I- GİRİŞ
Yönetim kurulunca alınan kararların, hukuki olarak sonuç doğurması ve bu kararların geçerli bir şekilde uygulanabilmesi için öncelikle toplantıya ilişkin şekil şartlarının yerine getirilmesi lazımdır. Yönetim kurulu toplantıları için aranan şekil şartlarından bazıları; üyelere usulüne uygun olarak çağrı yapılmış olması, üyelerin tamamının toplantıya davet edilmesi, toplantı ve karar yeter sayılarına uyulmasıdır.

Bu çalışmada, Yargıtay kararları ve doktrindeki görüşler de dikkate alınarak, TTK’ya ve TTK Tasarına göre anonim şirket yönetim kurullarının toplantı ve karar yeter sayılarının (nisabının) ne olduğu etraflıca incelenecektir. Söz konusu nisaplara uyulmaması haline yapılan yönetim kurulu toplantılarının hukuki durumuyla ilgili değerlendirmeler ise başka bir çalışmada ele alınacaktır.

II- TOPLANTI YETER SAYISI
Yönetim kurulu tarafından alınan kararların, şirket için bağlayıcı olabilmesi için, uyulması zorunlu şekil şartlarından biri de, anonim şirket yönetim kurulu toplantılarının “toplantı yeter sayısına” uygun olarak yapılmasıdır. Yönetim kurulunun toplantı yeter sayısıyla ilgili düzenleme TTK’nın 330. maddesinde yer almakta ve söz konusu maddede; “esas sözleşmede aksine hüküm olmadıkça yönetim kurulunun bir karar verebilmesi için, üyelerin en az yarıdan bir fazlasının hazır bulunması şarttır.” denilmektedir. Dolayısıyla, anasözleşmede aksine bir hüküm yoksa anonim şirket yönetim kurulunun toplantı nisabı, toplam üye sayısının yarıdan bir fazlasıdır. TTK, toplantı yeter sayısı için ağırlaştırılmış çoğunluk nisabını aramaktadır.

Yönetim kurulu, asgari 3 kişiden oluşur (TTK md. 312/1). Anonim şirketlerde bu asgari sayı buyurucu bir kuraldır. Şirketin 3 yönetim kurulu üyesi varsa ve anasözleşmede aksine bir kural yoksa, yönetim kurulu yarıdan bir fazla olan üç üye ile toplanır. Çünkü 3’ün yarısı 1,5 olup, bunun bir fazlası 2,5 edeceğine ve buçuk kişi olamayacağına göre zorunlu olarak toplantı yeter sayısı 3’tür. Yargıtay’ın kökleşmiş içtihatları da bu yöndedir (1). Aynı durum 5 veya diğer tek rakamlı bütün sayılar için geçerli olup, buçuklu çıkan sayılar tama iblağ edilir ve bunun bir fazlası alınır. Bu halde, yönetim kurulunun üye sayısı 3 ise toplantı yeter sayısı 3, üye sayısı 5 ise toplantı yeter sayısı 4, üye sayısı 7 ise toplantı yeter sayısı 5, üye sayısı 9 ise toplantı yeter sayısı 6’dır.

Yönetim kurulu toplantı yeter sayısı, fiili üye sayısına göre değil, genel kurulca yönetim kuruluna seçilen üye sayısına göre hesap edilir. Yönetim kuruluna yedi üye seçilmiş ve sonradan iki üye istifa etmişse, burada esas alınacak sayı beş değil, yedidir (2).

Öte yandan, yönetim kurulunun toplantı sayısıyla ilgili olarak anasözleşmeye yasada öngörülenden daha yüksek bir yeter sayının, yani ağırlaştırılmış nisabın konması mümkündür. TTK’daki nisaptan daha aşağı bir nisabın anasözleşmeye konamayacağı doktrinde kabul edilmekle birlikte, Yargıtay’ın bir Kararı’nda;

“Anasözleşme ile yönetim kurulu üye sayısı 5, 7 ve 9 ... kişi olarak belirlenerek TTK’nın 312. maddesinde belirlenen 3 asgari sayısının üzerine çıkıldığında, TTK’nın 330/1. maddesinde öngörülen ‘aksinin ana sözleşme ile kararlaştırılabileceği’ hükmünden yararlanılarak, toplantı yeter sayısının “yarıdan bir fazlası” ilkesine aykırı olarak çoğunluk, yani “yarıdan fazla” ilkesinin benimsenebileceğinin ve bu benimsemenin emredici hükme aykırılık teşkil etmeyeceğinin kabulü şirketler uygulamasında şirketin çalışabilirliği bakımından menfaatler dengesine uygun düşeceği gibi, yine şirketler hukukundaki ana prensip olan “çoğunluk kararı ile yönetilme” ilkesine de ters düşmeyecektir.” denilmektedir (3).

