Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Ömer Dinçer Basın Toplantısı yaparak, 5510 sayılı Kanunda, 4857 sayılı Kanunda, 4447 sayılı Kanunda ve Diğer Kanunlarda Yapılacak Yenilik ve İyileştirmeleri anlattı.

Üzerinde durulan konulardan biri istihdamı artırmak ve işsizlikle mücadele etmektir. Bu amaçla bir süredir bir dizi önlemi devreye sokmuş bulunuyoruz. Bunlardan biri de işverenlerimize 5 puanlık prim indirimidir. Halen bir işverenimiz tarafından çalıştırılan her bir sigortalı için 5 puanlık prim indirimi yapılmaktadır. Ancak bu haktan yararlanan işverenlerimiz istihdamı artırmak amacıyla devrede olan diğer teşviklerden aynı sigortalı için yararlanamıyorlardı. Bunu da değiştiriyoruz. Artık işverenlerimiz 5 puanlık prim indirimiyle birlikte genç, kadın istihdamı teşviki gibi haklardan birlikte yararlanabilecektir. 

  Gençlerin, kadınların, mesleki yeterlilik belgesi sahipleri ile mesleki teknik eğitim görenlerin istihdamının arttırılması

 Genç ve kadın teşviki uzatılmakta, mesleki yeterliliğe sahip olanları, mesleki teknik öğretim görmüş olanları ve İŞKUR kurslarını bitirenleri istihdam edenlere prim teşviki getirmektedir.

    Özürlü istihdamının arttırılması

• Bir işyerinde çalıştırılacak özürlü sayısının hesabında bir işverene ait ülke genelinde bütün işyerlerinde çalışan işçi sayısının dikkate alınması öngörülmekte, özürlü çalıştırma konusunda güçlük yaşayan işverenlerin, başka işletmelerde, ilk defa işe alınan özürlülerin ücretlerini karşılayarak özürlü çalıştırma zorunluluğunu yerine getirebilmelerine imkân sağlanmaktadır.

ü      Staj yapılabilecek iş yerlerinin kapsamının genişletilmesi ve stajyerlere ödenecek ücretin, asgari ücretin net tutarı özerinden hesaplanmasına yönelik düzenlemeler yapılmaktadır.

• Mevcut düzenlemede 20 işçi çalıştıran işyerlerinde staj yapılabilmekte iken, 5 işçi çalıştıran iş yerlerinde de staj imkânı getirilmekte, hâlihazırda stajyerlere ödenecek ücret brüt asgari ücret üzerinden hesaplanmakta iken, asgari ücretin net tutarı üzerinden hesaplanması öngörülmektedir. Böylece staj imkânları artırılmaktadır.

ü      İşsizlik Sigorta Fonundan işsizliğin azaltılması için uygulanacak faaliyet ve projelerde kullanılacak kaynak miktarı artırılmaktadır.

ü      Kısa çalışma ödeneğinin genel ekonomik krizler yanında sektörel ve bölgesel krizlerde uygulanabilmesine imkan tanımaktadır.

İşsizlik Sigortası Fonundan işsizliğin azaltılması için uygulanacak faaliyet ve projelerde kullanılacak kaynak miktarı artırılmaktadır.

ü      İş akdi sona eren işçilerin iş sözleşmesinden veya toplu iş sözleşmesinden doğan bireysel alacaklarına ilişkin şikâyetleri ortalama 6 aydan 15 güne indirilecektir.

ü      Bireysel alacaklara ilişkin işçi şikâyetlerinin Bakanlık bölge müdürlüğü memurlarınca incelenmesinin sağlanarak şikâyetlerin sonuca bağlanma sürecinin kısaltılması öngörülmekte.

ü      İş Kanununda azami iki ay olarak belirlenmiş denkleştirme süresinin turizm işletme belgesine sahip işyerleri için dört aya çıkarılması

ü      Maddede yer alan uygulaması bulunmayan denkleştirme süresinin toplu iş sözleşmesi ile 4 aya kadar arttırılabileceği hükmü çıkarılarak yerine denkleştirme süresinin turizm işletme belgeli işyerlerinde 4 aya kadar çıkarılabileceği yönünde hüküm eklenmektedir.

ü      İzinsiz çalışan yabancılarla ilgili denetimlerin etkinleştirilmesi

ü      Kolluk güçleri tarafından tutulan tutanaklara istinaden Bakanlık Bölge Müdürlerince izinsiz çalışan yabancılara ve bunları çalıştıranlara doğrudan idari yaptırım uygulaması öngörülmektedir.

