Sosyal Güvenlik Kurumu Prim ve İdari Para Cezası Borçlarının Hakedişlerden Mahsubu, Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelikle([1]), Sosyal Güvenlik Kurumu Prim ve İdari Para Cezası Borçlarının Hakedişlerden Mahsubu, Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması Hakkında Yönetmeliğin 7. maddesinin beşinci fıkrası; “İhale konusu işle ilgili olarak ünitece yapılacak araştırma işlemi sonucunda, Kuruma yeterli işçilik bildirilmiş olduğunun veya Kurumca belirlenecek yöntemlere göre ünitece, ihale konusu işin işverene ait devamlı işyeri sigortalıları ile yapıldığının anlaşılması halinde, işverenlerin ve varsa alt işverenlerinin defter ve belgeleri incelenmeyebilir.” şeklinde değiştirilmiştir.

I- GİRİŞ

Makalemizin konusunu bahse konu Yönetmelikte yapılan değişiklik uyarınca ihale konusu işlerin devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapıldığı ileri sürülerek ilişiksizlik belgesi talep edilmesi durumunda, sosyal güvenlik il müdürlükleri ve sosyal güvenlik merkezlerince yapılacak işlemler oluşturmaktadır.

II- DEVAMLI MAHİYETTEKİ İŞYERİ SİGORTALILARI İLE YAPILDIĞI BEYAN EDİLEN İHALE KONUSU İŞLERE İLİŞİKSİZ BELGESİ VERİLMESİ

İhale konusu işin devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapıldığının beyan edildiği hallerde öncelikle;

a) İhale konusu işin yapıldığı işyerinin devamlı mahiyette bir işyeri olup olmadığının tespiti gerekecek burada dikkat edilecek husus devamlı mahiyetteki işyerinin, faaliyetine devam etmesinin ihale konusu işe bağlı olmaması, ihale konusu işten bağımsız olarak faaliyetini devam ettirmesi, dolayısıyla ihale konusu iş olmasaydı dahi mevcut olan veya olacak olan bir işyeri olması halinde, devamlı mahiyette bir işyerinin varlığı kabul edilecektir.

b) Devamlı mahiyetteki işyerinin faaliyet konusunun ihale konusu işe uygun olup olmadığının belirlenmesi gerekecektir. İşyerinin işkolu kodunun yapılan ihale konusu iş ile uyumlu olması halinde ayrıca işkolu kodu ile ilgili tespit yapılmayacaktır. İşyerinin işkolu kodunun yapılan ihale konusu iş ile uyumlu olmaması halinde ise, öncelikle devamlı mahiyetteki işyerinin faaliyet konusunun tespiti yönüne gidilecektir. Yapılan tespit sonucunda, devamlı mahiyetteki işyerinde ihale suretiyle yapılan işin konusunda bir faaliyet yapıldığının anlaşılması halinde, Kısa Vadeli Sigorta Kolları Prim Tarifesi’ndeki([2]) hükümler dikkate alınarak devamlı mahiyetteki işyerinin işkolu kodu 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun([3]) 83. ve 84. maddelerine göre değiştirilecektir.

c) İhale konusu işin devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapıldığının anlaşılması halinde, işverenlerin ve varsa alt işverenlerinin defter ve belgeleri incelenmeksizin, ihale konusu işin yapıldığı süre içinde söz konusu işyerinden Kuruma borcun da bulunmaması kaydıyla ilişiksizlik belgesi verilecektir.

A- İHALE KONUSU İŞTE ÇALIŞACAK KİŞİ GÜN SAYISININ BELLİ OLDUĞU İŞLER

İhale sözleşme veya şartnamesinde ihale konusu işte çalışacak kişi gün sayısının belli olması veya idarece ihale konusu işte kimlerin çalıştığının ismen Kuruma bildirildiği hallerde, ihale konusu işte çalıştırılması gereken kişi gün sayısı kadar Kuruma bildirim yapıldığının veya idarece ihale konusu işte çalıştırıldığı bildirilen kişilerin sigortalılıklarının sağlandığının anlaşılması halinde, ihale konusu işin devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapılıp yapılmadığının tespiti için ayrıca denetim elemanı incelemesine gidilmeyecek, işverenin ihale konusu işin yapıldığı döneme ilişkin olarak Kuruma borcunun da bulunmaması halinde ilişkisizlik belgesi verilecektir.

