Prim ve idari para cezası borçlarının kesinleşmesi, söz konusu alacaklara Sosyal Güvenlik Kurumu’nca takip ve tahsil edilebilir olma kabiliyeti getirmektedir.

I- GİRİŞ

Dolayısıyla, Sosyal Güvenlik Kurumu’nca, prim ve idari para cezası borçları kesinleştikten sonra takibe geçilebildiğinden, gerek fark işçilik borçlarının, gerek Kurum’ca re’sen düzenlenen belgelerden dolayı tahakkuk eden prim borçlarının, gerekse idari para cezası borçlarının hangi tarihlerde kesinleştiği hususunun açıklanmasının faydalı olacağı düşünülerek, bu yazımızda söz konusu borçların kesinleşmesine ilişkin hususlar açıklanmıştır.

II- İLGİLİ MADDELER

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun;

- 85. maddesinin ikinci ve üçüncü fıkralarında, ihale konusu işyerlerinden ve özel nitelikteki bina inşaatlarından dolayı Sosyal Güvenlik Kurumu’nca yapılan araştırma işlemi veya tespit sonucunda hesaplanan fark işçilik borçlarının,

- 86. maddesinin yedinci fıkrasında, çalıştıkları halde hizmetleri ve kazançları Kurum’a bildirilmediği veya eksik bildirildiği denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarca yapılacak soruşturma, denetim ve incelemeler neticesinde veya kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar tarafından düzenlenen belge veya alınan bilgilerden anlaşılan sigortalılara ilişkin Sosyal Güvenlik Kurumu’nca re’sen düzenlenen belgelerden dolayı tahakkuk eden prim borçlarının,

- 102. maddesinin dördüncü fıkrasında ise, anılan Kanun’da öngörülen yükümlülükleri yerine getirmeyenler aleyhine uygulanan idari para cezalarının

kesinleşmesine ilişkin hükümlere yer verilmiştir.

III- FARK İŞÇİLİKTEN KAYNAKLANAN PRİM BORÇLARININ KESİNLEŞMESİ

Kanun’un 85. maddesinin ikinci fıkrasına göre, kamu idareleri, döner sermayeli kuruluşlar kanunla kurulan kurum ve kuruluşlar ile bankalar tarafından ihale mevzuatına göre yaptırılan işlerden ve özel nitelikteki inşaat işlerinden dolayı yeterli işçilik bildiriminde bulunulmuş olup olmadığı Kurum’ca araştırılmaktadır.

Kurum’a bildirilmiş olan işçilik tutarı ile bildirilmesi gereken işçilik tutarı karşılaştırılmak suretiyle yapılan bu araştırma işlemi sonucunda yeterli işçilik bildiriminde bulunulmadığının anlaşılması halinde, eksik bildirilmiş olduğu anlaşılan prim borcu, bir aylık süre içinde ödenmek üzere 7201 sayılı Kanun’a göre işverenlere tebliğ edilmektedir.

İşverenlerce, eksik işçilikten kaynaklanan prim borcunun varsa gecikme cezası ve gecikme zammı ile birlikte ödeneceği hususunun bir aylık süre içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na yazılı olarak bildirilmesi halinde borç kesinleşmektedir.

Buna karşın işverenlerce, fark işçilikten kaynaklanan ve kendilerine tebliğ edilen prim borcunun ödeneceği hususunun, durumun kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren bir aylık süre içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na yazılı olarak bildirilmemesi veya Kurum’ca işyeri kayıtlarının incelenmesine gerek görülmesi halinde, Kurum’a yeterli işçiliğin bildirilmiş olup olmadığı hususu Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca incelenmektedir.

Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca yapılacak incelemelerde yeterli işçiliğin bildirilmediğinin tespit edilmiş olması halinde, eksik bildirildiği tespit edilen işçilikten kaynaklanan prim borçları işverenlere tebliğ edilmektedir. Bu durumda Kurum’un denetim ve kontrolle görevli memurlarınca eksik bildirildiği tespit edilen ve Kurum’ca re’sen tahakkuk ettirilerek ilgililere tebliğ edilen prim borcu, Kanun’un 85. maddesinin üçüncü fıkrası uyarınca tebliğ edildiği tarihten itibaren bir aylık süre içinde ödenmediği veya eksik ödendiği takdirde kesinleşmektedir.

Diğer taraftan,  tebliğ edilen prim borcuna karşılık bir aylık süre içinde Kurum’a itiraz edilmesi halinde, eksik işçilikten kaynaklanan prim borçlarının kesinleşmesi, bu defa itirazın reddine ilişkin Kurum’ca alınan kararın işverenlere tebliğ edildiği tarih itibariyle gerçekleşmektedir. Kurum’un ret kararı üzerine işverenlerin, her ne kadar bir aylık süre içinde yetkili iş mahkemesine başvurma hakkı bulunsa da, mahkemeye başvurulması prim borçlarının takip ve tahsilini durdurmamaktadır.

