemlerinde beyan edecekleri geçici vergi matrahının tespitinde; enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümler yerine Vergi Usul Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu’nun bu Kanunla kaldırılan hükümlerini ve Vergi Usul Kanunu’nun 280. maddesinin bu Kanunla kaldırılan son fıkrasını dikkate alırlar. Bu kapsama giren mükellefler 2009 yılı geçici vergi beyannamelerini hazırlarken gerekli şartları taşıyorlarsa finansman gider kısıtlaması yapmak zorundadırlar.

Ancak yukarıda da değindiğimiz gibi, kredi kartlı satışlarda katlanılan komisyon bedeli, pazarlama satış dağıtım gideri olması hasebiyle finansman gider kısıtlaması uygulanmayacaktır. Zira burada yabancı kaynak kullanımı mevzu bahis değildir.

VI- SONUÇ

Son yıllarda sıkça uygulama alanı bulan kredi kartlı satışlar, işletmeler tarafından pazarlama tekniği olarak kullanılmaktadır. Yazımızda da izah etmeye çalıştığımız gibi, bu şekilde satış yapan işletmelerin, 108 DİĞER HAZIR DEĞERLER hesabını kullanmalarını ve komisyon bedellerini de 760 PAZARLAMA SATIŞ DAĞITIM GİDERLERİ hesabında takip etmelerini önermekteyiz. Bu mükelleflerin, kredi kartı komisyon bedelleri için finansman gider kısıtlaması yapmalarına gerek bulunmamaktadır.

Zekai ÖZCAN(*)
E-yaklaşım

*           Serbest Muhasebeci Mali Müşavir