İhaleli işin konusunun temizlik veya güvenlik hizmetlerine ilişkin olması halinde, bu işlerin devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapılması düşünülemeyeceğinden, belirtilen nitelikteki ihale konusu işler için geçici mahiyette işyeri dosyası tescil ettirilmesi gerekmektedir.

B- İHALE KONUSU İŞTE ÇALIŞACAK KİŞİ GÜN SAYISININ BELLİ OLMADIĞI İŞLER

İhale sözleşme veya şartnamesinde ihale konusu işte çalışacak kişi gün sayısının belli olmaması ve idarece de ihale konusu işte kimlerin çalıştırıldığının ismen Kuruma bildirilememesi halinde; ihale konusu işin devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapılıp yapılmadığı hususunda, ihale konusu işin yapıldığı süre zarfında devamlı mahiyetteki işyerinden Kuruma bildirilmiş olan sigorta primine esas kazanç tutarının, bildirilmesi gereken sigorta primine esas kazanç tutarının altında olup olmadığı geçici mahiyetteki işyeri dosyalarındaki araştırma işleminde olduğu gibi araştırılacak, bu şekilde yapılacak araştırma işlemi sonucunda, ihale konusu işin yapıldığı dönemde Kuruma yeterli işçilik bildiriminde bulunulduğunun anlaşılması halinde, denetim elemanı incelemesine gönderilmeksizin ihale konusu işin yapıldığı döneme ilişkin borcunun da bulunmaması halinde işverene ilişiksizlik belgesi verilecektir.

Devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile faaliyet dönemleri kısmen de olsa çakışacak şekilde birden fazla ihale konusu işin yapılmış olması halinde, ihale konusu bir iş için dikkate alınmış olan işçilik, diğer ihale konusu işler için dikkate alınmayacaktır.

C- DANIŞMANLIK HİZMET İHALELERİ

İhaleli işin konusunun; mimarlık ve mühendislik, etüt ve proje, harita ve kadastro, her ölçekte imar planı, imar uygulama, ÇED raporu hazırlanması, plan, yazılım geliştirme, tasarım, teknik şartname hazırlanması, denetim ve kontrolörlük gibi teknik, mali, hukuki veya benzeri alanlarda hizmet alım işlerine yönelik olması, ihale dokümanından, ihale veya ön yeterliğe ilişkin ilan veya davet belgelerinde belirtilen mesleki ve teknik yeterliklerine ilişkin bilgi ve belgelerden veya idarenin yazılarından, ihale konusu işin devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile veya bizzat yüklenici tarafından yapıldığının anlaşılması halinde, ihale konusu işin devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapıldığı hallerde işverenin ihale konusu işin yapıldığı döneme ilişkin Kuruma borcunun da bulunmaması kaydıyla işyeri defter ve belgelerinin incelemesi yoluna gidilmeksizin ilişiksizlik belgesi verilecektir.

D- NAKLİYE İŞLERİ İLE PERSONEL ÖĞRENCİ TAŞIMA İŞLERİ

İhaleli işin konusunun nakliye veya personel öğrenci taşıma işi olması ve idarece ihale konusu işin sigortalı niteliğinde bir kişi çalıştırılmaksızın bizzat yükleniciler tarafından yapıldığının bildirilmesi durumunda Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olduklarının anlaşılması halinde ilişiksizlik belgesi verilecektir. Belirtilen türdeki bir işin tümüyle yükleniciler tarafından yapılmayıp, kısmen sigortalı çalıştırılmak suretiyle yapıldığının bildirilmesi halinde, Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olup olmadıkları ile sigortalı olması gerekenlerin SGK’ya bildirildiğinin anlaşılması durumunda ilişiksizlik belgesi verilecektir.