ü     Değişen çalışma koşullarıyla birlikte ülkemizde de diğer dünya ülkelerinde olduğu gibi tam zamanlı değil de kısmi süreli çalışma durumu yaygınlaşmaktadır. Kısmi süreli çalışmada vatandaşlarımızı en çok endişelendiren durum sigortalılık sürelerini dolduramama ve mağdur olmalarıdır. Bu nedenle kısmi süreli çalışan bir vatandaşımız eksik kalan sürelerini isteğe bağlı ödeyebildiği gibi yeni düzenlemeyle artık borçlanabilecektir. (bu durumlar 7200 gün üzerinden emeklilik veren 4-a statüsünde sayılacaktır.)

ü     Diğer bir hak ise bu kişilerin istemeleri halinde işsizlik sigortası primlerini de isteğe bağlı olarak ödeyebilmeleridir.

ü     Öte yandan Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde usta öğretici olarak çalışanların daha önceki yıllarda eksik kalan sürelerini borçlanabilmeleri imkânı getirilmektedir.

ü     Bağımsız çalışan bir Bağ- Kur’lumuz emekli olduğunda 10 yıldan az sağlık primi ödemişse 10 yılı tamamlayana kadar emekli maaşından % 10 sağlık primi kesintisi yapılmaktadır. Bu kişi başka statüde çalışmışsa örneğin işçi memur gibi o çalışmaları 10 yılı tamamlamaya sayılmamaktadır. Bağ-Kur kapsamında çalışması aranmaktadır. Bu da hak mağduriyetine neden olmaktadır. Yeni düzenlemede kişinin diğer statüde çalışmaları da 10 yılı tamamlamada esas alınacaktır.

ü     Yine getirdiğimiz bir düzenleme taksi ve şehir içi diğer toplu taşım araçları ile sanatçılarımız yönünden Kültür ve Turizm Bakanlığınca belirlenecek alanlarda işveren emrinde 10 günden az kısmi süreli çalışanlara yine 17 gün üzerinden prim ödeme imkânı getirilmektedir. Kısaca taksiciler ve sanatçıların sosyal güvenlik kapsamına alınmaları kolaylaştırılmaktadır. Bu 17 günlük süre tarım sigortalılarımız da olduğu gibi her yıl bir gün artacaktır.

ü     Getirdiğimiz yeni bir düzenleme de şudur. Allah kimseye göstermesin bir kişi eğer trafik kazası geçirmişse tedavi giderlerinin karşılanmasında pek çok sıkıntılar yaşanmaktaydı. Bu yapıyı da değiştiriyoruz. İster sosyal güvencesi olsun isterse olmasın bir kişi eğer trafik kazası geçirirse tüm sağlık giderleri sosyal güvenlik sisteminden karşılanacaktır.

ü     İş Kanunlarında sayılan ücretsiz izinler dışında bir kişi ücretsiz izin aldığında sağlık yardımından yararlanamamaktadır. Bu düzenleme de değiştirilmektedir. Bir işçimiz bir yıl içinde bir ayı geçmeyen  ücretsiz izin alırsa artık sağlık sisteminden yararlanabilecektir.

ü     Yurt dışında çalışan ve oradaki sigortalılığını borçlanmak isteyen bağımsız çalışanlar ki bunların çoğu ev kadınlarıdır, borçlandıkları dönemde geçerli olan asgari ücret ile borçlanma tutarı arasındaki oran esas alınarak aylıklarının bağlanması sağlanmaktadır. Borçlanmanın ödendiği tarihteki asgari ücrete oranlanarak aylık hesabının buna göre yapılması, ileriye dönük hak edilmeyen artışın önlenmesini sağlayacaktır.

Bilindiği gibi kadınların istihdama katılması bizim için büyük önem arz etmektedir. Bunun için pek çok düzenlemeyi devreye sokuyoruz. Bunlardan biri de el sanatlarıyla uğraşan kadınlarımızın düşük primle sigortalılık haklarından yararlanması durumuydu. Ancak burada bu haktan yararlanabilmek için 2008 Ekim ayından önce ve sonrasında el sanatlarıyla uğraşma şartı aranmaktaydı. Biz bu haktan daha fazla kadınımızın yararlanabilmesi için 2008 Ekim ayından önce el sanatlarıyla uğraşma şartını yeni düzenlemeyle kaldırıyoruz. El sanatlarıyla uğraşan kadınlarımız da aynen tarım sigortalılarında olduğu gibi 2010 yılı için 17 gün prim ödeyerek 30 günlük hizmet kazanmaktadır

