Kısmi Süreli, Çağrı Üzerine çalışma yapanların Yıllık İzin sürelerinin hesaplanması yönünde çeşitli tereddütler oluşmaktadır.

I GİRİŞ

Bu tereddütlere son vermek için öncelikle 4857 sayılı İş Kanunundaki izin uygulamalarını incelemek gerekiyor.

II-Kısmi Süreli Çalışma ve Çağrı Üzerine Çalışma Nedir?

İşçinin normal haftalık çalışma süresinin, tam süreli iş sözleşmesiyle çalışan emsal işçiye göre önemli ölçüde daha az belirlenmesi durumunda sözleşme Kısmî Süreli İş Sözleşmesidir. Tam süreli emsal işçiye göre farklı işleme tâbi tutulamaz.(1)

Yazılı sözleşme ile işçinin yapmayı üstlendiği işle ilgili olarak kendisine ihtiyaç duyulması halinde iş görme ediminin yerine getirileceğinin kararlaştırıldığı iş ilişkisi, Çağrı Üzerine Çalışmaya Dayalı Kısmi Süreli bir iş sözleşmesidir. (2)

İki Sözleşme Türünün Arasındaki Bazı Önemli Farklar:

1.)Kısmi süreli çalışan işçi tam süreli çalışan işçiye göre çalışma süresinin haftanın belirli gün ve çalışma saatlerine yayılmış olması

2.)Çağrı Üzerine yapılan sözleşme kavramı ise işverence ihtiyaç duyulduğunda yapılan bir çalışmadır,

3.)Kısmi Süreli çalışma genelde yardımcı iş kollarında ağırlıkla olarak karşımıza çıkarken,

4.)Çağrı Üzerine Çalışma ise daha çok teknik konularda, danışmanlık hizmetlerinde, turizm, eğlence sektöründe ortaya çıkmakta,

5.)Kısmi Süreli Sözleşme ile çalışanlar mal ve hizmet üretiminde ağırlıklı olarak çalışıyor,

6.)Çağrı Üzerine Sözleşmeli olanlar ise daha çok beyaz /mavi yakalıların çalıştığı proje esaslı işlerde uygulama alanı bulmaktadır.

III-Yıllık İzin Süreleri

İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir.

İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, çalışanın hizmet süresi dikkate alınarak aşağıdaki esaslara göre verilir:

a)        Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden,

b)       Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden,

c)        Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmialtı günden,

az olamaz.

Ancak onsekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz

Yıllık izin süreleri iş sözleşmeleri ve toplu iş sözleşmeleri ile artırılabilinir. (3)

IV-Yıllık İzin Yönetmeliğine Göre Uyulması Gereken Kurallar:

Yıllık izin süresinin ve izne hak kazanmak için gerekli sürenin hesabında işçinin aynı işverene ait işyerlerinde çalıştığı süreler birleştirilir. Şu kadar ki, bir işverenin bu Kanun kapsamına giren işyerinde çalışmakta olan işçilerin aynı işverenin işyerlerinde bu Kanun kapsamına girmeksizin geçirmiş bulundukları süreler de hesaba katılır.Öngörülen izin süreleri, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilinir. İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez.

Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz. İstemde bulunmaları ve bu hususu belgelemeleri koşulu ile gidiş ve dönüşlerinde yolda geçecek süreleri karşılamak üzere işveren toplam dört güne kadar ücretsiz yol izni vermek zorundadır. Hak ettiği yıllık ücretli iznini, kullanmak istediği zamandan en az bir ay önce işverene yazılı olarak bildirir. İşçi yıllık izin isteminde, adını soyadını, varsa sicil numarasını, iznini hangi tarihler arasında kullanmak istediğini ve ücretsiz yol izni isteyip istemediğini yazar. Yol izni alanlar bu süreyi kullanmadan işe dönerlerse, işveren bunları anılan sürenin bitiminden önce işe başlatmayabilir. İşveren veya işveren vekili Nisan ayı başı ile Ekim ayı sonu arasındaki süre içinde, işçilerin tümünü veya bir kısmını kapsayan toplu izin uygulayabilir. Toplu izinlerin işçilere ilan edilip duyurulması gerekir. İşveren; çalıştırdığı işçilerin izin durumlarını gösteren, yıllık izin kayıt belgesini tutmak zorundadır. İşveren, her işçinin yıllık izin durumunu aynı esaslara göre düzenleyeceği izin defteri veya kartoteks sistemiyle de takip edebilir.(4)

V-Yıllık İzin Yönetmeliğinde Kısmi Süreli ve Çağrı Üzerine Çalışmalarda Yıllık Ücretli İzin Kullanma Esasları Nedir?

Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar yıllık ücretli izin hakkından tam süreli çalışanlar gibi yararlanır ve farklı işleme tabi tutulamaz. Kısmi süreli ya da çağrı üzerine iş sözleşmesi ile çalışanlar iş sözleşmeleri devam ettiği sürece her yıl için hak ettikleri izinleri, bir sonraki yıl izin süresi içine isabet eden kısmi süreli iş günlerinde çalışmayarak kullanır.Yukarıdaki esaslara göre izine hak kazanan Kısmi Süreli ya da Çağrı Üzerine çalışan işçilerle tam süreli çalışan işçiler arasında yıllık izin süreleri ve izin ücretleri konularında bir ayrım yapılamaz. Kısmi süreli ve Çağrı üzerine çalışanlara; izin dönemine rastlayan çalışması gereken sürelere ilişkin ücretleri, yıllık izin ücreti olarak ödenir.(4)

Örnek:

X A.Ş. Danışman Mehmet Bey 01.01.2008 yılında işe girmiş. Haftada 1 gün ayda 4 gün yılda 48 gün çalışma koşulu ile işverenle Çağrı üzerine sözleşme imzalamıştır.

Bu sözleşme koşulları gereği işverenden yazılı istekle 01.01.2009 tarihinde yıllık izin hakkını kullanmak istediğini belirtmiştir. İşveren izin uygulamasını 4857 sayılı İş Kanunun belirlediği şartlara göre kullandıracağını sözleşmede yazılı olarak belirtiğinden, Mehmet Bey 51 yaşında bir çalışan izin süresi de yirmi gündür. İşveren hak edilen yıllık izini tek aşamada değil iki aşamada kullandırmak istiyor. İlk izin döneminde on gün,ikinci izin döneminde on gün olmak üzere kullandırılacağını belirterek, işçinin de onayını alıyor ve  Yıllık İzin Defterine işliyor. Mehmet Bey ilk aşamada izinin Şubat Ayının birinci ve ikinci haftalarında kullanıyor. Burada işe gelmesi gerektiği günlerde işe gelmeyerek on gün sonunda yıllık izinini bitiriyor.

İkinci aşamada izinin kullanımını Mayıs ayının üçüncü ve dördüncü haftalarında kullanıyor. Burada işe gelmesi gerektiği günlerde işe gelmeyerek yıllık izinin ikinci on gününü bitiriyor.

Örneğimizdeki Mehmet Beyin yıllık izin gününe Ulusal Bayram, Dini bayramlar,Hafta tatilleri denk gelmesi durumunda yıllık izin sürelerinden sayılmayacaktı.

VI-İş Akti Fesh Edilen Kısmi Süreli ve Çağrı Üzerine Sözleşmesi Olanlarda Yıllık Ücretli İzin Parasının Ödenme Esasları Nedir?

İş sözleşmesinin, herhangi bir nedenle sona ermesi halinde işçinin hak kazanıp da kullanmadığı yıllık izin sürelerine ait ücreti, sözleşmenin sona erdiği tarihteki ücreti üzerinden kendisine veya hak sahiplerine ödenir. Bu ücrete ilişkin zamanaşımı iş sözleşmesinin sona erdiği tarihten itibaren başlar.(5)

Yıllık izin ücreti:

Yıllık ücretli izne çıkan işçinin ücretinin belirlenmesinde fazla mesai, ikramiye, prim gibi eklentilerin dâhil edilmediği net ücreti dikkate alınmalıdır. İzin ücretinin belirlenmesinde; fazla çalışma karşılığı alınacak ücretler, primler, sosyal yardımlar ve işyerinin devamlı işçisi olup, normal saatler dışında hazırlama, tamamlama, temizleme işlerinde çalışan işçilerin bu işler için aldıkları ücretler hesaba katılmaz. Yıllık ücretli izin süresine rastlayan hafta tatili, ulusal bayram ve genel tatil ücretleri ayrıca ödenir.(6)

Kullanılmayan Yıllık İzinlerin ücreti:

Yıllık ücretli izin hakkı, hizmet akdinin işçi veya işveren tarafından feshi veya işçinin ölümü ile izin ücretine dönüşmektedir. Yıllık izin ücreti alacağı hizmet akdinin feshedilmesi ile doğan bir haktır, fesihten önce işçinin işverenden talep edebileceği bir hak değildir.Kullanılmayan yıllık izinlere ait ücretin işçiye ödenmesidir. Yıllık izin ücreti alacağı akdin feshedildiği tarihteki ücret üzerinden hesaplanmalıdır, iznin hak edildiği yıldaki ücrete faiz işletilerek hesaplanması gibi bir usul yoktur.(6)

Örnek:

X A.Ş. Danışman Mehmet Bey 01.01.2008 yılında işe girmiştir.Mehmet Bey proje esasına göre çalıştığından Çağrı üzerine Çalışma olarak hafta 1 gün ayda 4 gün yılda 48 gün esasına göre çalışmıştır.

01.01.2010 tarihinde işveren tarafından iş sözleşmesi sona erdirilmiştir.İlk işe girdiğinde Mehmet Bey 51 yaşındadır.İki yıllık kullanmadığı yıllık izin süresi vardır.Mehmet Bey'in sözleşme feshinden dolayı yıllık izin parası nasıl ödenecektir?

Bu işlem için orantı yaparsak,

365 gün çalışma(1 sene) 20 gün izin hakkı vardı.Yılda 48 gün çalışırsa,48*20/365=3 gün*2yıl=6 gün olarak ödenecektir.

VII-İzin ücreti Ne Zaman Zamanaşımına Uğrar:

Hizmet akdinin devamı süresince yıllık izin ücreti alacağı için zamanaşımı işlemez. Zamanaşımı süresi akdin feshi ile işlemeye başlar ve beş yılın sonunda sona erer.(6)

Sonuç:

İş Kanununda ve Yönetmelikte konu tüm açıklığı ile anlatılmıştır.Sözleşmenin salt Kısmi yada Çağrı üzerine yapılmış olması izin haklarında kısıtlamaya yol açmaz.Tam süreli çalışan işçi ile yıllık izin sürelerinde aynı kanuni haklara sahiptirler.Bu konuda kanunda  belirtilen kurallara uyulması gereklidir.İş akdi fesh uygulamasında izin ücreti çıplak ücret üzerinden yapılır.Burada uygulama ise çalışanın Kısmi sürelerde yada Çağrı üzerine geldiği süreler dikkate alınarak yıllık izin ücreti ödemesi yapılır.İbranamede bunun belirtilmesi gerekir.İş akti feshlerinde yıllık izin ücreti ödenmesi beş yıllık zamanaşımına tabidir.

Vedat İLKİ*

Yaklaşım

 Kaynaklar:

4857/13.Madde Kısmi Süreli İş Sözleşmesi (1)

4857/14.Madde Çağrı Üzerine Çalışma (2)

4857/53.Madde Yıllık Ücretli İzin Süreleri (3)

Yıllık İzin Yönetmeliği (4)

4857/59.Madde Sözleşme Sona Ermesinde İzin Ücreti (5)

Bursa SGK İl Müdürü Ramazan Yıldız Makalesi (6)

Arif Temir Yaklaşım Yayınları-2010/Soru ve Cevaplı Tüm Yönleriyle İş Hukukunda İzinler ve Uygulaması

_______________________________________

(*)        İnsan Kaynakları,Ücretlendirme,Sosyal Güvenlik Uzmanı