E- İŞ VE İŞLEMLERİN YÜRÜTÜLMESİ VE DİĞER HUSUSLAR

a) İdareden alınan bilgi ve belgelerden sigortalıların hizmetlerinin veya kazançlarının Kuruma bildirilmediği veya eksik bildirildiğinin anlaşılması nedeniyle, asıl veya ek aylık prim ve hizmet belgesi ya da prim tahakkuk belgesi düzenlenen her bir ay için, 5510 sayılı Kanun’un 102. maddesinin birinci fıkrasının (c) bendinin (4) numaralı alt bendi uyarınca; belgenin asıl veya ek nitelikte olup olmadığı, işverence düzenlenip düzenlenmediği dikkate alınmaksızın, aylık asgari ücretin iki katı tutarında idari para cezası uygulanacaktır.

b) İlişiksizlik belgesi başvurularının sosyal güvenlik il müdürlüklerince ve sosyal güvenlik merkezlerince sonuçlandırılması esastır. Buna göre devamlı işyeri sigortalıları ile yapılan ihale konusu işlere ilişkin denetimler öncelikle il müdürlüğü denetim elemanlarınca sonuçlandırılacaktır. Ancak müfettiş incelemesini gerektiren hususlar il müdürü veya merkez müdürünce tespit edilerek Rehberlik ve Teftiş Başkanlığı’na intikal ettirilecektir.

c) İlişiksizlik belgesinin verilmesi sırasında idareden iş alan gerçek kişiler ile tüzel kişilerin ortaklarının Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamında sigortalı olduğunun anlaşılması halinde, bu sigortalılığından dolayı prim borcunun bulunmaması veya borcun tecil ve taksitlendirilmiş olması şartı da aranacaktır.

d)  İhale konusu işin asgari işçilik oranı Sosyal Güvenlik Kurumu Asgari İşçilik Tespit Komisyonunca Belirlenen Çeşitli İşkollarına Ait Asgari İşçilik Oranlarını Gösterir Tebliğ([4]) eki “Çeşitli İşkollarına Ait Asgari İşçilik Oranları Listesi”ndeki asgari işçilik oranları dikkate alınarak yapılacaktır. Anılan Tebliğ eki Listede, yapılan ihale konusu işe uygun asgari işçilik oranın belirlenmemiş olduğu durumlarda, ihale konusu işe ilişkin asgari işçilik oranının anılan Komisyonca belirlenmesi için gerekli belgelerle birlikte Sosyal Sigortalar Genel Müdürlüğü Prim Tahsilat Daire Başkanlığı’na intikal ettirilecektir.

e) İhale konusu işin yapıldığı bildirilen devamlı mahiyetteki işyeri ile ihale konusu işin yapıldığı yerin farklı sosyal güvenlik merkezinin görev alanlarında bulunması halinde ilişiksizlik belgesi için devamlı mahiyetteki işyeri dosyasının işlem gördüğü sosyal güvenlik il müdürlüğüne/sosyal güvenlik merkezine müracaat edilecektir.

f)  İhale konusu işe ilişkin araştırma işlemlerinin yapılması sırasında devamlı işyeri sigortalılarıyla yapılıp yapılmadığına ilişkin belgelerin işyeri dosyasında mevcut olması halinde bu belgeler idareden ayrıca istenilmeyecektir.

III- SONUÇ

Önceki uygulamada, devamlı mahiyetteki işyeri sigortalıları ile yapılan ihale konusu işler ile ilgili olarak işverenlerinin defter ve belgeleri incelenmeksizin ilişiksizlik belgesi alınamaz iken, Sosyal Güvenlik Kurumu Prim ve İdari Para Cezası Borçlarının Hakedişlerden Mahsubu, Ödenmesi ve İlişiksizlik Belgesinin Aranması Hakkında Yönetmelikte yapılan değişiklik ve bu değişiklikle ilgili olarak hazırlanıp yayımlanan genelge([5]) sonrasında sosyal güvenlik il müdürlüklerine ve sosyal güvenlik merkezlerine müracaat edilerek makalemizde açıklandığı şekilde ilişiksizlik belgesi alınabilmektedir.

Coşkun BİLGİN*

Yaklaşım

(*)    SGK Beşiktaş Sosyal Güvenlik Merkezi Müdür Yrd., Sosyal Güvenlik Kontrol Memuru

([1])  13.03.2010 tarih ve 27520 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

([2])  Bakanlar Kurulu Kararı 29.09.2008 tarih ve 27012 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış, 01.10.2008 itibariyle yürürlüğe girmiştir.

([3])  16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

([4])  12.05.2010 tarih ve 27579 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

([5])  2010-76 Sayılı Genelge, 26.05.2010 tarihinde yayımlanmıştır.