ü     Kamuoyunun vicdanında yara olan silikosiz hastalığına yakalanan vatandaşlarımızın çilesine son verilmektedir. Bu kişilerin çoğu çalışırken kayıt dışı çalıştırılmışlardır. Mevcut kanunda bu kişilerin çalıştıklarının ve hastalıklarının bundan kaynaklandığının ispatı istenmektedir. Bu kişilerin söz konusu işyerlerinde çalıştıklarının ve meslek hastalığının bundan kaynaklandığının tespiti halinde prim gün sayısına bakılmaksızın iş kazası meslek hastalığı sigortasından sürekli iş göremezlik geliri bağlanmaktadır. Şayet gün sayıları yeterli ise ayrıca malullük aylığı da bağlanmaktadır (Birisi tam diğeri yarım ödenmekte).

ü      Ancak bu vatandaşlarımızın çalıştıkları işyerlerinin niteliği (çoğu merdiven altı işyerleri ve kapanmış durumda), çoğunlukla çalışma dönemlerinden uzun süre geçmiş olması itibariyle çalıştıkları yerlerin ve çalışmalarının tespit edilmesinde büyük güçlükler yaşanmaktadır. Tespitlerdeki bu zorluklar nedeniyle sosyal güvenliğin esasında yer alan meslek hastalığı riskinin karşılanması ve vatandaşlarımızın mevcut mağduriyetlerinin önlenmesi amacıyla; çalışma olgusunun tespiti halinde iş kazası meslek hastalığı sigortasından hakları saklı kalmak kaydıyla, silikozis hastalığı nedeniyle meslekte kazanma gücünü en az yüzde 40 kaybettikleri Sosyal Güvenlik Kurumu Sağlık Kurulunca tespit edilmesi kaydıyla 2022 sayılı Kanuna göre aylık bağlanması sağlanacaktır.

ü     Bu vatandaşlarımızın 65 yaşını doldurmuş olmaları veya muhtaç durumda olmaları şartları aranmadan, meslekte kazanma gücünü yüzde 40 ila 59 arasında kaybedenlere 2022 aylığı tutarında (100 TL), 60 ila 79 arasında kaybedenlere bu aylığın iki katı tutarında (200 TL) ve 80 ve üzerinde olanlara üç katı tutarında (302 TL) aylık bağlanacaktır. Bu şekilde silikozis hastalığı tespit edilen vatandaşlarımız sosyal güvenlik kapsamına alınacak, eş ve çocuklarıyla birlikte sağlık yardımlarından da yararlanabileceklerdir.(2012’ e kadar yeşil kart, daha sonra GSS kapsamında).

ü     Yeşil kartlıların işçi olarak veya vergiden muaf esnaf ya da çiftçi olarak çalışmaları halinde yeşil kartlarının iptal edilmesi işkencesine de son verilmektedir. Çalışma nedeniyle kişinin yeşil kartı iptal edilmeyecek, bilgileri saklanarak askıya alınacak ve tekrar yeşil kart statüsüne dönmesi halinde başvurusuna ve diger bürokratik iş ve işlemlere gerek kalmaksızın yeşil kartı aktif hale getirilecektir.

     Hep söylediğimiz vatandaş odaklı yönetim anlayışımıza paralel olarak bir kişinin kurumdan kaynaklanan hata sonucu herhangi bir yersiz ödemenin geri alınması için verilen 3 aylık süre 24 aya çıkartılmaktadır. Ayrıca mevcut düzenleme içinde yer alan 3 ay içinde ödenmesi halinde faiz alınmaması durumu 24 ay olarak uygulanacaktır. Kişi isterse ilgili borcunu 24 ay eşit taksitlerle faizsiz olarak ödeyebilecektir.

ü     Halen uygulanmakta olan işverenlerin aylık prim hizmet belgesini iş yerine asma zorunluluğu artık kaldırılmaktadır.

ü     İşverenlerimizin işçilerin iş göremezlik hallerinde yapmaları zorunlu olan bildirimlere bağlı idari para cezaları düşürülmektedir. Asgari ücretin 2-5 katından sigortalı başına 1/10 ile ½’sine düşürülmektedir.

