Türkiye'nin AVM'lerle tanışması, henüz yeni. Takriben yarım yüzyıl civarında. Ve bu yarım yüzyılın her ayı ve yılı, bu ticari yapılanmada değişim boyutu farklı gelişmelerle yaşandı. Bakkallarımızın da bunun tersine sürekli ticari kayıp yaşadıkları biliniyor. Giderek finansal ve ticari boyutları büyüyüp serpilen ve dünya ticaret sektörüne entegre olarak piyasa gelişimini sürdüren bu merkezler, yani sözkonusu Alışveriş Merkezleri (AVM'ler), insan kaynakları yönünden de eğitim düzeyi giderek yükselen personel istihdam ederek, yeni istihdam kapısı oldular. Ancak her yeni istihdam alanı, emek hakları yönünden İş Kanunu ve ilgili mevzuatla işçilere tanınmış olan hakların uygulanmasında, yeterli gelişimi gösteremedi. AVM çalışanları, bu durumdan elbette memnun değiller. Piyasada bu olumsuz çalışma şartlarının birçok örneği var. Serbest rekabet şartlarının işçilerin gelir durumlarını sürekli pozitif şartlarla besleyebildiğini söylememiz, mümkün değil. Ve bu sektördeki gelişmelerin toplumsal zeminde dengeli tutulabilmesi de henüz başarılamadı.
Bu anlamda okuyucum Hasan GİRGİN'in açıklamaları, dikkate ve tahlile değer. "Biz, bir AVM –Alış Veriş Merkezi- çalışanları olarak, günlük 12 saatten fazla çalışıyoruz. Bu konu hakkında ÇSGB ilgili Bölge Müdürlüğüne ve ilgili SGK Müdürlüğü'ne ayrı ayrı şikayette bulunduk. Çalışma Bakanlığı'ndan müfettişler geldi ve haftalık 24 saat fazla çalıştığımız tespit edildi. Bununla ilgili olarak tarafımıza bölge çalışmadan yazılı belge gönderildi. %50 zamlı olarak geriye dönük fazla çalışma ücretlerimizi alabilmemiz için iş mahkemesine başvurmamız gerekiyormuş. İşverenimiz şu anda tüm şubelerimizi gezerek bizlerden boş senede imza atmamızı istiyor. Ayrıca sözleşme adı altında tüm hak ve alacaklarımızı aldığımızı gösteren bir evraka imza attırmaya çalışıyor. İmza atmayanın iş sözleşmesini feshediyor. Aldığımız maaşın yarısı bankaya yatıyor; yarısını elden müsvette bir kağıda imza atarak alıyoruz. Lütfen çok acil olarak cevaplayabilir misiniz? Çünkü bu hafta içinde şirket sahibi, avukatı ve personel müdürü bizim şubemize gelip bize bu evrakları imzalattıracak. Mahkemeye başvurmamız halinde sözlü beyanımız yeterli olur mu? Çünkü resmi olarak aldığımız maaşı ispat edemiyoruz. Şu anda benim bankaya yatan maaşım net 700 TL. Fakat gerçek maaşım 1200 TL. Ayrıca 4 ayda bir de çift maaş, yani ikramiye alıyorum. Bunların hiçbiri bordroya yansımıyor. Mahkemeye başvursam geriye dönük bir (1) yıllık ne kadar tazminat alırım?"
Bu uygulama, kayıtdışı ekonominin birkaç örneğini birlikte ihtiva etmektedir. Birinci kayıt dışılık, aylık ücret ödemelerinde; ikinci kayıt dışılık ise fazla çalışma ücretlerinin %50 zamlı olarak tahakkuk ettirilip ödenmemesinde ortaya çıkmaktadır. Bu iki kayıt dışılığın da ortadan kaldırılması gerekmektedir. Bu kayıt dışılıklar, işçilerin iş sözleşmelerini İşK.m.24 uyarınca feshedebilmelerinin kapısını aralamaktadır. Son brüt giydirilmiş ücretleri üzerinden kıdem tazminatı isteme hakkı varsa da, işsizlik nedeniyle bu hak, işçiler tarafından kullanılamamaktadır.
Günlük en az iki posta –vardiya- halinde yapılabilecek bir çalışma süresinin tek posta olarak icra edilmeye çalışılması, aşırı ölçüde yoğunlaşan fazla çalışmayı getirdiğinden mutlaka postalar halinde çalışma düzeni kurularak bu yasadışı fazla çalışmalar, önlenmelidir.
Fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yaptırmak için işçinin yazılı onayının alınması gerekmektedir. Fazla Çalışma ve Fazla Sürelerle Çalışma Yönetmeliği'nin 9. maddesinde, fazla çalışma ihtiyacı olan işverenin fazla çalışma onayını her yılbaşında işçilerden yazılı olarak alması gerektiği belirtildiğinden işçilerin onayları alınmalıdır. Örneğin 2010 veya 2011 yılında işverenlerin işçilerine fazla çalışma yaptırmayı düşünmeleri halinde işçilerinden ocak ayı içinde fazla çalışma yapmayı kabul ettiklerine dair yazı alarak, işçi özlük dosyasında saklamaları gereklidir. İşçilerin işlemiş olan fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma ücretleri normal çalışmalarına ait ücretlerle birlikte ödenir. Fazla çalışma yapan işçilere normal ücretine ilave olarak her bir saat fazla çalışma için normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle ödeme yapılması gerekmektedir. Bu ödemeler, ücret bordrolarında ve İş Kanunu uyarınca işçiye verilmesi gereken ücret hesap pusulalarında açıkça gösterilmelidir.
Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz. Bu süre sınırı, işyerlerine veya yürütülen işlere değil, işçilerin şahıslarına ilişkindir. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma sürelerinin hesabında yarım saatten az olan süreler yarım saat, yarım saati aşan süreler ise bir saat sayılır. Fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma yapan işçi, isterse işverene yazılı olarak başvurmak koşuluyla, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, fazla sürelerle çalıştığı her saat karşılığında bir saat onbeş dakikayı serbest zaman olarak kullanabilir. İşçi, hak ettiği serbest zamanı, 6 ay zarfında işverene önceden yazılı olarak bildirmesi koşuluyla ve işverenin, işin veya işyerinin gereklerine uygun olarak belirlediği tarihten itibaren işgünleri içerisinde aralıksız ve ücretinde bir kesinti olmadan kullanır. İşçinin bu kanundan ve sözleşmelerden kaynaklanan tatil ve izin günlerinde serbest zaman kullandırılamaz.
Tahsin Sınav
http://yenisafak.com.tr/Yazarlar/?t=22.11.2010&y=TahsinS... |