Yukarıda yer verilen Yargıtay kararı bağlamında konuyu değerlendirdiğimizde, yönetim kurulu üye sayısı 3’ten fazla olan anonim şirketlerin ana sözleşmelerine, yönetim kurulunun “yarıdan bir fazlası” yerine, “çoğunluğu” ile toplanabileceğine dair hükmün konulabilmesi mümkün görülmektedir.

III- KARAR YETER SAYISI
Anonim şirket yönetim kurulunda karar yeter sayısı “mevcut üyelerin çoğunluğudur” (TTK md. 330/1). Yasa’da “mevcut üyeler” sözü ile “toplantıda hazır bulunan üyeler” kastedilmektedir. Bu durum, özellikle yönetim kurulunun 3 kişiden daha fazla olduğu hallerde önem arz etmektedir (4). Buna göre 3 kişiden oluşan yönetim kurulunda toplantı yeter sayısı 3, karar yeter sayısı 2’dir. 5 kişi olduğunda toplantı yeter sayısı 4, karar yeter sayısı 3; 7 kişi olduğunda ise toplantı yeter sayısı 5, karar yeter sayısı 4’tür.

3 kişilik bir yönetim kurulunda bir üye aksi yönde oy kullansa bile, iki üyenin aynı yönde karar vermeleri ile yönetim kurulu kararı oluşacaktır (5).

Uygulamada, bazı yönetim kurulu üyelerinin toplantıya katılmalarına rağmen, toplantı tutanağını imzalamayarak kanunun emredici hükmü olan toplantı ve karar yeter sayılarına uyulmadığını ileri sürdükleri ve şirketin faaliyetlerini engellemeye çalıştıkları görülmektedir. Bu bağlamda, özellikle ihtilaflı yönetim kurulu toplantılarında üyelerden bazılarının tutanağı imzalamaması veya tutanağa muhalefet şerhi düşmemesi halinde oluşacak muhtemel hukuki problemleri engellemek amacıyla, toplantı öncesinde bir hazirun listesinin düzenlenmesi ve bunun yönetim kurulu üyelerince imzalanmasının sağlanması uygun olacaktır.

Sözleşmeye konacak hükümlerle yönetim kurulunun karar yeter sayıları arttırılabilir. Kararın şirket yönünden taşıdığı öneme göre çeşitli kararlar için değişik nisaplar öngörülmesi de mümkündür. Örneğin kredi alınması, ortaklık taşınmazlarının satılması veya teminat gösterilmesi veya başka şirketlere iştirak kararları oybirliğine kadar varan değişik ağırlaştırılmış nisaplara bağlanabilir. Uygulamada genellikle yönetim kurulunda çeşitli (imtiyazlı) grupların temsilcileri veya yabancı sermaye iştirakli şirketlerde belirli kararların oluşması için grup temsilcisi üyelerin tümünün veya bir kısmının olumlu oyunu şart kılan düzenlemelere rastlanmaktadır (6). Öte yandan, özel nitelikli anonim şirketlerle ilgili çıkartılan bazı kanunlarda da bu yönde düzenlemeler yer almaktadır. Örneğin; 5411 sayılı Bankacılık Kanunu’na (md. 50) göre, bir banka (7) tarafından dahil olduğu risk grubunda bulunan gerçek ve tüzel kişilere kredi kullandırılması halinde, gerekli kararların yönetim kurulunun üye tam sayısının üçte iki çoğunluğu ile alınması gerekmektedir. Ayrıca 4456 sayılı Türkiye Kalkınma Bankası Anonim Şirketinin Kuruluşu Hakkında Kanun’da (md. 11), yönetim kurulunun üye tam sayısının salt çoğunluğu ile toplanacağı ve kararlarını bu salt çoğunluğun oybirliği ile alacağı hüküm altına alınmıştır. Benzer şekilde 233 sayılı Kamu İktisadi Teşebbüsleri Hakkında KHK’ya (md. 10) göre de, KİT’lerin (8) yönetim kurulları, üye tamsayısının salt çoğunluğu ile toplanacak ve kararlarını üye tamsayısının salt çoğunluğu ile alacaktır.