ü      Bildiğiniz gibi ülkemizin en önemli sorunlarından biri mevsimlik tarım işçileridir. Aslında uzun vadede mevsimlik tarım işçiliğinin tamamen ortadan kaldırılmasından yanayız. Ancak bu süre içinde yaşam ve çalışma koşullarını elimizden geldiğince düzetmek için çalışmalarımız bir süredir devam etmektedir. Hatırlayacağınız gibi bu amaçla mevsimlik tarım işçilerimizle ilgili yol, barınma, eğitim, güvenlik vb pek çok konuda önlem alınmış ve devreye sokulmuştur.

ü     Yaptığımız yeni düzenlemeler içinde halen sosyal güvenlik kapsamında olmayan tarım ve orman işlerinde süreksiz çalışan mevsimlik işçilerimizi sosyal güvenlik kapsamına alıyoruz. Böylece bu çalışanlar, iş kazaları ve meslek hastalıkları, genel sağlık sigortası ve emeklilik sigortası haklarından yararlanmış olacaktır. Yani sağlıktan emekliliğe kadar sigorta haklarından mevsimlik tarım işçilerimiz de yararlanacaktır.

ü     Bu işçilerimiz sigortalılık haklarından yaralanmak için çalışma koşulları dikkate alınarak 30 günlük prim yerine 17 günlük prim ödeyeceklerdir. Bu prim 30 gün hizmet olarak sayılacaktır. Ödenecek prime esas bu gün sayısı her yıl bir gün artarak 30’a kadar devam edecektir.

ü      Kamu idarelerine ait işyerlerinde çalışan mevsimlik işçilerin fiilen çalışmadıkları ara dönemlerde sağlıktan yararlanabilmeleri için Genel Sağlık Sigortası primleri çalıştıkları kurumlarca ödenmektedir. Bu kişiler işçi olarak veya esnaf olarak çalıştıkları takdirde kamu kurumlarından ayrıca genel sağlık sigortası primi alınmayacaktır.

ü     Yeni getirdiğimiz düzenlemelerden biri de yine süreksiz tarım işçilerimizle ilgilidir. Bilindiği gibi 2008’den önce süreksiz tarım işçileri sigortası kapsamında aktif sigortalı olanların geçindirmekle yükümlü oldukları anne ve babaları ile erkek eşleri (55 yaşından küçük ve malul olmayan) sağlık sigorta sisteminden yararlanamıyorlardı. Bu kısıtlamayı da kaldırıyoruz Artık bu işçilerimizin anne babaları ile eşleri sağlık sistemimizden diğer sigortalılar gibi yararlanabileceklerdir.

ü     Bağımsız çalışan tarım sigortalılarımızın en çok şikâyet ettiği konulardan biri de ziraat odalarına kayıt yaptırdıktan sonra oda kaydını sildirmeden başka bir kapsamda çalışsalar bile tarım sigortalıkları kapsamından çıkamamalarıdır. Bu düzenlemeyi de kaldırıyoruz. Artık bağımsız çalışan tarım sigortalılarımız oda kayıtlarını sildirmeden işçi olarak veya esnaf olarak başka bir işte çalışırlarsa o kapsamda sigortalı olabileceklerdir. Böylece ilgili mağduriyetleri ortadan kaldırılmaktadır. Ayrıca eğer esnaf veya işçi olarak çalışmaktan vazgeçerlerse oda kayıtlarına bakarak Kurum otomatik olarak tekrar tarım sigortalılığı kapsamına almaktadır.

ü     Ayrıca oda kaydı bulunan 65 yaşın üzerindeki çiftçilerimiz mevcut düzenlemeye göre zorunlu sigorta kapsamında bulunmaktadırlar. Bunu da değiştiriyoruz 65 yaşın üzerinde olanlar isterlerse zorunlu sigorta kapsamından çıkabileceklerdir.

ü      2022 sayılı Kanuna göre, aylık alanların gerçeğe uygun olmayan belge ibraz ettiklerinin veya eksik beyanda bulunduklarının anlaşılması halinde, ödenen aylıklar yüzde 50 fazlasıyla geri alınmaktadır.

ü      Bu şekilde yersiz aylık ödemelerinde yüzde 50 fazlasıyla geri alınma yerine 6183 sayılı Kanuna göre gecikme zammıyla geri alınması sağlanacaktır. Şayet suç unsuru taşıyan haller varsa mevcut düzenlemede yer aldığı şekilde cezai takibat ve sorumluluk saklı tutulmaktadır.

