İsteğe bağlı sigortalılık, yeni sosyal güvenlik sisteminin en önemli araçlarından birisi haline geldi.

Bir kere isteğe bağlı sigortalı olmak çok kolaylaştı. Eğer zorunlu sigortalı olarak çalışmıyorsanız, 18 yaşını doldurmanız ve Türkiye’de ikamet etmeniz, isteğe bağlı sigortaya başvurmanız için yeterli. 

İsteğe bağlı prim ödemeleri de kolaylaştı. Ödeme dönemleri 12 aylık periyotlar haline dönüştü ve örneğin üç ay prim ödemediğiniz için isteğe bağlı sigortalılığınız sona ermiyor. Sadece 12 aylık ödeme dönemini kaçırmışsanız, bir daha geriye dönüp gecikme zammı ve faiziyle de olsa prim ödemesi yaparak bu hizmeti kazanma şansınız olmuyor. Yine, bu imkandan yararlanan kaç kişi vardır bilemiyorum ancak, kısmi süreli olarak çalışıp, bildirimleri eksik günlü yapılan sigortalılara da eksik kalan günlerini isteğe bağlı sigortalı olarak otuz güne tamamlayabilme imkanı tanındı. 

PRİM TUTARI ARTTI 
Belki ödenen prim tutarı arttı, ancak isteğe bağlı sigortalılara prim ödemesi yaptıkları sürece, genel sağlık sigortalısı olma, karşılığında kendileri ve ailelerinin SGK sağlık yardımlarından yararlanma imkanı sağlanması da çok büyük bir değişiklik. 

Başlangıçta belirttiğimiz üzere, isteğe bağlı sigortalılığın ana koşulu, zorunlu sigortalı olarak çalışmamaktır. Bu koşul beraberinde bazı sorunları da getirmekte. Koşulun ihlal edildiği; zorunlu sigortalılıkla isteğe bağlı sigortalılığın çakıştığı durumlarla sıkça karşılaşılmaktadır. Çakışma, isteğe bağlı sigortalılığın başladığı tarihte söz konusu olabileceği gibi, isteğe bağlı sigortalılığın devamında da gerçekleşebilir. İsteğe bağlı sigortalılığın başlangıcındaki çakışma, başvuru koşullarının gerçekleşmemesi anlamına gelmekte. Sonradan meydana gelen çakışmalar ise, isteğe bağlı sigortalılığın devam ettirilip ettirilmeyeceği sorununu beraberinde getirir. Hemen belirtelim isteğe bağlı sigortalılığı, bir işyerinde kısmi süreli (part-time) çalışmakta olup, sigorta bildirimleri eksik günlü yapılan ve eksik kalan günlerini tamamlamak için tercih edenler için bu çakışmanın bir önemi yok. Bu türden isteğe bağlı sigortalılıkta çakışma zaten işin doğasında var. Dolayısıyla çakışma, isteğe bağlı sigortalılığı aylık otuzar gün üzerinden ödeyenler için önem kazanıyor. 

YENİ UYGULAMALAR 
İsteğe bağlı sigortalılıkla ilgili yeni esasları belirleyen SGK genelgesinde, çakışma konusunda da oldukça esnek düzenlemeler getirilmiş. İsteğe bağlı sigortaya başvurduğu tarihte zorunlu sigortalılığı bulunduğu anlaşılanların isteğe bağlı sigortalılık talepleri reddedilecektir. Buradan, isteğe bağlı sigortalılık müracaatlarında SGK tarafından gerekli kontrol işlemlerinin yapılacağı anlaşılıyor. Ancak çakışmanın ilk müracaat sırasında tespit edilemeyip sonradan anlaşılması halinde, isteğe bağlı sigortalılık, zorunlu sigortalılığın sona erdiği izleyen günden itibaren başlatılacak. Çakışmanın isteğe bağlı sigortalılığın devamı sırasında meydana gelmesi halinde ise isteğe bağlı sigortalılık, zorunlu sigortalılığın başladığı tarihten bir gün önce sona ermiş kabul edilir. 

Bu kişilerden, zorunlu sigortalılığı sonradan sona erenlerin ise isteğe bağlı prim ödemesine devam edip etmediklerine bakılır. Sigortalı eğer 12 aylık prim ödeme dönemi içerisinde primlerini ödemeye devam etmişse, isteğe bağlı sigortalılığı, zorunlu sigortalılığın bittiği tarihi izleyen günden itibaren yeninden başlamış kabul edilir. Ancak 12 ay içerisinde prim ödemesi yapmayanların isteğe bağlı sigortalı olabilmesi için, yeniden yazılı müracaatta bulunmaları gerekir. 

ÖRNEKLERE BAKALIM 
Konu ile ilgili genelgedeki örneklere bir bakalım. Sigortalı, 28.08.2010 tarihinde isteğe bağlı sigortalı olmak için kuruma başvuruda bulunmuş. Ancak kurumca yapılan kontrolde, çalıştığı işyerinden çıkışının 29.08.2010 tarihinde yapıldığı görülmüştür. Bu durumda ilk müracaat aşamasında çakışma söz konusu olup, bu durum henüz ilk müracaatta da tespit edildiğinden, isteğe bağlı sigortalılık talebi reddedilecektir. Artık sigortalının yeniden müracaatta bulunması gerekecektir. Aynı örnekte sigortalının çıkışı 31.10.2010 tarihinde yapılmış ve ilk müracaat sırasında çakışma tespit edilememişse, sigortalının isteğe bağlı sigortalılığı, 01.11.2010 tarihinde başlatılır. Sigortalıdan yeniden başvuru alınmasına gerek duyulmaz. 

Bir de isteğe bağlı sigortalılığın devamı sırasındaki çakışma örneklerine bakalım. İsteğe bağlı sigortalılığı 23.01.2009 tarihinde başlayan sigortalı, 13.03.2009-24.08.2009 tarihleri arasında bir işyerinde zorunlu sigortalı olarak çalışmış. Aynı anda hem işveren tarafından sigortalı bildirimi yapılmış hem de kendisi isteğe bağlı sigorta primlerini ödemiş. Bu durumda 23.01.2009 tarihinde başlayan isteğe bağlı sigortalılık, 12.03.2009 tarihinde sona ermiş ve 25.08.2009 tarihinde de tekrar başlamış kabul edilir. 

Tabii bunun için sigortalının 25.08.2009 tarihinden sonraki primlerini 12 aylık sürede ödemeye devam etmesi gerekmektedir. Aksi halde 12.03.2009 tarihinde sona eren isteğe bağlı sigortalılık bir daha devam ettirilmez. İsteğe bağlı sigortalılık için yeninden müracaat gerekir. 

Celal KAPAN/Yeni ASIR