Diğer taraftan, TTK’ nın 332. maddesine göre, yönetim kurulu üyeleri kendilerinin ya da alt ve üst soydan birinin veya eşinin yahut üçüncü dereceye kadar (bu derece dahil) kan ve kayın hısımlarının menfaatlerini ilgilendiren konuların yönetim kurulundaki görüşmelerine katılamaz; bir başka deyişle belirtilen durumdaki üyeler, yönetim kurulu toplantısında bulunamazlar. Bu halde, toplantı ve karar yeter sayılarının tespiti, toplantıya katılmaması gereken üye dışındaki diğer üyeler dikkate alınarak hesaplanır. Buna göre, 5 kişiden oluşan bir yönetim kurulunda, bir üyenin TTK md. 332 bağlamında toplantıya katılamaması halinde, 4 kişi kalan kurulun toplantı yeter sayısı 3, karar yeter sayısı ise 2’dir.

Yönetim kurulu toplantısında vekaleten oy kullanma imkanı yoktur. Toplantıda oyların eşit olması halinde, görüşülen konu gelecek toplantıya ertelenir ve bu toplantıda da eşitlik bozulmazsa, ilgili öneri reddedilmiş sayılır (TTK md. 330/1). TTK’da oylarda eşitlik halinde, yönetim kurulu başkanına üstün oy hakkı tanıyan özel bir hüküm bulunmamaktadır. Ancak bizim de katıldığımız doktrindeki görüş, oyların eşitliği halinde anasözleşmeye yönetim kurulu başkanının bulunduğu tarafın oyunun kabul edileceğine dair bir hükmün konabileceğidir (9).

Öte yandan, yönetim kurulu toplantısı yapılmadan, yönetim kurulu kararları, içlerinden birinin belirli bir hususa ilişkin yaptığı öneri diğerlerinin yazılı izni alınmak suretiyle de verilebilir (TTK 330/2). Bu suretle “elden dolaştırma” yoluyla alınan kararların geçerli olabilmesi için yazılı önerinin bütün üyelere sunulmuş olması ve üyelerce imza edilmesi gerekir.

IV- YENİ TTK TASARISI’NDA YER ALAN YÖNETİM KURULUNUN TOPLANTI VE KARAR YETER SAYISIYLA İLGİLİ DÜZENLEMELER
Yeni TTK Tasarısı’nın “Kararlar” başlıklı 390. maddesinde, “ana sözleşmede aksine ağırlaştırıcı bir hüküm bulunmadığı takdirde, anonim şirket yönetim kurulunun “üye tam sayısının çoğunluğu” ile toplanacağı ve kararlarını “top-lantıda hazır bulunan üyelerin çoğunluğu” ile alacağı, bu kuralın yönetim kurulunun on-line yapılması halinde de uygulanacağı” hüküm altına alınmıştır.

Bu kapsamda Tasarı, yönetim kurulunun “üyelerin yarıdan bir fazlası” ile toplanması kuralını terk etmekte, toplantılar için “çoğunluk” ilkesini getirmektedir. Karar yeter sayısı içinse TTK’da olduğu gibi “hazır bulunan üyelerin çoğunluğu” şartını aramaktadır. Bu durumda, 5 kişiden oluşan bir yönetim kurulu, 3 kişi ile toplanıp, 2 kişiyle karar alabilecektir.

İlgili maddenin gerekçesinde; “bir çok güçlüğe ve istenmeyen sonuçlara yol açtığı için şiddetle eleştirilen ağırlaştırılmış toplantı nisabına ilişkin hükmün değiştirildiği ve anasözleşmede daha ağır bir toplantı nisabı öngörülmemişse yönetim kurulunun üye tam sayısının çoğunluğu ile toplanabilmesine kanunen olanak tanındığı” belirtilmektedir.

TTK’da olduğu gibi Tasarıda da, oyların eşit olması halinde konunun gelecek toplantıya bırakılacağı, ikinci toplantıda da eşitliğin bozulmaması durumunda söz konusu önerinin reddedilmiş sayılacağı yer almaktadır. Öte yandan, Tasarı’nın aynı maddesinde; üyelerden birinin müzakere isteminde bulunmadığı takdirde, yönetim kurulu kararlarının, içlerinden birinin belirli bir konuda yaptığı öneriye, üye tam sayısının en az çoğunluğunun yazılı onayı alınmak suretiyle de verilebileceği, aynı önerinin tüm yönetim kurulu üyelerine yapılmış olmasının kararın geçerlilik şartı olduğu, ancak onayların aynı kağıtta bulunmasının şart olmadığı; bununla birlikte onay imzaların bulunduğu kağıtların tümünün yönetim kurulu karar defterine yapıştırılmasının, kararın geçerliliği yönünden gerekli olduğu belirtilmiştir. Diğer taraftan, Tasarı’ya (md. 1527) göre öngörülen belirli durumlarda yönetim kurulu üyelerinin, kurul toplantılarına görüntü ve ses aktarılması yoluyla katılabilmeleri ve oy vermeleri esas sözleşme ile düzenlenebileceği hüküm altına alınmıştır.