IV- HİZMETLERİ VE KAZANÇLARI KURUM’A BİLDİRİLMEDİĞİ TESPİT EDİLEN SİGORTALILARA İLİŞKİN KURUM’CA RE’SEN DÜZENLENEN BELGELERDEN DOLAYI TAHAKKUK EDEN PRİM BORÇLARININ KESİNLEŞMESİ

Gerek Sosyal Güvenlik Kurumu’nun denetim ve kontrol ile görevlendirilmiş memurlarınca yapılan tespitlerden, gerek kamu idarelerinin denetim elemanlarının kendi mevzuatı gereğince yapacakları soruşturma, denetim ve incelemelerden, gerekse kamu kurum ve kuruluşları ile bankalar tarafından düzenlenen belge veya bilgilerden, çalıştıkları halde hizmetleri veya kazançları Sosyal Güvenlik Kurumu’na bildirilmediği veya eksik bildirildiği tespit edilen sigortalılara ilişkin prim belgelerinin düzenlenerek bir aylık süre içinde verilmesi hususu, Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından 7201 sayılı Kanun’a göre işverenlere tebliğ edilmektedir.

İşverenlerin Kurum’ca yapılan bildirim üzerine, hizmetleri veya kazançları bildirilmediği ya da eksik bildirildiği tespit edilen sigortalılara ilişkin prim belgelerini bir aylık süre içinde Kurum’a vermeleri gerekmektedir. Söz konusu belgelerin bir aylık süre içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na verilmemesi veya eksik verilmesi halinde, bir aylık sürenin bitimini müteakip belgeler, Kurum’ca re’sen düzenlenmekte ve muhteviyatı sigorta primleri Kurum’ca yine 7201 sayılı Kanun’a göre işverenlere tebliğ edilmektedir.

Bu durumda, bildirilmediği veya eksik bildirildiği tespit edilen ve Kurum’ca re’sen tahakkuk ettirilerek ilgililere tebliğ edilen prim borcu, Kanun’un 86. maddesinin yedinci fıkrası uyarınca, tebliğ edildiği tarihten itibaren bir aylık süre içinde ödenmediği veya eksik ödendiği takdirde kesinleşmektedir.

İşverenlerin, tebliğ edilen prim borcuna karşılık tebliğ tarihinden itibaren bir aylık süre içinde itiraz etmeleri mümkün bulunmaktadır. İşverenlerce tebliğ edilen prim borcuna bir aylık süre içinde itirazda bulunulması halinde, prim borçları bu defa itirazın reddine ilişkin Kurum’ca alınan kararın reddine ilişkin kararın tebliğ edildiği tarih itibariyle kesinleşmektedir. İtirazın reddi halinde, işverenlerin kararın kendilerine tebliğ edildiği tarihten itibaren bir aylık süre içerisinde yetkili iş mahkemesine başvurmaları mümkün bulunmasına rağmen, mahkemeye başvurulması prim borçlarının takip ve tahsilini durdurmamaktadır.

V- İDARİ PARA CEZASI BORÇLARININ KESİNLEŞMESİ

Kanun’un 102. maddesinin dördüncü fıkrasında idari para cezalarının ilgiliye tebliğ ile tahakkuk ettiği, söz konusu cezaların tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içinde ödeneceği veya yine onbeş günlük süre içinde Kurum’a itiraz edilebileceği, itirazın takibi durduracağı, Kurum’ca itirazı reddedilenlerin, kararın kendilerine tebliğ tarihinden itibaren otuz gün içinde yetkili idare mahkemesine başvurabilecekleri ve bu süreler içinde başvurunun yapılmamış olması halinde, idari para cezası kesinleşeceği öngörülmüştür.

Buna göre, idari para cezaları;

1- Tebliğ tarihinden itibaren on beş günlük süre içinde ödenmediği ve on beş günlük süre içinde de Kurum’a itirazda bulunulmadığı takdirde, on beşinci gün itibariyle,

2- Tebliğ tarihinden itibaren on beş günlük süre içinde Kurum’a itirazda bulunulduğu takdirde, itirazın reddine ilişkin Kurum’ca alınan kararın işverenlere tebliğ edildiği tarih itibariyle,

3- İtirazın reddine ilişkin Kurum’ca alınan kararın tebliğ edildiği tarihten itibaren bir aylık süre içinde yetkili idare mahkemesine başvurulduğu takdirde, mahkemenin karar tarihi itibariyle

kesinleşmektedir.

VI- SONUÇ

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nda, prim ve idari para cezası borçlarının kesinleşmesine ilişkin hükümlere, Kanun’un 85, 86 ve 102. maddelerinde yer verilmiştir.

Söz konusu alacakların anılan maddelerde belirtilen süreler içinde ödenmemesi veya eksik ödenmesi halinde, bahse konu alacaklar, Kurum’ca takibe geçilmek suretiyle tahsili edildiğinden, gerek fark işçilik borçlarından, gerek Kurum’ca re’sen düzenlenen belgelerden dolayı tahakkuk eden prim borçlarından, gerekse idari para cezası borçlarından dolayı Kurum’ca yapılacak takip işlemleri sonucunda zor durumda kalınmaması amacıyla, kesinleşme tarihlerine dikkat edilmesi icap etmektedir.

Eyüp Sabri DEMİRCİ*

Yaklaşım / Aralık 2010 / Sayı: 216

* Manisa Sosyal Güvenlik İl Müdür Yrd.