İş Kanunu’nda ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma usul ve esasları düzenlenmiştir.

Genel olarak söylemek gerekirse bayram tatillerinde işçilerin çalışmadan ücretlerinin ödenmesi gerekir. İş Kanununun hükümlerine baktığımızda işçilerin rızası alınarak ulusal bayram ve gene tatil günlerinde çalışma yapılabileceğini görüyoruz.

İş Kanununun 44’üncü maddesinde “Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde iş yerlerinde çalışılıp çalışılmayacağı toplu iş sözleşmesi veya iş sözleşmeleri ile kararlaştırılır. Sözleşmelerde hüküm bulunmaması halinde söz konusu günlerde çalışılması için işçinin onayı gereklidir” hükmüne yer verilmiştir.

Bu hüküm doğrultusunda bayram tatillerinde çalışma yapılıp yapılmayacağının iş sözleşmeleri ile belirlenebileceğini görüyoruz. Yani, işçi ve işverenin kendi iradeleri ile iş sözleşmesini yaparken bayram tatillerinde çalışma yapılmasını kararlaştırabileceklerdir. Aynı şekilde toplu iş sözleşmelerine de hüküm konarak bayram tatili çalışması yaptırılabilir.

İş sözleşmesinde veya toplu iş sözleşmesinde ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışma yapılıp yapılmayacağı konusunda herhangi bir hüküm yoksa nasıl bir yol izlenecektir? Kanun maddesine baktığımızda bu gibi durumlarda işçinin onayı alınarak ancak çalışma yaptırılabilir. İşçinin rızası olmadan bayram tatillerinde çalışma yaptırılamaz.

Bayramda çalışma ücreti

Aslında bu konuda biraz daha esnek olmak gerekir. Bazı iş kollarında ve sektörlerde zorunlu olarak bayram ve genel tatillerde çalışma yapılması gerekir. İş sözleşmesine hüküm konmadığını gerekçe göstererek çalışmadan kaçınmak her zaman mümkün olmaz. Örneğin, güvenlik işi yapan bir işçi genel tatil günlerinde çalışmayacağım diyemez. Zira iş yeri tatilde olsa bile güvenlik elemanlarının iş yerinde kalmaları gerekiyor. Ama, asıl olan iş sözleşmesinde bu konunun çözümlenmesidir.

Bayram tatillerinde çalışan işçiye ödenecek ücret tutarı da önemli bir konu olarak karşımıza çıkıyor. Genel olarak yaygın bir kanı bayram tatillerinde çalışan işçiye yüzde yüz zamlı ücret ödenmesi yönündedir. Oysa İş Kanunu bu konuya da açıklık getirmiştir. İş Kanununun “Genel Tatil Ücreti” başlıklı 47’nci maddesinde şu şekilde düzenlenmiştir.

“Bu Kanun kapsamına giren iş yerlerinde çalışan işçilere, kanunlarda ulusal bayram ve genel tatil günü olarak kabul edilen günlerde çalışmazlarsa, bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücretleri tam olarak, tatil yapmayarak çalışırlarsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücreti ödenir.

Yüzde usulünün uygulandığı iş yerlerinde işçilerin ulusal bayram ve genel tatil ücretleri işverence işçiye ödenir.”

Öncelikle belirtmek gerekir ki, işçiler ulusal bayram ve genel tatil günlerinde çalışmamış olsalar bile tatil süresine ait ücretlerin kendisine ödenmesi gerekir. Bir anlamda işçiler ücretli izinli durumundadırlar.

Ulusal bayram ve genel tatil günlerinde işçiler çalışırlarsa ayrıca çalıştıkları her güne karşılık bir yevmiye ücret alırlar. Örneğin; (x) iş yerinde günlük 50 TL ve aylık 30x50=1500 TL çıplak ücretle çalışan işçinin kurban bayramında bir gün çalışması halinde alacağı ücret 1500+50=1550 TL olacaktır. Örneğimizdeki işçi bayramda çalışmazsa brüt ücreti 1500 TL olacaktır. Bir gün çalışıp bir yevmiye kazandığı için bordrosunda brüt ücret tutarı 1550 TL olacaktır.

Kanunun bu açık hükmüne rağmen bayram tatillerinde ve genel tatillerde yüzde yüz ücret ödeneceği yani yukarıdaki örneğimize göre bayramda bir gün çalışan işçiye 50 TL değil 100 TL verilmesi gerektiği şeklinde yorumlar yapılmaktadır. Kanun bir yevmiye verilir şeklinde hüküm koymuştur. Ancak, işveren isterse yüzde yüz zamlı veya yüzde ikiyüz zamlı verebilir. Kanun alt limiti koymuştur. Kanunun koyduğu limit üzerinde ödeme yapılmasına mani bir hüküm bulunmamaktadır.

Hafta tatili çalışması
Konuyu bir okuyucumuzun bize gönderdiği bir soru çerçevesinde ele alalım. Şantiyede çalışan ve işlerin yetişmesi için 3-4 haftada bir gün izin kullanan okuyucumuz hukuken haftada bir gün izin haklarının olduğunu nasıl ispatlayacaklarını sormaktadır.

Hafta tatilinin ücretlendirilmesi 4857 sayılı iş Kanununun 46’ncı maddesinde düzenlenmiştir. İş Kanunu kapsamına giren iş yerlerinde, işçilere tatil gününden önce çalışmış olmaları şartıyla yedi günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az yirmi dört saat hafta tatili verilmesi gerekir.

Çalışılmayan hafta tatili günü için işveren tarafından bir iş karşılığı olmaksızın o günün ücreti işçiye tam olarak ödenir. İşçinin hafta tatili ücretini hak edebilmesi için bir hafta içinde 45 saatlik çalışma süresini tamamlaması gerekir.

Çalışılmayan bu hafta tatili günü için işçiye bir günlük ücreti karşılığında ödeme yapılır. Hafta tatilinden istisna edilmesi nedeniyle pazar günleri çalıştırılan ve haftanın diğer bir günü dinlenme yaptırılan işçiye pazar günü çalışması nedeniyle ödenecek ücret konusu uygulamada tartışma oluşturmaktadır.

Adım adım nasıl bir yol izleneceğini belirtelim:

Öncelikle işçi hafta tatilini hak ettiği için çalışmamış olsa dahi bir günlük ücretini alacak, diğer yandan haftalık dinlenme süresinde, yani hafta tatilinde çalıştığı için bir günlük ücret hak edecektir. Burada işçinin yapmış olduğu çalışma karşılığında bir günlük ücret ödenecektir.

Üçüncü adım olarak, Kanunun 41’inci maddesinde, fazla çalışma halinde, her bir saat fazla çalışma için verilecek ücret normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli fazlası olacağı ifade edilmiştir. İşçinin haftalık normal çalışma süresini tamamlamasından sonra hafta tatili gününde çalışması bir fazla çalışma olduğu için, o günkü çalışması nedeniyle ödenecek ücret yüzde elli artırılacaktır. Böylece, işçiye normal yevmiyesine ilave olarak yüzde elli daha fazla bir ödeme yapılacaktır.

Sonuç olarak ulusal tatil ve genel tatil günlerinde çalışan işçiye günlük bir yevmiye, hafta tatillerinde çalışan işçiye ise bir yevmiye artı yüzde elli zam ile birlikte toplam birbuçuk yevmiye ödenir.

Şerif Akçan

http://www.turkiyegazetesi.com/makaledetay.aspx?id=468873