V- SONUÇ
TTK’ ya (md. 330/1) göre, ana-sözleşmede aksine bir düzenleme yoksa anonim şirket yönetim kurulunun toplantı yeter sayısı, üye tamsayısının yarısından bir fazlası; karar yeter sayısı ise toplantıya katılanların çoğunluğudur. Bu kapsamda, 3 kişiden oluşan bir yönetim kurulunun toplantı yeter sayısı 3, karar yeter sayısı ise 2’dir.

Yönetim kurulunun toplantı ve karar yeter sayılarıyla ilgili olarak Yeni TTK Tasarısı’nda, ana sözleşmede aksine ağırlaştırıcı bir hüküm bulunmadığı takdirde, anonim şirket yönetim kurulunun “üye tam sayısının çoğunluğu” ile toplanacağı ve kararların “toplantıda hazır bulunan üyelerin çoğunluğu” ile alınacağı hüküm altına alınmıştır. Dolayısıyla Tasarı, karar yeter sayısında bir değişiklik yapmamakla birlikte, toplantı yeter sayısında yönetim kurulunun “üyelerin yarıdan bir fazlası” ile toplanması kuralını terk etmekte, toplantılar için “çoğunluk” ilkesini benimsemektedir.

Yazar: Mustafa YAVUZ (*)
Yaklaşım Dergisi
________________________________________
* Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Müfettişi

(1) Yrg. 11. HD.’nin, 28.11.1985 tarih ve E. 1985/5890, K. 1985/7155 sayılı; 11 HD.’nin, 06.06.1986 tarih ve E. 1986/2687, K. 1986/3509 sayılı; 11. HD.’nin, 23.09.1986 tarih ve E. 1986/3027, K. 1986/4651 sayılı; 11. HD.’nin, 06.10.1986 tarih ve E. 1986/4389, K. 1986/5018 sayılı; 11. HD.’nin, 30.01.1989 tarih ve E. 1988/4388, K. 1989/423 sayılı; 11. HD.’nin, 08.02.1990 tarih ve E. 1989/5478, K. 1990/708 sayılı; 11. HD.’nin, 11.06.1990 tarih ve E. 1990/798, K. 1990/4612 sayılı; 11. HD.’nin, 15.10.1993 tarih ve E. 1993/4885, K. 1993/6526 sayılı Kararları.
(2) Gönen ERİŞ, Anonim Şirketler Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara 1995, s. 263
(3) Yrg. 11. HD.’nin, 05.04.2001 tarih ve E. 2001/2366, K. 2001/3127 sayılı Kararı.
(4) Hasan PULAŞLI, Şirketler Hukuku, Karahan Kitabevi, Adana 2007, s. 303
(5) ERİŞ, age, s. 263
(6) POROY-TEKİNALP-ÇAMOĞLU, Ortaklıklar ve Kooperatif Hukuku, Beta Yayınları, İstanbul 1997, s. 287
(7) Bankaların anonim şirket statüsünde kurulmaları zorunludur (Bankacılık Kanunu md. 7).
(8) KİT, iştirak ve bağlı ortaklıkların bir çoğu anonim şirket statüsünde kurulmaktadır.
(9) Aksi görüş için bkz. Orhan Nuri ÇEVİK, Anonim Şirketler, Seçkin Kitabevi, Ankara 1979, s. 616; ERİŞ, age, s. 264; Hayri DOMANİÇ, Anonim Şirketler Hukuku ve Uygulaması-II, Temel Yayınları, İstanbul 1988, s. 592
Benzer görüş için bkz. Yaşar KARAYALÇIN, Anonim Şirket Yönetim Kurullarında Başkanın Üstün Oyu, BATIDER, 1970/3 s. 529 vd.; PULAŞLI, age, s. 304; POROY-TEKİNALP-ÇAMOĞLU, age, s. 289