ü      Gerçeğe aykırı belge veya eksik beyan dışında diğer yersiz ödenen aylıklar da 2022 sayılı Kanuna ilişkin Yönetmelik gereğince yüzde 50 fazlasıyla alınmaktaydı. Bu durumdaki yersiz ödemeler için yeni çıkardığımız Yönetmelikle (6/11/2010 tarihinde yayınlandı) yüzde 50 fazlasıyla geri alınmasını kaldırdık. Yüzde 50 fazlası yerine kanuni faiziyle geri alınacak.

ü      Bu düzenlemeler, 2022 sayılı Kanunun amacına uygun olarak, muhtaç ve güçsüz durumdaki vatandaşlarımızın muhtelif şekillerde karşılaşılan yersiz aylık ödemelerinde karşılaştıkları mağduriyetlerin giderilmesi amacını taşımaktadır.

ü     Hatırlanacağı gibi yeşil kartlılar dâhil herkesin 1 Ekim 2010 tarihinde GSS kapsamına alınması planlanmıştı ve ilgili Kanun da bu şekilde düzenlenmişti. Sağlık sisteminden yararlanmada herhangi bir mağduriyet olmaması için öncelikle yeşil kartlıların bu kapsama alınması ertelenmişti. Şimdide yeşil kart kapsamında da olmayan ve hiçbir sosyal güvencesi bulunmayan vatandaşlarımızın GSS kapsamına alınması 1 Ocak 2012 tarihine kadar ertelenmektedir. GSS kapsamına alınmak isteyenlerin talepleri karşılanmaktadır.

ü     Biliyorsunuz ülkemizin en önemli sorunlardan biri bürokrasidir. Gereksiz pek çok evrakla vatandaşlarımıza adeta işini bitirmemek adına engeller çıkartılmaktadır. Genel Sağlık Sigortasının tam olarak devreye gireceği tarihte kişilerden herhangi bir bildirge istenmeyecektir. Oysaki mevcut düzenlemede kişilerden bu bildirgeler istenmektedir. Bu çerçevede GSS’deki işlem yükünü çağdaş devletlerde olduğu gibi kendi yüklenmiş olacaktır. (sosyal güvencesi olmayanlar için)

ü     Yine Genel Sağlık Sigortası içinde bir sigortalı işçimizin geriye dönük 90 gün prim ödemesi varsa 10 günü takip eden günden itibaren 90 gün süreyle herhangi bir prim ödeme yükümlülüğü olmaksızın sağlık sisteminden yararlanabilecektir. Mevcut düzenlemede işten ayrılan işçimizin 11’inci günden itibaren GSS primi başlamakta ancak borcu aranmamaktadır.

ü     Hükümet olarak mesleki eğitime büyük önem veriyoruz. Bu amaçla İŞKUR aracılığıyla meslek edindirme kursları açıyoruz. 2009-2010 yıllarında 277 bin kişi bu kurslardan yararlanmıştır. Ancak ister işletmelerde mesleki eğitim görsün, isterse stajyer ya da çırak olarak çalışsın mevcut düzenlemede bu kişiler kendileri üzerinden GSS kapsamında yararlanamıyorlardı. Bunu da kaldırıyoruz. Artık bu kapsamdaki tüm kişiler de doğrudan kendileri üzerinden GSS kapsamından yararlanacaklardır. (Primleri ilgili kurumları tarafından karşılanacaktır.)

ü     Yaptığımız düzenlemelerden biri de meslek yüksek okulu öğrencilerinin staj dönemlerinde sosyal güvenlik kapsamına alınmalarıdır. Bu öğrencilerimiz iş kazaları ve meslek hastalıkları, hastalık ile genel sağlık sigortası kapsamına alınmaktadırlar.

ü     İlk defa memur olanların 1 yıllık ücretsiz izin süreleri içinde  GSS primleri çalıştıkları kurumlar tarafından ödenecektir.

ü      Ülkemize gelen yabancıların genel sağlık sigortası kapsamına alınması için 1 yıl süreyle Türkiye bulunma şartı bulunmaktadır. Ülkemize öğrenim için gelen öğrenciler de bu kapsamda değerlendirilmektir. Biz bu düzenlemeyi de değiştiriyoruz. Yabancı yüksek öğrenim öğrencileri için bu şartı kaldırıyoruz. Yabancı öğrenci ülkemize gelir gelmez öğrenimleri süresince asgari ücretten prim ödeyerek bütün genel sağlık sigortası haklarından yararlanacaklardır. (aylık 91 TL) (Kaynak:ÇSGB)